چرایی آمدن نزدیکان امام رضا(ع) به ایران؛
گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، با آمدن امام رضا علیه السلام تحت اجبار مامون خلیفه وقت عباسی از مدینه به ایران، اغلب خواهران و برداران این امام بزرگوار که حدود 36 نفر هستند نیز، به سمت ایران گسیل شدند. اما شاهدیم که همه آنها به سمت توس و محل اقامت امام رضا علیه السلام نرفتند و در تمام نقاط ایران منتشر شدند. به چرایی آمدن این بزرگواران به ایران از منظر استادان مختلف، دانشگاه، حوزه و اندیشه پرداخته‌ایم که مشروح آن در خدمت مخاطبان قرار می‌گیرد.
فشارهای حکومت اهل بیت امام رضا(ع) را به ایران رساند
دکتر هادی‌منش، استاد تاریخ تشیع دانشگاه ادیان در گفتگو با خبرگزاری دانشجو در مورد علت مهاجرت علویان و بستگان امام رضا علیه السلام به ایران گفت: در آن زمان ائمه علیهم السلام و اهل بیت ایشان تحت فشارهای شدید حکومت و خلفای عباسی قرار داشتند و آمدنشان به ایران تحت یک برنامه خاص مبتنی بر تمرکز زدایی و دور شدن از کانون قدرت بنی عباس بود که در آن دوران بیشتر با مرکزیت بغداد بود. امام موسی کاظم علیه السلام با تشکیل سازمان وکالت و فرستادن وکلای خویش به اقصا نقاط بلاد اسلامی بویژه نواحی ایران، این مهم را به انجام رساندند. فشارهای حکومت و خفقان، اهل بیت و خواهران و برادران امام رضا علیه السلام را مجبور کرد که از متن حکومت اسلامی به حاشیه بیایند.
هادی‌منش افزود: آن زمان بهترین مکان برای بنی‌هاشم مناطق و نواحی ایران بود، چرا که در شامات هنوز گرایشات اموی وجود داشت، عراق در سیطره حکومت مرکزی بود و از بنی‌عباس حمایت می‌کرد و حجاز جز در دوره پیامبر صلی الله و علیه و آله شهر سیاست و حکومت نبود و بیشتر شهر علم و کلام بود و اگر کسی در حجاز سکونت پیدا می کرد به معنای دوری گزیدن او از جنجالهای سیاسی و کلامی بود.
فرزندان اهل بیت با استقرار خود در ایران فرهنگ تشیع را بسط دادند
همچنین در این زمینه حجت الاسلام مفیدی، استاد حوزه در گفتگو با خبرگزاری دانشجو، گفت: از زمان امام سجاد علیه السلام که جمعیت شیعیان و اصحاب ائمه در فضای اختناق شدید بسیار کاهش یافت. تقیه، تربیت شاگرد و فقها و گسیل آنها به صورت غیرعلنی به اقصا نقاط سزمین‌های اسلامی برای بسط فرهنگ تشیع تقریبا به صورت یک سنت در ائمه تا غیبت کبری امام عصر علیه السلام استمرار داشت، به گونه‌ای که امام صادق عیه السلام تشکیلات وکلا را به وجود آورد. این وکلا فقهایی بودند که از سوی امام صادق علیه السلام به نقاط دور و نزدیک سرزمین اسلام می رفتند و معارف دین وائمه را نشر می‌دادند.
مفیدی افزود: گاه مجریان این سنت فرزندان اهل بیت علیهم‌السلام بوده‌اند که فرزندان امام موسی کاظم علیه السلام نیز جزء همین دسته بوده‌اند و با آمدن امام رضا علیه السلام به ایران حس کردند فضا برای حضور آنها در ایران بازتر است، لذا با استقرار خود در ایران فرهنگ تشیع را بسط دادند.
علویان برای رفت وآمد در ایران آزادی داشتند
در همین زمینه دکتر محمد دزفولی، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در گفتگو با خبرگزاری دانشجو گفت: اینکه چرا بعد از امام رضا علیه السلام دیگر خواهران و برادران ایشان به سمت ایران گسیل شدند را باید در زمان قبل از امام رضا (ع) جستجو کرد. عباسیان برای رسیدن به حکومت به دروغ خود را از اهل بیت پیامبر اسلام معرفی کردند تا مقبول مردم شوند ، اما در طول زمان کم کم تفاوت بین اهل بیت پیامبر و شیعیان با بنی عباس برای مردم روشن شد.
