طرح تحول سلامت به طور مرتب پایش می‌شود

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو؛ اسماعیل ایدنی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، رئیس مجموعه ای که در خوزستان کمتر کسی پیدا می شود که با آن سر و کاری نداشته باشد. از عواقب ناشی از حضور ریزگردها و مشکلات تنفسی بر سلامت افراد تا برسد به مقوله سبک زندگی، همه و همه در حوزه دانشگاه علوم پزشکی قرار می گیرد.

رصد و پایش مکرر و شبانه روزی شاخص های سلامت برای پیشگیری و جلوگیری از هرگونه مسئله ای، این مجموعه عظیم و پرکار را در صدر دستگاه های موفق خوزستان قرار داده است.

همه این مسائل بهانه ای شد که با وجود این حجم بالای کار ایدنی، دیداری با وی داشته و درباره مجموعه دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز با وی گفت و گویی داشته باشیم.

در ابتدا به مسئله مشکلات تنفسی مردم در چند هفته گذشته اشاره کنم و اینکه آقای دکتر با وجود اینکه این مسئله در سال های گذشته هم بوده، چرا پیش بینی لازم در این مسئله صورت نگرفته بود که بیش از 26 هزار خوزستانی دچار این مسئله نشوند؟

سئوال خوبی پرسیدید؛ اما درباره آلودگی های هوا با توجه به پیشینه دو سال گذشته، دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز در مواجه با این مسئله پیش بینیهای لازم را در ارتباط با وظایف خود انجام داده بود؛ البته از همان سال گذشته گروه های تحقیقاتی در این زمینه تشکیل شده بود تا نوع بیماری تشخیص داده شود و اینکه بیماران به چه خدماتی نیاز دارند، بررسی شود.

کارهای تحقیقاتی که در دانشگاه علوم پزشکی اهواز انجام شد، منجر به این شد که با همکاری متخصصین طب اورژانس و فوق تخصص های ریه دانشگاه به یک پروتکل درمانی مشخص برای این بیماران دست بیابیم که این پروتکل به تمام اورژانس های بیمارستان های تابعه دانشگاه ابلاغ و درمان گام به گام برای بیماران تعریف شد. ما در حال حاضر از نوع بیماری، شدت عوارض ایجاد شده بر ریه های افراد متاثر و شدت عارضه  و نیز درمان فوری آن مطلع بوده و هستیم؛ اما در خصوص اینکه نوع آلایندههای موجود در هوا چه آلاینده هایی می باشند که سبب ایجاد این عارضه می گردند این موضوع در حوزه اختیارات ما نیست.

جناب دکتر ایدنی در زمینه دارو در آن مقطع برخی شایعات مبنی بر کمبود دارود بود؟ صحت دارد؟

درباره داروهای مورد نیاز بیماران تنفسی، طبق پیش بینی های صورت گرفته، از قبل تهیه ذخایر دارویی برای این مورد صورت گرفته بود و هیچ کمبودی با وجود مراجعه بیش از 26 هزار بیمار در خوزستان بوجود نیامد و این شایعه صحت ندارد.

البته این موضوع از ابتدای مهرماه به همه بیمارستان اعلام و در این زمینه به آنها آماده باش داده شده بود و تجهیزات کمک تنفسی از جمله دستگاه نبولایزر با تعداد بالا در بیمارستان ها فراهم شده بود.

در سطح عمومی نیز از طریق رسانه های مکتوب و صدا وسیما هشدارهای لازم به مردم داده شد تا احتیاط های لازم را در این خصوص انجام دهند.

آلودگی ها خیلی از خوزستانی ها را روانه بیمارستان کرد، آماری از این مراجعات دارید؟

بعنوان نمونه در شب اول بارندگی امسال 600 بیمار به بیمارستان امام خمینی (ره) اهواز مراجعه کردند؛ بیمارستانی که گنجایش تنها 480 تخت دارد. این 600 نفر به بخش اورژانس این بیمارستان مراجعه کردند و درمان سرپایی دریافت کردند.

