به گزارش گروه علمی "خبرگزاری دانشجو" از سال 1386 بنیاد ملی نخبگان جایزه تحصیلی خود را به تعدادی از دانشجویان که صاحب استعداد برتر بودند، اعطا کرده است که اهم آن عبارت است از:
• کمک هزینه ماهانه تحصیلی، از 500 هزار ریال تا 3.7 میلیون ریال که از دوره کارشناسی تا دکتری و در سه سطح مختلف به دانشجویان صاحب استعدادهای برتر پرداخت می‌شد. کمترین مبلغ پرداختی 50 هزار تومان و بیشترین مبلغ پرداختی 730 هزار تومان برای دانشجویان دوره دکتری بوده است.
• کمک هزینه مسافرت‌های علمی برای سفرهای داخلی 2 میلیون و سفر خارجی 10 میلیون ریال
• پژوهانه برای انجام پایان‌نامه برای دوره کارشناسی 7 میلیون ریال، برای کارشناسی ارشد 20 میلیون ریال و برای دوره دکتری 30 میلیون ریال
• کمک هزینه فرصت مطالعاتی دوره دکتری برای دانشجویان مجرد 20 میلیون ریال و برای افراد متاهل 30 میلیون ریال.
• کمک هزینه سفر عمره مفرده در صورت تمایل افراد.
تعداد تمام افرادی که مشمول این جوایز 1600 تا 1700 نفر بوده‌اند و این جوایز به صورت مستقیم از سوی بنیاد ملی نخبگان به افراد پرداخت می‌شد. دانشجویانی که شامل این جوایز بودند دارای یکی از ویژگی‌های ذیل بودند:
• دارندگان نشان المپیادی کشوری و بین‌المللی دانش‌آموزی
• دارندگان نشان المپیادی‌های معتبر دانشجویی
• رتبه‌های برتر کنکور سراسری
• دانشجویان نمونه کشوری
• نفرات برتر آزمون‌های جامع علوم پزشکی
• نفرات برتر مسابقات قرآنی
• برگزیدگان جشنواره‌های خوارزمی، رازی، فارابی و شیخ‌بهایی
در طی پنج سال گذشته چند اشکال به این روند وارد بوده است؛ اول اینکه، دانشگاه‌ها به هیچ وجه در این روند دخیل نبوده و از کم و کیف این جوایز بی‌اطلاع بودند و دوم اینکه این مبالغ به دانشجویان مستعد پرداخت می‌شد بدون اینکه از آنها انتظار فعالیتی خاص باشد. علاوه بر این گستره انتخاب دانشجویان بسیار محدود بوده است و همه دانشجویان هم با یک نگاه نگریسته می‌شده‌اند و تفاوتی میان توانمندی در حوزه‌های مختلف فعالیتی (مانند آموزش یا پژوهش) نبوده است.
در این راستا از خرداد 93 آئین‌نامه اعطای جایزه تحصیلی به دانشجویان بازنگری شده است و بر این اساس در آئین‌نامه جدید نخبه، فردی برجسته و کارآمد با اثرگذاری بارز در خلق و گسترش علم، هنر، ادب، فرهنگ و مدیریت کشور در چارچوب ارزش‌های اسلامی تعریف شده است. با توجه به این تعریف ویژگی‌های نخبه عبارتند از بهره‌مندی از هوش، خلاقیت و انگیزۀ ذاتی، دارا بودن خبرگی و تخصص در حوزه‌ای خاص و دارا بودن اثرگذاری بی‌بدیل یا کم‌بدیل در اجتماع تخصصی خود در چارچوب گفتمان نظام اسلامی.
طبق آیین نامه جدید افراد صاحب استعداد برتر کسی است که مستعد نخبه شدن است، اما در حال حاضر نخبه نیست؛ به عبارت بهتر صاحب استعداد برتر کسی است که مستعد نخبگی و مستلزم طی کردن فرآیند هدایت و توانمندسازی است.
با این تعریف نفر اول کنکور نخبه نیست بلکه استعداد برتری است که می‌تواند در مسیر توانمندسازی حرکت کند تا بتواند به درجه نخبگی نائل شود. به همین دلیل وظیفه نهادهایی مانند دانشگاه‌ها و بنیاد این است که مسیر توانمند شدن را برای آنان فراهم کند.
برخی از رویکردهای اصلی که در این سند آمده است عبارتند از:
• رویکرد تنوع استعداد در مقابل رویکرد یکسان‌نگری که در آن تلاش شده است بنیاد بستری را فراهم کند تا هر فرد بتواند استعداد خود را در هر زمینه‌ای که هست پرورش دهد.
