ارائه تفسيری نو از احکام اسلامی وظیفه علمايی بصير و با درایت است

به گزارش خبرنگار «خبرگزاری دانشجو» از مشهد، محمدرضا هاشمی امروز در هم اندیشی «راهکارهای حفظ حقوق اقلیت‌های دینی از منظر ادیان ابراهیمی که در دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، بیان کرد: کثرت‌گرايي يا پلوراليسم ديني يعنی پذيرش اين‌که اديان رقيب نيز ذاتا، رستگار کننده‎اند؛ اما همه باورمندان و معتقدان به مکاتب دينی چنين ديدگاه ندارند.

 وی افزود: واقعيت‎های عريان تاريخی، چه در دوره پيشامدرن، چه مدرن و چه پسامدرن، بيانگر اين واقعيت تلخ و تاريک است که متاسفانه عدم مدارا و عدم تساهل و انحصارگرايی در حال تبليغ و عمل شدن هستند.

 این استاد دانشگاه فردوسی با اشاره به این‌که چنانچه آموزه‎های دینی با فراست و درايت لازم در حوزه سیاست مطرح نشود، تعارض‌ها ممکن است منشا بروز برخورد و خشونت شود، تصریح کرد: یکی از پیش انگاره‌هایی که در بین افراد انحصارگرا مطرح است این است که عنوان می‌کنند تنها دین من اصالت دارد که در این دیدگاه، کثرت‌گرایی دینی محلی از اعراب ندارد.

معاون آموزشی دانشگاه فردوسی با طرح این پرسش که نظر قرآن دربارة واقعيت پلوراليسم ديني چيست؟ بیان داشت: سوره کافرون بر تنوع اديان در ميان بشر تأکيد دارد و عنوان می‌کند« قل يا ايها الکافرون، لا أعبد ما تعبدون، و لا انتم عابدون ما أعبد، و لا أنا عابد ما عبدتم، و لا أنتم عابدون ما أعبد، لکم دينکم ولي دين».

هاشمی جمله «فقط دين من بر حقايق وحيانی استوار است» را از دیگر پیش انگاره‌های انحصارگرایی دانست و تصریح کرد: از نظر اسلام، وحی به مثابه حقيقت بنيادی، منحصر به پيامبر اسلام نيست. به طوری که قرآن می‌گويد دين، عنصری بنيادی دارد که از طريق وحی بر تمام پيامبران نازل شده است.

وی ضمن بیان این موضوع که، «تنها دين من ارزش ذاتی برای دستيابی به کمال دينی دارد» از جمله پیش انگاره‌هایی است که انحصارگران عنوان می‌کنند، بیان کرد: اين باور با مبانی تکثر گرايی دينی در تعارض است زيرا تنها يک دين دارای ارزش ذاتی برای هدايت مومنان به رستگاری و کمال معنوی تلقی می‌شود.

این استاد دانشگاه افزود: قرآن با استفاده از تعبیر «تسلیم شدن» در برابر خداوند، به مثابه چارچوب مطلوب کمال بشر، ارزش ذاتی اديان ديگر را به وضوح مطرح کرده است. آيه مشهور «انّ الدين عند الله الاسلام»، در اصل بدين معنا بوده که رفتار مناسب نسبت به خداوند آن است که تسليم او شويم.

 هاشمی ضمن تاکید بر این‌که بی ‌شک نمی‎توان احکامی را که در مورد روابط ميان پيروان اديان در متون فقی سنتی ذکر شده است، بدون ملاحظه اوضاع و احوال کاملا متفاوت عصر حاضر به کار بست. گفت: مشکل عمده فراروی فقها در عصر حاضر عبارت است از تقابل ارزش‎های سلطه‎جويانه گذشته و واقعيات و شرايط سياسی  موجود که کاربرد آن احکام و ارزش‌ها را به چالش می‌کشد.

معاون آموزشی دانشگاه فردوسی مشهد افزود: علمای سنتی معتقدند فقه اسلامی که فقها در سه سده اقتدار مسلمانان آن را تدوين کردند، با اراده الهی که در قرآن و سنت بيان شده کاملا همخوانی دارد. علمای سنتی بر اين باورند که احکام، تغيير ناپذير و فراتاريخی هستند و بدين ترتيب تعامل ميان فرهنگ، تاريخ و دين را ناديده می‌گیرند.

وی با اشاره به این‌که، نياز بشر به حکومت آرمانی را زمانی می‌توان برآورده ساخت که رفتارهای سياسی گذشته را با مقتضيات عصر حاضر هماهنگ کرد، خاطرنشان کرد: ارائه تفسيری نو از احکام اسلامی وظيفه خود مسلمانان بوده و انجام آن مستلزم آن است که علمايی بصير و با درايت مسئوليت بازبينی و بازنگری در کل پيکره فقه را به عهده بگيرند.

این استاد دانشگاه ادامه داد: مسلمانان بايد تمام توان اخلاقی و معنوی خود را به کار گيرند تا بتوانند بازانديشی خلاق در منابع فقهی، که اکنون در قبضه انحصارگرايان است، را کشف کنند.

هاشمی بیان کرد: در ديدگاه کثرت‎گرايی، قرآن نسبت به «ديگران»، روابط پيروان اديان با یکديگر، نظام مفروض الهی برای همزیستی افراد بشر تلقی می‌شود.

 این استاد دانشگاه تاکید کرد: نگاه قرآن به تاريخ بشر، نگاهی به راستی غيرانحصارگرايی و غير جزمی است. روايت قرآن از تاريخ بشر با سرگذشت نخستين زن و مرد شروع می‌شود که سیر بشر را به سوی تشکيل جامعه آرمانی بر روي زمين آغاز کردند.

وی در پایان گفت: بی‌شک تنش ميان اسلام شمول‎گرا و متساهل و اسلام انحصارگرا را فقط با بازانديشي در زمينه‎های خاص صدور احکام و نحوه انطباق احکام با باورها، خواست‎ها، آمال و نگرانی‌‎های آن دوران خاص، می‌توان از ميان برد.