به طور کلی در این مدت بیش از 26 هزار مراجعه کننده به بیمارستان ها داشتیم که خوشبختانه هیچ مورد فوتی نداشتیم. حدود 800 بیمار در بخش های معمولی و حدود 40 بیمار نیز در بخش های ویژه بستری و مورد درمان قرار گرفتند. خیلی از بیماران بویژه بیمارانی که نیاز به تشکیل پرونده بستری نداشتند به صورت رایگان درمان شدند و داروها به صورت کاملاً رایگان در اختیار این بیماران قرار گرفت.

بیماران سرپایی و بستری های چند ساعته حدود 98 درصد بیماران را تشکیل می دادند و کمتر از 2 درصد از بیماران نیاز به بستری طولانی و ویژه داشتند.

در مورد مسئله و منشا این مشکل تنفسی پس از بارش های پاییزی هنوز که هنوز است حدس و گمان خیلی زده می شود، نظر شما درباره منشا این مشکلات تنفسی چیست؟

در مورد علت این بیماری تنفسی، باید توجه کنیم که رسالت دانشگاه علوم پزشکی ارائه خدمات سلامت به بیماران است.

شاید من به عنوان یک دانشگاهی و یا یک پژوهشگر، مطالعاتی در این زمینه انجام داده باشم؛ اما پیدا کردن ریشه و عامل این بیماری برعهده دانشگاه نیست و باید در زمینه بررسی این عوامل بیماری زا، وظایف همه دستگاه های متولی دیده شود.

وظیفه تعیین آلاینده ها در زمانی که این مشکل ایجاد شده برعهده سازمان محیط زیست و هواشناسی است و ما بعنوان دانشگاه علوم پزشکی، فقط موظف هستیم که تشخیص دهیم بیمار چه مشکلی دارد و درمان بیمار را انجام دهیم؛ اما این که چه نوع آلاینده هایی در هوا وجود دارد، در صلاحیت کار دانشگاه علوم پزشکی نیست.

یکی از مسئله های جدی که امام خامنه ای در دیدار با اساتید مرتبط به آن اشاره می کنند و متاسفانه مورد غفلت همگان واقع شده است، مسئله گفتمان سازی برای نقشه جامع علمی کشور است. دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز در این مسئله چه اقداماتی کرده است؟

نقشه جامع علمی کشور به عنوان یک سند بالادست و معتبر در دانشگاه ما پیگیری می شود و اقدامی که در دو سال اخیر در زمینه نقش جامع علمی کشور انجام دادیم و اکنون هم به عنوان یک سند معتبر در دانشگاه براساس آن برنامه ریزی می کنیم تدوین برنامه راهبردی دانشگاه در حوزه های آموزشی، پژوهشی، فرهنگی، درمانی و بهداشتی و پشتیبانی بوده است. به نحوی که معیار ما سند چشم انداز 1404 بوده است. همچنین در حوزه های مختلف سعی شده است در دانشگاه سیاست های کلان ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری مورد اجرا قرار گیرد و بر این اساس تصمیم گیری و برنامه ریزی صورت گیرد.

در تدوین این سند راهبردی نیازهای واقعی سنجیده شده است؟

در دانشگاه سند جامع، اولویت ها را مشخص می کند و بر این اساس تحلیلی از وضعیت موجود دانشگاه داشتیم که اکنون در کجا هستیم و برنامه عملیاتی برای رسیدن گام به گام به نقطه مورد نظر تدوین کردیم و این برنامه نه تنها به صورت یک برنامه کلی بوده بلکه برنامه را در هر مرحله پایش می کنیم که ببینیم تا چه حدی پیشرفت کردیم. برنامه راهبردی دانشگاه در حوزه آموزشی، پژوهشی، فرهنگی کاملا براساس نقشه جامع علمی کشور تدوین شده است. مثلاً در حوزه پژوهشی به سمت تجاری سازی پژوهش، گسترش شرکت های دانش بنیان و ثبت طرح و برنامه ها است.