• فرصت آفرینی برای انجام فعالیت نخبگانی به عنوان سیاست اصلی؛ به این معنا که به دانشجو فرصت دهیم در محیط علمی که حاضر است علاوه بر فعالیت‌های علمی، فعالیت دیگری را باتوجه به علاقه و استعداد خود انجام دهد.
• رویکرد رشد باغچه‌ای در مقابل رویکرد نگه‌داشت گلخانه‌ای؛ یعنی فرد مستعد در جامعه پیرامون خود رشد کند نه اینکه او را از جامعه پیرامون خود دور کنیم. البته این اتفاق را در دانشگاه کمتر از آموزش و پرورش مشاهده می‌کنیم.
• داشتن استعداد درخشان و توانمندی‌های ذاتی ویژه نعمت‌های تعهدآور است نه مزیت‌هایی توقع‌آفرین؛ به این معنا که فرد باید بداند اگر هوش و یا توانمندی بیشتری نسبت به دیگران دارد، این یک نعمت الهی است که برای او تعهدآور است و باید تلاش و تعهد بیشتری در قبال جامعه داشته باشد. متاسفانه در قشر دانشجو در مواقعی با عکس این موضوع مواجهیم. برخی از صاحبان استعداد برتر اعتقاد دارند که الکل خالص هستند و بنیاد یا باید آنان را دریابد و یا آنان می‌پرند. این تصور غلطی است که باید اصلاح شود. باید توازن بین حق و تکلیف برقرار باشد.
• شناسایی کنش‌گرایانه (و نه واکنشی) اجتماعات نخبگانی از طریق رصد رفتار و فعالیت‌های نخبگانی آنان به شکل پویا (رویکرد فعال در مقابل رویکرد منفعلانه و خود اظهارانه)؛ یعنی نخبه بودن فرد را بنیاد مشخص می‌کند و نه خود فرد، که این حاصل رصد نخبگان است. با توجه به فرمایش‌های رهبر فرزانۀ انقلاب، هدف از ایجاد بنیاد نخبگان، ایجاد زمینه‌ای برای مدیریت تحول کشور به دست نخبگان است. بنابراین باید رویکرد و نظامی را فعال کرد تا بتوانیم فعالیت‌های نخبگانی افراد را رصد کنیم.
• تداوم فعالیت‌های نخبگانی شرط اصالت نخبگی؛ در آیین‌نامۀ جدید تداوم فعالیت نخبگانی شرط اصلی بهره‌مندی از جایزه‌هاست. بنابراین دانشجو باید فعالیت مداوم علمی داشته باشد و هر سال در مقایسه با سایر دانشجویان مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و بر اساس آن مشمول جایزه می‌شود.
توجه به رویکرد نهاد محوری ( دانشگاه محوری): در این آیین‌نامه نقش دانشگاه و استاد در تعیین مشمولان جایزه و نیز در فرایند اجرایی آیین‌نامه کاملا لحاظ شده است. دیدگاه بنیاد این است که باید فرایند توانمندکردن دانشجویان در درون دانشگاه و با نظارت استاد راهنما و با کمک بنیاد صورت پذیرد.
بر اساس نکاتی که گفته شد 4 جایزه مختلف برای 4 ساحت فعالیتی متفاوت در نظر گرفته شده است که به تفکیک عبارتند از:
• جایزه آموزش مصاحب (به یاد مرحوم دکتر غلامحسین مصاحب) با هدف تسهیل مسیر آموزشی و توانمندسازی دانشجویان در زمینه آموزش
• جایزه پژوهش میرشمسی (به یاد مرحوم دکتر حسین میرشمسی) با هدف تسهیل مسیر پژوهشی و توانمندسازی دانشجویان در زمینه پژوهش
• جایزه فناوری دادمان (به یاد مرحوم دکتر رحمان دادمان) با هدف تسهیل مسیر فناورانه و نوآورانه و توانمندسازی دانشجویان برای ورود به عرصه کارآفرینی
• جایزه فرهنگ شهیدی (به یاد مرحوم دکتر سید جعفر شهیدی) با هدف ارتقای فرهنگ اسلامی-ایرانی، هویت بخشی ملی و رفع نیازهای مادی و اجتماعی دانشجویان
جایزه فرهنگی شهیدی تا حدودی به رفع نیازهای معیشتی دانشجویان پرداخته می‌شود که این خود یک فعالیت فرهنگی است.
این 4 جایزه در هر سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکتری تخصصی و نیز در دوره دکتری حرفه‌ای پزشکی در نظر گرفته شده است.