دزفولی افزود: پس از شهادت امام جعفر صادق به دست منصور عباسی، چون امام موسی کاظم جوان بود، چندان توسط منصور وخلیفه بعدی هادی عباسی مورد فشار و تعقیب نبود؛ جز مدت کوتاهی زندانی شدن توسط هادی عباسی. در طول 22 سال اول امامت مثل پدرش امام جعفر صادق علیه السلام دست به تربیت شیعیان و شاگردان زدند و به صورت مخفیانه تشکیلات پنهانی شیعه ساماندهی و رهبری می کردند. بسیاری از این شاگردان را به نقاط متخلف سرزمین اسلامی می فرستاد و آنها به صورت نامحسوس خط فکری شیعه و ائمه را ابگراز می کردند. در زمینه پیشبرد تشکیلات مخفی شیعه امام موسی کاظم بسیار مقتدر عمل می کردند.
این استاد تاریخ تشیع تصریح کرد: اما 14 سال آخر امامت امام موسی کاظم علیه السلام مصادف با 14 سال اول حکومت هارون الرشید است که مرتب دنبال دستگیری و زندانی کردن امام بود که سرجمع این زندانی ها به پنج سال نمی رسد.
این عضو هیات علمی دانشگاه تهران افزود: امام موسی کاظم علیه السلام سوره کوثر را تحقق عملی بخشید و یک کار ویژه ایشان افزایش تعداد فرزندان و تربیت و گسیل آنها به اطراف و اکناف ممالک اسلامی بر ای تبلیغ تشیع بود.
دزفولی تاکید کرد :با آمدن امام رضا علیه السلام به ایران احساس شد علویان برای رفت وآمد در ایران آزادی دارند لذا اغلب این بزرگواران در سراسر ایران برای ارائه فرهنگ تشیع به مردم منتشر شدند. جز حضرت معصومه که حضور ایشان در قم یک تقدیر الهی است . و به فرموده امام صادق مرقد ایشان حرم ائمه علیهما سلام و ملجا و پناهگاه شیعیان است.
علت آمدن خواهران و برادران امام رضا(ع) به ایران از زبان علامه عسکری
اما علامه عسکری علت آمدن خواهران و برادران امام رضا علیه السلام به ایران را اینگونه عنوان می‌کند: این بزرگواران در سراسر سرزمین اسلامی و به خصوص ایران منتشر شدند تا به مردم بگویند مردم مامون، امام رضا علیه السلام را به اجبار به ایران آورده است و امام ولایت عهدی مامون را به شرط عدم دخالت در حکومت و عزل و نسب‌ها پذیرفته و باور نکنید که بنی عباس با آل پیامبر باشند.
مدل انحصاری شیعه در ایجاد جنبش‌های چریکی
اما در همین زمینه حسن عباسی، رئیس مرکز بررسی های دکترینال یقین در سلسه مباحث سنت حسنه در کرسی نظریه‌پردازی کلبه کرامت در این زمینه به اهمیت تاریخ شناسی در مورد مسائل استراتژیک اشاره می کند و می گوید: دامنه نهضت انتظار در آغاز عصر غیبت کبری نیز (بیش از ۶۰ زعیمی که زعامت را رقم زده و شیعه را سرپرستی کردند تا انقلاب اسلامی محقق شد و بسط پیدا کرده و امروز پرچم‌دار عدالت جهانی‌ست،) از هرات در افغانستان تا بعلبک در لبنان گسترش پیدا کرده است.
عباسی در ادامه می‌افزاید: بعد از وقایع کربلا، امام سجاد(ع) مجبور شدند تا بسط اسلام را در حوزه‌ی عبادی آغاز کنند. وجه مشترک بین امام سجاد(ع) و پیامبر اسلام(ص) این است که هر دو از صفر شروع کردند. با این تفاوت که وقتی پیامبر اسلام(ص) مبعوث شدند، بشر در دوران جاهلی سپری می‌کرد و لذا اسلام پیاده و منحرف نشده بود، پس زود پذیرفتند.
وی در ادامه می‌گوید: اما کار امام سجاد(ع) دشوارتر بود به این علت که دین اسلام به‌گونه‌ای مصادره شده بود که یزید خودش را امیرالمؤمنین یزید می‌نامید و فرزند رسول الله را نیز در کربلا شهید کرده بودند؛ امام سجاد(ع) در یک چنین شرایطی می‌خواستند مجدداً اسلام را احیا کنند. بعد از ایشان امام باقر(ع) به عنوان شکافنده‌ی علم، دست به تولید علم زدند.