به مقوله پژوهش اشاره کردید، متاسفانه به نظرم دانشگاه ها ناخواسته به اشتباه به سمت تولید مقاله ISI حرکت می کنند و از کاربردی کردن علم غفلت می شود، نظر شما در این باره چیست؟

امروز معیار توسعه علمی در بعد پژوهشی فقط چاپ مقالات ISI نیست؛ بلکه باید به این سمت برویم که فرآورده های پژوهشی خود را تبدیل به ثروت کنیم. این رویکرد از چند سال پیش در کشور راه افتاده و زیر ساخت های خوبی برای آن فراهم شده است. دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز از نظر زیرساخت های پزوهشی از دانشگاه هایی است که رتبه 1 را کسب کرده است و این دستاورد خوبی است و امیدوارم در سال های آینده خروجی این زیرساخت ها را مشاهده کنیم.

با این اوصاف که فرمودید، فعالیت های پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز بنیادین است یا کاربردی؟

در حال حاضر پژوهش های دانشگاه در دو محور است: یکی پژوهش های بنیادین که در سرتاسر جهان بر روی آن کار می شود و معمولا این نوع پژوهش ها در مراکزی انجام می شود که حمایت های مالی و پژوهانه برای انجام این پژوهش ها اختصاص داده می شود. دولت ها و دانشگاه ها هم جزء مراکزی هستند که این پژوهانه ها را در اختیار پژوهشگران می گذارند. اکثر مراکز دنیا به ویژه در حوزه پزشکی، تحقیقاتشان سلامت محور است، یعنی تحقیقی انجام می شود که مشکلی از نظام سلامت را حل کند، حال ممکن است این مشکل موضعی، بومی و یا ملی باشد و یا اینکه در سطح منطقه و یا در سطح جهان باشد.

نوع دیگر از پژوهش های مرسوم در حوزه علوم پزشکی، پژوهش کاربردی است. هر دو نوع این پژوهش ها لازم است، هم پژوهش های بنیادی و هم پژوهش های کاربردی که دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز در این دو حوزه فعالیت می کند؛ البته باید توجه کنیم اگر پژوهش ها فقط کاربردی باشد ممکن است از قافله پیشرفت های علمی در دنیا عقب بمانیم و اگر هم صرفا" بنیادی باشد، متناسب با بسترهای جامعه نخواهد بود؛ بنابراین ترکیبی از پژوهشی بنیادی و کاربردی لازم است و این در دستور کار دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز در حوزه پژوهش قرار دارد.

گاهی این سئوال پیش می آید که ارتقای اساتید در قیاس با سایر دانشگاه ها سرعت کمتری دارد، علت خاصی دارد؟

ببینید اولاٌ در حال حاضر جلسات هیات ممیزه برای ارتقای اساتید دانشگاه هر هفته برگزار می شود، منتهی در دانشگاه دو گروه هیات علمی داریم: یکی گروه هیات علمی بالینی که در بیمارستان های آموزشی حضور دارند و یک گروه هیات علمی علوم پایه که در خود دانشگاه تدریس می کنند. ارتقای علمی در اعضای هیات علمی علوم پایه سرعت بیشتری دارد؛ اما در حوزه بالینی ارائه خدمات درمانی بر خدمات و فعالیت های پژوهشی غلبه دارد؛ بنابراین در این گروه سرعت ارتقای کمتری نسبت به علوم پایه وجود دارد؛ اما امروزه خوشبختانه در حوزه بالینی هم تمایل بالا بین اعضای هیات علمی برای ارتقا به وجود آمده است.

لازم به ذکر است، نه تنها در دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، بلکه در سراسر کشور فراوانی اعضای هیات علمی بالینی که دارای رتبه دانشیاری و یا استادی هستند، نسبت به اعضای هیات علمی علوم پایه کمتر است که این خود به نوع فعالیت های ذاتی این دو گروه بستگی دارد.