در دوره کارشناسی از دانشجویان انتظارات بالایی نداریم به همین دلیل است که تسهیلات ارائه شده در این جوایز و در این سطح برای این افراد، بیشتر در جهت توانمندکردن آنان در حوزه‌های کارآفرینی، فنّاورانه و پژوهشی است.
جایزه مصاحب 1، ویژه دانشجویان دوره کارشناسی یک اعتبار توانمندسازی آموزشی است که تسهیلات آن در دو بخش هزینه شرکت در کارگاه‌های آموزشی و استفاده از کلاس‌های ویژه آموزش زبان خارجی و رایانه به دانشجویان صاحب استعداد برتر اعطاء خواهد شد.
در دوره کارشناسی ارشد اعتبار آموزش‌یاری نیز اضافه شده است. این اعتبار برای ایفای نقش دستیار آموزشی استاد است. مبلغ پرداختی به دانشجو از محل اعتبارات بنیاد تامین می‌شود و دانشگاه در این مورد متحمل هزینه‌ای نمی‌شود. اگر دانشجو بتواند فعالیت علمی داشته باشد، با دانشگاه قراردادی را در چارچوب آئین‌نامه امضا می‌کند و طبق آن می‌تواند از پرداخت‌های بنیاد برخوردار شود. همین جایزه با کمی تغییرات در مبلغ پرداختی، برای دوره دکتری نیز در نظر گرفته می‌شود. بنابراین بنیاد به کمک دانشگاه، دانشجو را در مسیر توانمندسازی قرار میدهد تا بتواند توانایی‌های آموزشی‌اش را ارتقا بخشد.
جایزه میرشمسی، ویژه پژوهش در دوره کارشناسی شامل دو بخش است:
• اعتبار ارتباطات علمی
کمک هزینه اشتراک نشریات علمی داخلی و خارجی، کمک هزینه عضویت در انجمن‌های علمی، و تسهیلات خرید کتاب.
• اعتبار اجرای پایان‌نامه کارشناسی
در دوره ارشد این جایزه مفصل‌تر می‌شود و علاوه بر جایزۀ پژوهش‌یاری(دستیار پژوهشی) و اعتبار ارتباطات علمی، بنیاد سعی دارد دانشجویان را به سمت کارِگروهی سوق دهد. بنابراین در دوره کارشناسی ارشد جایزهای برای تشکیل هسته پژوهشی دانشجویی در نظرگرفته شده است؛ البته این هسته پژوهشی باید در دانشگاه و طبق ضوابط دانشگاه شکل بگیرد.
جایزه میرشمسی برای دانشجویان دورۀ تحصیلات تکمیلی به شرح ذیل است:
• اعتبار پژوهش‌یاری
• اعتبار هسته پژوهشی (گروه پژوهشی دانشجویی)
• اعتبار اجرای پایان‌نامه کارشناسی ارشد
• کمک هزینه شرکت در همایش‌های علمی
• اعتبار ارتباطات علمی:
کمک هزینه عضویت در انجمن‌های علمی، تسهیلات، خرید کتاب، کمک هزینه اشتراک نشریات علمی داخلی و خارجی.
• اعتبار فرصت مطالعاتی (برای دانشجویان دکتری)
جایزه فناوری دادمان به منظور ورود دانشجویان به فضای کارآفرینی و آشنا شدن آنان با بازار کار و فنّاوری در نظر گرفته شده است. جایزه دادمان 1 ویژه دوره کارشناسی به شرح زیر است:
• اعتبار هسته فناوری و کارآفرینی
• توانمندسازی در دوره‌های آموزشی کارآفرینی (تجاری‌سازی، حقوق مالکیت فکری و ...)
• اعتبار هستۀ کارآفرینی
اگر دانشجویان بتوانند یک هسته کارآفرینی را طبق ضوابط دانشگاه ایجاد کنند، می‌توانند از این تسهیلات استفاده نمایند.
جایزه دادمان در دوره‌های تحصیلات تکمیلی به شرح زیر است:
• اعتبار هسته فناوری و کارآفرینی
• توانمندسازی در دوره‌های آموزشی کارآفرینی (تجاری‌سازی، حقوق مالکیت فکری و ...)
