اترک در گفتگو با «خبرگزاری دانشجو»:
به گزارش خبرنگار آزاداندیشی «خبرگزاری دانشجو»، بسط و گسترش یک نظریه علمی به ویژه در فضای وسیع علوم انسانی نیازمند تحقق گفتمانی علمی بر مدار پذیرش رفتار نقدپذیرانه است. این مهم زمانی امکان بروز می یابد که اندیشه پژوهشگر مورد توجه باشد، همچنین اگر دیدگاهی مخالف با نظر دیگری عنوان شد این مخالفت، برچسب بی سوادی دریافت نکند. در این راستا با حسین اترک، عضو هیات علمی دانشگاه زنجان و پژوهشگر فلسفه، به گفت وگو نشسته ایم که حاصل آن را می خوانید.
«خبرگزاری دانشجو»- اندیشه در مقام (علم پویا) نیازمند چه بایدها و نبایدهایی است؟
اترک: تصور می کنم پویایی یک علم به شناخت نیازهای زمانه خودش بر می گردد. برای مثال فلسفه به عنوان رشته ای که من در آن تحصیل کرده ام حقیقتا به نوعی دچار کمبودهایی است که با نگاهی حتی سطحی می توان پی به کمبودهای محتوایی آن برد.
رشته من فلسفه است اما احساس می کنم سرفصل هایی که در کلاس ها تدریس می کنیم با نیاز امروز دانشجوی فلسفه همخوانی ندارد.
برای مثال از یونان باستان شروع و مباحث را برای دانشجو ارایه می کنیم اما مساله آن است که عمده این نظریات رد شده و پذیرفته نیستند، با این حال اما به علت اهمیت تاریخ فلسفه این مباحث را عنوان می کنیم اما پیش می آید که دانشجو می پرسد چرا باید این موارد مطالعه شود؟
بنابراین نیازسنجی در علوم اهمیت دارد، ضمن این که به نظر من پویایی یک علم همان طور که پیش تر نیز عنوان کردم به شناخت نیازهای زمانه است، هرچند که در کنار این رویکرد باید نگاهی هم به تاریخ علم داشته باشیم چراکه گاهی اوقات عدم توجه به تاریخ علوم سبب می شود که نتوانیم نظریه کاملی را ارایه کنیم.
برخی پژوهشگران ما البته در این رابطه دچار افراط و تفریط شده اند، برخی صرفا توجه به تاریخ علم دارند و نسبت به مباحث جدید بی تفاوت اند و برخی نیز صرفا به مسایل جدید می پردازند و هیچ مبحثی را درباره تاریخ علوم بر نمی تابند که هر دو این موارد قابل قبول نیست. در حالی که اساسا نگاه به تاریخ علم موجب می شود تا بتوانیم نظریات جدید را پایه گذاری کنیم.
«خبرگزاری دانشجو»- به نظر شما در فضای علمی دانشگاهی چگونه می توان به معنای واقعی علم را با علم واندیشه پاسخ داد؟
اترک: شرط اصلی تحقق این امر آن است که اخلاق پژوهش در محیط دانشگاهی رعایت شود. یک پژوهشگر باید آزاده باشد و نسبت به هیچ نظریه ای تعصب نداشته باشد. در عین حال بپذیرد که ممکن است در نظریات او نیز مبانی نادرستی وجود داشته باشد، این آزادگی و توجه به نقد مخالفان است که سبب می شود شرایط فکری گفتگوی علمی فراهم آید.
«خبرگزاری دانشجو»- اساسا رشد فکری و استخراج نظریه در حوزه علوم انسانی برخاسته از چه محیط و گفتمان علمی است؟
اترک: آزادگی! که پیش تر نیز به آن اشاره داشتم، این آزادگی باید فردی و اجتماعی باشد، آزادگی فردی از این جهت مهم است که شخص تعصب روی مساله و موضوعی نداشته باشد و آزاداندیشی اجتماعی یعنی دیگران تاب تحمل یک نظریه مخالف را داشته باشند و اجازه طرح نظریه را بدهند، همچنین اگر فردی نقدی نسبت به نظریه علمی دیگری دارد نقد خود را منصفانه طرح کند نه اینکه اگر با نظریه مخالف بود به جای آنکه نظریه را نقد کند شخصیت و گذشته فرد را نقد کرده و سعی در حذف او داشته باشد. اگر فضا اینگونه باشد هرگز شاهد رشد فکری نخواهیم بود.
«خبرگزاری دانشجو»- امروز بحث (تحول علوم انسانی) بیش از هر زمان دیگری مورد توجه دانشگاه و حوزه های علمیه قرار گرفته است، به عنوان پژوهشگر و استاد دانشگاه، تعریف خودتان را (تحول علوم انسانی) ارایه بفرمایید
اترک: ببینید، موضوع علم همواره ثابت است و قابل تغییر نیست، این مساله در حوزه تحول علوم انسانی نیز صدق می کند، مراد از تحول تغییر سرفصل هایی است که ارایه می شود، برای مثال به جای آنکه بیاییم دیدگاه روان شناسان غربی را بیان کنیم به دیدگاه روان شناسان اسلامی توجه کرده و دیدگاه آنان را استخراج کنیم.
بنابراین تحول به معنای اسلامی سازی علوم انسانی اقدام تحسین برانگیزی است اما نیاز به پژوهش وافر دارد، زمانی که به کتاب های منتشر شده فلسفه نگاه می کنم می بینم هفتاد تا هشتاد درصد آثار مربوط به فیلسوفان غربی است و این مساله حقیقتا برای پژوهشگر حوزه فلسفه اسلامی غم انگیز است.
تصور می کنم که می توان پژوهش های متعددی را در راستای بررسی فلسفه مضاف در نگاه و آرا فیلسوفان این مرزو بوم ارایه کرد. ضمن اینکه از جمله مهمترین موارد در این رابطه ترجمه قوی از این آثار است که منجر به گفتمان سازی علمی خواهد شد.
«خبرگزاری دانشجو»- در حال حاضر مشغول به نگارش کتاب یا مقاله ای جدیدی هستید؟ به تازگی نیز از انتشار مجله (تاملات فلسفی) مطلع شدیم، اشاره ای به این مجله داشته باشید.
اترک: «نظریه اعتدال در اخلاق اسلامی» عنوان کتاب جدیدی است که به زودی و احتمالا تا پایان سال جاری از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر خواهد شد. بر اساس نظریه اعتدال که پیشینه آن به یونان باستان و نظریات اندیشمندانی چون ارسطو افلاطون بر می گردد، انسان برای انجام هر عملی باید میانه روی و اعتدال را مد نظر قرار دهد. تز اصلی این نظریه یعنی نظریه اعتدال در کتاب «اخلاق نیکوماخوس» آمده است.
همچنین در مورد مجله (تاملات فلسفی) باید بگویم که این مجله در واقع فصل نامه است و سال 1388 مجوز نشر گرفت، طی انتشار شماره نهم و دهم ، این فصل نامه موفق به کسب رتبه علمی پژوهشی شد. رویکرد ما آگاهی بخشی به مخاطبان جدی حوزه فلسفه است.
ارسال نظرات