طرح تحول نظام سلامت، بی شک یکی از طرح های موفق وزارت بهداشت است؛ اما در ماه های اخیر کمتر صدایی از آن شنیده می شود، طرح تحول سلامت، وضعیت سلامتش چطور است؟

طرح تحول نظام سلامت با قدرت در حال پیش رفتن و ارائه خدمات به بیماران و مردم هست و هیچ کدام از خدماتی که در حوزه طرح تحول نظام سلامت در کشور ارائه می شود، کاهش پیدا نکرده است و همچنان خدمات در حال ارائه هستند.

بالاخره آقای دکتر ایدنی طرح تحول نظام سلامت، حوزه دندانپزشکی را هم متحول می کند؟

خدمات دندانپزشکی قرار نبود در طرح تحول نظام سلامت قرار گیرد؛ اما در حال حاضر ما به سمت تجمیع و راه اندازی کلینیک های ویژه می رویم. حوزه دندانپزشکی معضلات زیادی دارد از جمله اینکه اکثر بیمه ها از خدمات دندانپزشکی حمایت نمی کنند. در حال حاضر بخش قابل توجهی از هزینه هایی که از جیب مردم برای درمان پرداخت می شود، مربوط به حوزه خدمات دندانپزشکی است که بیمه ها از آن حمایت نمی کنند.

طرح تحول نظام سلامت در بخش جهت گیری ها، مورد ارزیابی قرار می گیرد که دچار افت سرعت و کمیت و کیفیت نشود؟

طرح تحول نظام سلامت برای اینکه تداوم پیدا کند، همواره نیازمند رصد و پایش است و من به شخصه طی چندین ماه گذشته هر سه شنبه بازدید میدانی از نحوه ارائه خدمات طرح تحول نظام سلامت در واحدها و شهرستانهای تابعه دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز را داشته ام که البته در این بازدیدها من تنها نیستم، بلکه در قالب تیمی متشکل از معاونت های پشتیبانی، بهداشتی، درمان و حوزه های مختلف مرتبط دیگر دانشگاه به بیمارستان ها می رویم و تمام فرآیندهای طرح تحول نظام سلامت را مورد ارزیابی قرار می دهیم. موضوعی که اکنون پیرامون طرح تحول نظام سلامت مطرح است، بحث بهداشت است. قبل از این، توسعه خدمات بهداشتی در شهرهای زیر 20 هزار نفر انجام شده است که الان اجرای این طرح در شهرهای 20 تا 50 هزار نفر در حال انجام است.

در همین حوزه بهداشت، برای تحول گام هایی هم برداشته شده است؟

در هفته گذشته 600 نیروی مرتبط با حوزه بهداشت جذب دانشگاه شده است که با این جذب، دنبال ایجاد پایگاه های سلامت هستیم که این پایگاه ها زیر نظر یک مرکز جامع سلامت قرار دارند و همه این اقدامات گام به گام در جهت نظام ارجاع در کشور صورت می گیرد و امیدواریم در سال آینده شهرهای 50 تا 500 هزار نفر را هم در خوزستان زیر پوشش این طرح بهداشتی قرار دهیم.

یکی از دغدغه هایی که در اجرای طرح تحول وجود دارد، مسئله کیفیت آموزش پزشکی است. برای آن چه تدبیری دیده شده است؟

در این زمینه طرح تحول نظام سلامت در حوزه آموزش هم ابلاغ شده است و ما در این زمینه در حال کار هستیم و براساس سند آمایش سرزمین و نیازهای بومی که وجود دارد ما توسعه آموزش عالی را انجام خواهیم داد. در اکثر شهرستان های خوزستان مجوز مجتمع آموزش عالی سلامت را از وزارت بهداشت اخذ کردیم و چند شهرستان برای ترم بهمن سال جاری دانشجو پذیرش می کنند.