• اعتبار فن‌یاری (دستیار فناورانه در شرکت زایشی)
جایزۀ فرهنگ شهیدی از دیگر جوایز این آیین نامه است. در دوره کارشناسی به دلیل انتظارات کمی که از دانشجویان است، بنیاد پرداختی زیادی در سه جایزۀ دیگر به این افراد ندارد این کاستی در جایزۀ فرهنگی جبران شده است. بخش‌هایی که در این جایزه در نظر گرفته شده است برای هر سه دوره کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری یکسان، ولی با ارزش مالی متفاوتی روبرو است. بخش‌های جایزه فرهنگی شهیدی به شرح زیر است:
• راتبه سالانه (در ازای کار دانشجویی در دانشگاه)
• ودیعه اجاره مسکن
• هدیه ازدواج
• اعتبار سفرهای زیارتی (در صورت تمایل افراد)
دانشجویان برای بهره‌مندی از تسهیلات بنیاد ملی باید در رقابت با دیگران حضور پیدا کنند و مشمولان شرکت در این رقابت باید ویژگی‌هایی داشته باشند تا بتوانند در این رقابت شرکت کنند. این افراد عبارتند از:
• دارندگان نشان المپیاد دانش‌آموزی وکشوری و جهانی
• برگزیدگان آزمون سراسری
• رتبه‌های برتر المپیادهای ملی دانشجویی
• برگزیدگان آزمون‌های جامع، پیش‌کارورزی، دستیاری و...
• دانشجویان نمونه کشوری
• دانشجویان ممتاز
• برگزیدگان جشنواره‌ها و مسابقات مورد تایید بنیاد
برخی نکاتی که در این آیین‌نامه به آن توجه شده به شرح زیر است:
1. حرکت تدریجی برای واگذاری اختیارات به دانشگاه‌ها؛ این به دلیل آن است که بنیاد به دانشگاه نگاه و اعتقاد ویژه‌ای دارد. سعی بر این است که طی یک مسیر تدریجی و ظرف سه سال تمام اختیارات جایزه‌های تحصیلی را به دانشگاه واگذار شود و بنیاد فقط نقش حمایتی و نظارتی در این امر داشته باشد.
2. اصلاح مبلغ اعتبار ریالی در هر سال تحصیلی؛ به این معنا که اعداد و ارقام ارائه شده در جایزه تحصیلی طبق همان سال تغییر خواهد کرد.
3. پرداخت اعتبار آموزش‌یاری، پس از پذیرش دانشجو از سوی یکی از اعضای هئیت علمی و دانشگاه برای دستیاری آموزشی و عقد قرارداد مورد تأیید بنیاد
4. پرداخت اعتبار توانمندی آموزشی، پس از ارائه گواهی شرکت دانشجو در کارگاه‌ها و کلاس‌های آموزشی مرتبط
5. پرداخت اعتبار پژوهش‌یاری، پس از همکاری دانشجو در یکی از طرح‌های پژوهشی مصوب اعضای هئیت علمی دانشگاه برای دستیاری پژوهشی و عقد قرارداد مورد تایید بنیاد
6. پرداخت اعتبار هسته پژوهشی، پس از تشکیل و فعالیت گروه پژوهشی دانشجویی مطابق مقررات دانشگاه (بنیاد در تمامی موارد بالا قائل به مقررات دانشگاه‌هاست و براساس ضوابط مصوب دانشگاه عمل می‌کند)
7. پرداخت اعتبار اجرای پایان‌نامه/ رساله منوط به تصویب طرح پیشنهادی پایان‌نامه/ رساله
8. پرداخت اعتبار فرصت مطالعاتی منوط به تصویب درخواست دانشجو در موسسه متبوع با حداکثر نه ماه
9. پرداخت اعتبار فن‌یاری پس از پذیرش دانشجو در یکی از شرکت‌های زایشی دانشگاه برای دستیاری فناورانه و عقد قرارداد مورد تایید بنیاد
10. ودیعه اجاره مسکن به صورت قرض‌الحسنه در قالب تسهیلات صندوق رفاه دانشجویی و صرفا برای دانشجویان متاهل
طبق آئین‌نامه جدید نقش دانشگاه در چند بعد ذیل تعریف می‌شود:
• معرفی دانشجویان مستعد به بنیاد
• دریافت فهرست نهایی برندگان هر جایزه
• اطلاع‌رسانی به برندگان
• اختصاص فعالیت‌های آموزش‌یاری، پژوهش‌یاری و... به دانشجویان برنده‌ی جایزه انعقاد قرارداد
• نظارت بر اجرای صحیح فرآیند
به اساس این گزارش آیین‌نامه جدید "اعطای جایزه‌های تحصیلی به دانشجویان صاحب استعداد برتر" ابلاغ و از سال تحصیلی جدید اجرایی خواهد شد.
ارسال نظرات