رئیس مرکز بررسی‌های دکترینال می‌افزاید: سپس امام صادق(ع) بسط اسلام را با تربیت چهار هزار شاگرد در کرسی نظریه‌پردازی و آزاد اندیشی و با بنیان‌گذاری فقه جعفری آغاز کردند. هارون الرشید و دیگران احساس خطر کردند که اگر شیعه اینگونه جلو برود، کار برای آنها دشوار می‌شود در نتیجه کرسی‌های نظریه‌پردازی موازی ایجاد کردند اما به نتیجه نرسیدند. در نهایت برای اینکه مانع ان بشوند که امام هفتم نیز همچون امام صادق(ع)پیش برود، امام موسی کاظم(ع) را زندانی کردند.
عباسی در ادامه می‌گوید: عصر هارون و پسرش مأمون، یکی از تاریک‌ترین دوره‌های تمدن اسلام است. در زمان مأمون یعنی اوج قدرت عباسیان، دو حرکت خطرناک صورت گرفت: نخست مأمون عباسی در مقابله با نور حکمت ناب قرآنی، مرکز گفتگوی تمدن‌ها را با نام دارالحکمه راه‌اندازی کرد؛ دو نفر (به نام‌های جرجیس بن بختی‌شوع و حنین بن اسحاق) فلسفه یونان را ترجمه کرده و وارد جامعه‌ی اسلامی کردند تا حکمت ائمه(ع) به زاویه رانده شود. تا به امروز که در جامعه‌ی ما نیز حساسیت بسیاری روی فلسفه است. ضد فلسفه نیستیم. اما باید دانست که مأمون بسیار حساب شده سعی بر این داشت تا تفکری روی کار بیاید که بر تفکر اصلی ائمه(ع) سایه اندازد. دوم اجبار به امام رضا(ع) در پذیرش ولایت عهدی.
این معلم استراتژی در ادامه می گوید: امام کاظم(ع) ۳۷ دختر و پسر داشتند. (نوزده دختر و هجده پسر) که از این تعداد، ۲ تن در مصر، یکی در یمن، و ۳۴ تن دیگر در فلات ایران هستند؛ از این سی و چهار تن، دو دختر در جمهوری آذربایجان دفن شده‌اند، یکی در شهر رشت، یکی از پسران در بلخ، وجود نازنین حضرت معصومه(س) در شهر قم، حضرت احمد بن موسی(ع) در شهر شیراز و…؛ اگر از بالاترین مرقد مطهر ایشان تا پایین‌ترین نقطه و از شرق تا غرب، دو خط افقی و عمودی به شکل «به‌علاوه + » هریک به طول سیصد کیلومتر ترسیم کنیم، محدوده‌ی مزار مطهر این ۳۴ فرزند امام موسی کاظم(ع) در فلات ایرانِ هزار و دویست سال قبل است.
وی در ادامه تاکید می‌کند: امام کاظم(ع) طرحی استراتژیکی ریخته و به فرزندان خود منتقل کردند به صورتی‌که این ۱۹ دختر -که همگی مجرد ماندند- و ۱۸ پسر ایشان در یک حرکت گسترده نهضتی در یک بازه زمانی محدود به ایران تا یمن سرازیر شدند و یک الگوی رویکرد طرح‌ریزی استراتژیک محیط مدار را برای ما به ارمغان آوردند.
عباسی می افزاید: از آن روز به بعد شیعه در ایران نُضج می‌گیرد. تشیع در منطقه طبرستان تا بخش‌هایی از سیستان، ظهور و بروز داشت؛ اما تثبیت آن و شکل‌گیری یک ایران شیعه در دوره‌ی امام هفتم(ع) بود؛ فرزندان ایشان نهضتی را به این صورت شروع کردند که یکی جبراً -امام رضا(ع) که به ولایت عهدی انتخاب شده و در شرایط اجباری وارد ایران شدند- و مابقی که به دنبال ایشان آمدند. این ۳۶ تن، همگی در یک جاده به دنبال امام رضا(ع) نرفتند بلکه در سراسر ایران توزیع شدند و دست به تبلیغ زدند تا جایی که ضریب نفوذشان بالا رفت و شهید شده یا از دنیا رفتند؛ و مشهدِ هر کدام‌شان -از بادکوبه در جمهوری آذربایجان تا رشت، تهران، قم، شیراز، مشهد و…- زیارتگاه و عنصر قوام و دوام فرهنگ ایرانی و شیعی است. هر کدام هرکجا بودند، تشیع را در آن جا نهادینه کردند و امروز همچون یک ستاره در آن منطقه می‌درخشند.