این کار براساس نیازسنجی هایی که در این شهرستان ها صورت گرفته انجام می پذیرد که طی آن، نیروهای بومی همان شهر مورد آموزش قرار گرفته تا بتوانند خدمات مورد نیاز را به مردم همان منطقه ارائه دهند.

جناب دکتر ایدنی، یکی از گلایه های پرسنل در مورد عدم پرداخت کارانه است. در این باره توضیح می دهید؟

در مورد پرداخت کارانه ها، توجه کنید در دولت قبل 5 الی 8 ماه تاخیر در پرداخت کارانه ها داشتیم و در برخی شهرستان ها در مواردی تا 15 ماه تاخیر هم داشتیم؛ اما در دوره جدید با تلاش و پیگیری هایی که صورت گرفته، اکنون حقوق و اضافه کار همه پرسنل به موقع است و با همتی که مسئولان دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز انجام دادند، خوشبختانه به لحاظ پرداخت کارانه در کشور رتبه برتر را داریم و پرداخت کارانه ها را با فاصله دو الی سه ماه پرداخت می کنیم.

علت این تاخیر در چیست؟

مشکل این است که بیمه ها بدهی های خود را به دانشگاه پرداخت نمی کنند. در زمینه پرداختی ها مسئله ای که وجود دارد، این است که بیمه ها در زمینه پرداختی های خود به بیمارستان های دانشگاه تعلل دارند. بعنوان مثال حداکثر پرداختی که سازمان های بیمه گر به دانشگاه داشتند در مورد سازمان بیمه تامین اجتماعی 10 درصد و بیمه هایی چون خدمات درمانی 40 درصد، کمیته امداد کمتر از چهار درصد و نیروهای مسلح نیز 20 درصد از بدهی های از ابتدای سال جاری تا کنون خود را که باید به دانشگاه پرداخت می کردند، به دانشگاه داده اند.

این عدم پرداخت به موقع و مناسب سازمان های بیمه گر، یکی از تهدیدهایی است که طرح تحول نظام سلامت با آن روبرو است؛ البته در مورد کارانه پرسنل دانشگاه، ما تا کنون سعی کرده ایم از طریق منابع دیگر این کاستی را جبران کنیم و پرداخت ها را به پرسنل در کمترین مدت زمان ممکن داشته باشیم.

یکی از مسائل مهم، توجه به مقوله سبک زندگی در حوزه بهداشت و جمعیت است؛ اما کارهای که دانشگاه در این حوزه انجام داده خیلی محسوس نیست. چه اقداماتی در این زمینه انجام دادید؟

درباره تغییر سبک زندگی و ارتقای بهداشتی سبک زندگی مردم خوزستان، اقدامات مناسبی از سوی معاونت بهداشت دانشگاه و همینطور معاونت غذا و داروی دانشگاه صورت گرفته است. جهت اطلاع شما عرض کنم که خوشبختانه در زمینه دارو و غذا، در سال گذشته موفق شدیم رتبه برتر کشوری را کسب کنیم؛ اما شما هم میدانید که همه بخش ها و وظایف نظارتی متعلق به دانشگاه نیست و دستگاه های دیگر نیز در قبال سلامت مردم وظایفی دارند. مثلاٌ به عنوان یک نمونه کوچک در حوزه سالم سازی و ارتقای بهداشتی فلافل فروشی های اهواز، دانشگاه تنها به اغذیه فروشی هایی که دارای مجوز هستند نظارت دارد که در این زمینه رعایت کسی که بخواهد با سلامت مردم بازی کند را نمی کنیم و قاطعانه با وی برخورد می کنیم.

بحث عرضه قلیان در خوزستان در حال تبدیل شدن به یک رفتار عمومی و پرخطر است، چرا برخوردی صورت نمی گیرد؟

درباره مسئله مبارزه با عرضه قلیان در اماکن عمومی به نظر می رسد متاسفانه شرایط به همین منوال است که اشاره شد. توجه داشته باشید که دانشگاه علوم پزشکی با صنف های دارای پروانه که عرضه کننده قلیان هستند می تواند برخورد جدی کند و این کار انجام می شود؛ اما در پارک ها و سواحل رودخانه کارون که به شکل آزاد و غیرقانونی قلیان عرضه می شود، وظیفه دستگاه های دیگر است که باید برخورد جدی انجام دهند و این از اختیار دانشگاه خارج است.

در پایان درباره حوزه دانشجویی و مسئله «دانشگاه پولی» که دانشجویان درباره آن گلایه دارند توضیح بفرمایید؟

در حوزه دانشجویی اقدامات مناسبی برای افزایش سطح رفاهی دانشجویان انجام شده است و اعتبارهای مناسبی تخصیص داده شده است. مبلغ قابل توجهی جهت تجهیز خوابگاه های دانشجویان و نیز بهسازی و ارتقای کیفیت پاویون های بیمارستان ها اختصاص داده ایم. در مورد دانشجوی سهمیه مازاد که به دانشجوی پولی معروف شده است اولاٌ ما اکنون با رتبه علمی و براساس توانایی علمی دانشجو پذیرش می کنم که قبلاٌ این گونه نبود و در ثانی بسیاری از خانواده ها الان تمایل دارند به جای اینکه فرزندان خود را به شهرهای دور برای تحصیل بفرستند، با پرداخت هزینه در شهر محل زندگی خود نگه دارند.

در مورد دانشجویان سهمیه مازاد طبق قانون باید 30 درصد اعمال شود؛ اما چند نکته است اولاٌ همین دانشجو اگر در ایران تحصیل نکند به راحتی به کشورهای دیگر میرود که هم ارز مملکت از کشور خارج می شود و هم این جوان ممکن است در این سن بسیار حساس، دچار تعارضات فرهنگی شود و جالب توجه است که در برخی موارد، سطح علمی این کشورها بسیار پایین تر از ایران است.

آیا به نظرتان این با آرمان عدالت خواهی هم خوانی دارد؟ فکر نمی کنید این برای دانشجویان مشکل فرهنگی ایجاد کند؟

به نظرم این پذیرش با عدالت همخوانی کامل دارد. شما ببینید این جوانان سرمایه نیروی انسانی کشور هستند و اکنون کشور نیاز به نیروی کار این جوانان دارد، ولی به دلیل عدم نیاز سنجی این نیروی جوان، آنها در رشته هایی به کار گرفته می شوند که نیاز جامعه نیست و این سبب شده بخش عمده جوانان بیکار باشند؛ درحالی که عدالت حکم می کند این جوانان در رشته هایی که هم آینده دارد و هم کشور نیاز دارد تحصیل کنند. مثلاٌ ملاحظه کنید دانشگاه علوم پزشکی بیش از ۵۰۰۰ پرسنل دارد که بخشی از این افراد دارای مدرک غیر مرتبط با حوزه علوم پزشکی و از رشته های مهندسی و انسانی هستند درحالی که ما اکنون نیاز مبرم به کادر پرستاری و پزشکی داریم، 3 بار آگهی فراخوان جذب و استخدام نیروی پرستاری داده ایم ولی تنها یک سوم افراد مورد نیاز جذب شده اند، چون نیروی بومی مرتبط نداریم ولی از آن طرف ببینید چقدر جوان بیکار فارغ التحصیل رشته های دیگر در کشور وجود دارد.

در مورد مشکلات فرهنگی و علمی ناشی از دانشجویی پولی، ملاحظه کنید اولا الان رتبه علمی را لحاظ می کنیم، ثانیاٌ کار ما تربیت پزشک با وجدان کاری است و اینگونه نیست که بگوئیم چون طرف پول داده دیگر تعهد پزشکی ندارد بعنوان مثال، یکی از بهترین دوستان من، فارغ التحصیل دانشگاه آزاد است؛ اما الان یکی از بهترین پزشکان متخصص کشور هست و تعهد اجتماعی بالایی هم دارد.