رئیس اندیشکده یقین می افزاید: پراکندگی جمعیت این بزرگواران در ایرانِ آن زمان، پراکندگیِ نهضتی‌ست. (فرض کنیم سرویس اطلاعاتی C.I.A بخواهد نفوذی این چنینی در ایران را ساماندهی کند. در قدم اول می‌بایدN.G.O های متعدد ایجاد کند. سپس این گروه‌ها باید در مناطق مختلف توزیع شده، مستقر شوند و تثبیت بشوند سپس ضریب نفود خود را بالا ببرند.) فرزندان امام هفتم(ع) برای چنین پراکندگی جمعیت و ضریب نفود گسترده خود که تا امروز نیز پابرجا بوده و اثرات آن در قم، مشهد، شیراز و… اعجاب‌آور است، چطور مطالعه کردند؟
این معلم استراتژی می گوید: گستره جغرافیایی این پراکندگی، حدود سه هزار در سه هزار کیلومتر است، تقریبا در وسعتی به اندازه‌ی نصف اروپا نفوذ کرده و توزیع شدند. و امروز بزرگترین تجمعات اسلامی درکنار بارگاه این بزرگواران بالاخص در مشهد است. علاوه بر آن، علم، تفکر، فقه، معماری، فرهنگ، معنویت، هنر و… به واسطه اینان در ایران بسط پیدا کرد.
عباسی در ادامه عنوان می کند: یک پدر، هزار سال قبل، فرزندان خود را به عنوان یک جنبش چریکی اینگونه آماده یک حرکت نهضتی می‌کند تا:
1. در پهنای سه هزار در سه هزار کیلومتر توزیع شده و وارد ایران شدند.
2. به صورت قبیله‌ای در یک مکان توقف نکردند بلکه گسترش پیدا کردند.
3. مستقر شدند و محیط را برای شیعه تثبیت کردند.
4. در آن مکان باقی ماندند، تبلیغ کردند تا ضریب نفوذشان بالاتر رفت و به شهادت رسیدند.
5. اثرشان تا پیش از شهادت اگر «یک» بود، بعد از شهادت‌شان «نهصد و نود و نه» شد. بیش از هزار سال است که هر یک همچون ستاره‌ای پرفروغ در آن مکان‌ها می‌درخشند.
وی خاطر نشان می کند: یکی از عوامل پیدایش انقلاب اسلامی در ایران و این که ایران، اسلامی متفاوت از مهد خود یعنی عربستان دارد، این ۳۷ خواهر و برادر هستند. این مدل و الگو، انحصاری شیعه است. فرزندان یک پدر در یک دوره‌ی زمانی اینگونه در سطح جهان اسلام ریشه می‌دوانند. نوزده خانم مجرد، در آن محیط ناامن آن روز، هر کدام به گوشه‌ای رفته و نهضت را نهادینه و تثبیت کردند و مزارشان زیارتگاه شد.
عباسی در ادامه می گوید: مجرد ماندن دختران امام موسی کاظم(ع) دلایل متعددی دارد که یک علت آن عدم وجود افرادی هم‌کفو ایشان بوده است. در روزگار امروز که فمینیست‌ها خود را پرچم‌دار آزادی زنان می‌دانند، دختران امام کاظم(ع) در هزار و دویست سال پیش، درحالی که همگی مجرد بودند، با آن امکانات بسیار محدود هزار سال قبل که اثری از هواپیما و قطار و ماشین نبود، اینگونه در سراسر جهان اسلام با همراهان خود برای تبلیغ اسلام توزیع شدند. زنان ما در شعائر دینی، چنین نقش برجسته‌ای داشتند. اگر امروز قم، قلب تپنده حرکت مرجعیت شیعه است، و با نجف رقابت می‌کند، این موقعیت را یک دختر جوان امام هفتم(ع) ایجاد نموده است.
وی در ادامه می افزاید بهره‌گیری از چنین الگویی در حرکت نهضتی مراجع شیعه است که انسان‌های شاخصی چون شهید بهشتی، شهید چمران، امام موسی صدر و… را به مناطق مختلف می‌فرستادند، و اثر آن در دوره بعد از انقلاب اسلامی به حرکت سید حسن نصرالله در لبنان می‌انجامد. جنبش‌های چریکی که C.I.A در مناطق مختلف جهان به راه می‌اندازد، هرگز به این حد و قواره نمی‌رسند.
وی تاکید می کند : جعرافیای انبیا و جغرافیای نهضت انتظار نوعی مطالعه در حوزه ژئو رلیژن “GeoReligion” (دین در روی زمین) و حوزه‌های ژئوپلتیکال “GeoPolitics” و ژئوکالچرال “GeoCultural” است. در جنبش‌های چریکی نهضتی، مکان حائز اهمیت است. کسانی که علاقمند به کار نهضتی هستند، نوع پیچیده آن (که بزرگان شیعه برای ایران انجام دادند،) مسأله جامعه موسوی است که می توانند آن را مطالعه کنند.
ارسال نظرات