ادامه طرح تحول سلامت بدون اصلاح ساز و کار‌های آن امکان‌پذیر نیست/ روند کنونی منجر به افزایش هزینه‌های بیماران خواهد شد

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، بسیج دانشجویی سه دانشگاه بزرگ علوم پزشکی طی بیانیه‌ای درباره وضعیت نظام سلامت و اقدامات وزارت بهداشت در چهار سال گذشته نوشتند: ادامه طرح تحول سلامت بدون اصلاح ساز و کار‌های آن امکان پذیر نیست.

متن این بیانیه به شرح زیر است:

سلامت به عنوان یکی از نیازهای اساسی مردم، جایگاه ویژه‌ای در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دارد، تا جایی که تامین عادلانه آن، از وظایف اصلی دولت برشمرده شده است.

به رغم پیشرفت‌های شگرف حاصله در این حوزه، همچون ایجاد و توسعه شبکه بهداشت و درمان و کنترل بیماری‌های واگیر و در پی آن افزایش امید به زندگی، تغییر الگوی بیماری‌ها در کشور ما، پاسخ شایسته‌ای از سوی نظام سلامت دریافت نکرد، و از سوی دیگر، ورود جدی ذی نفعان به عرصه حاکمیت نظام سلامت خود مسبب مشکلات دیگری شد، تا جایی که در سالهای پایانی فعالیت دولت دهم، مشکلاتی همچون بالا بودن هزینه‌های مردم در بخش بهداشت و درمان، وضعیت نامناسب دسترسی به دارو و تجهیزات پزشکی و حتی دشواری در استفاده از تخت بیمارستانی و پزشک متخصص بر وضعیت سیستم نظام سلامت ایران سایه افکنده بود.

توجه شایسته دولت یازدهم و وزارت بهداشت به مقوله مهم سلامت، بارقه امید را در دل دغدغه‌مندان این حوزه و مردم برای بهبود وضعیت خدمات بهداشتی درمانی روشن کرد. از جمله اقدام دولت در ساماندهی بازار ملتهب دارو در آغاز فعالیت خود که شایسته تقدیر است.

اراده دولت برای ایجاد اصلاح در نظام سلامت که در قالب طرح تحول ارائه شد نیز یکی دیگر از تصمیمات دولت برای بهبود وضعیت نابسامان نظام سلامت بود. طرحی که با هدف کاهش پرداخت از جیب مردم و افزایش دسترسی به خدمات بهداشتی درمانی طراحی شده بود و در مراحل اولیه نیز توفیقاتی ایجاد نمود. اما پس از گذشت مدتی نقاط ضعف موجود در طرح تحول نظام سلامت باعث بروز عوارض منفی برای نظام سلامت گردید. بی توجهی به قوانین بالادستی و تجربیات موفق جهانی در حوزه اصلاحات سلامت ورویکرد اشتباه مجریان مبتنی بر «حل مسئله صرفا با تزریق منابع مالی» در کنار نگاه نازل به اصلاحات ساختاری و کنترل هزینه‌ها باعث شد تا توفیقات این طرح موقتی باشد و در دراز مدت، مسائلی به مراتب پیچیده تر، از جمله ورشکستگی بیمه‌های درمان، ناتوانی دولت در تامین بودجه سلامت، و درنهایت، افزایش هزینه‌های درمانی مردم بوجود آید.

از مشکلات فعلی که به سبب این طرح بوجود آمد میتوان به مشکلات زیر اشاره نمود:

پس از اجرای گام سوم طرح تحول سلامت دو بیمه اصلی درمان پایه کشور یعنی تامین اجتماعی و بیمه سلامت ایرانیان با رشد شدید هزینه‌های درمان مواجه شدند به نحوی که طی ۲ سال پس از اجرای طرح تحول سلامت، هزینه‌های درمان تامین اجتماعی بیش از ۴۴ درصد در سال رشد داشته است در حالی که رشد درآمد‌های تامین اجتماعی کمتر از ۲۳ درصد در سال بوده است. در خصوص بیمه سلامت نیز، هزینه‌ها از ۴ هزار میلیارد تومان در سال ۹۲ به ۱۶ هزار میلیارد در سال ۹۵ رسید و اوراق قرضه ۸ هزار میلیارد تومانی برای نخستین بار در تاریخ جمهوری اسلامی ایران برای جبران کسری این سازمان منتشر گردید. این اقدام، بدهی‌های نظام سلامت را بیش از گذشته افزایش داد و انتقادات جدی اقتصاددانان به این نوع تامین مالی بیمه سلامت را در پی داشت که خود گواه بر ورشکستگی بیمه‌های درمان پس از اجرای طرح تحول سلامت است.

بودجه عمومی وزارت بهداشت در سال اول طرح تحول سلامت ۲ برابر شده و درآمد اختصاصی وزارت بهداشت پس از گام سوم طرح تحول سلامت در طی یک سال ۱۲ هزار میلیارد افزایش داشته است و طی دو سال ۴ برابر شده است. با اجرای طرح تحول، اعتبارات کلی نظام سلامت افزایش چشمگیری داشت به طوریکه اعتبارت آن از ۱۸ هزار میلیارد در سال ۹۲، به ۵۸ هزار میلیارد در سال ۹۶ رسیده است و این رشد بیش از ۲۲۰ درصدی اعتبارات بی سابقه بوده است. ولی این افزایش اعتبارات نتوانسته خروجی‌های مطلوب و پایدار را برای نظام سلامت کشور عرضه کند.

به دنبال افزایش بسیار زیاد تعرفه‌های درمانی در گام سوم طرح تحول سلامت، فشار مالی زیادی به صندوق‌های بیمه پایه وارد شد. به جرات می‌توان گفت که افزایش بدهی بیمه‌های درمان به بیمارستان‌های وزارت بهداشت و عدم پذیرش بیماران در برخی بیمارستانهای دولتی در سطح کشور و یا لغو قرارداد با بیمه‌های درمانی در ماه‌های اخیر نشانه واضحی از ورشکستگی طرح تحول سلامت است. طبق آخرین اظهارات ریاست سابق سازمان غذا و دارو، بیمارستان‌های دولتی ۵ هزار میلیارد تومان به شرکت‌های دارویی و تجهیزات پزشکی بدهکار هستند و بیم آن می‌رود ادامه شرایط فعلی منجر به تقطیع زنجیره تامین دارو و تجهیزات پزشکی و ایجاد بحران در تامین این کالاهای استراتژیک شود.

اگرچه هدف اصلی طرح، کاهش هزینه‌های مردم در بخش سلامت بود و وزارت بهداشت مدعی کاهش درصد پرداخت از جیب مردم است، اما به دلیل افزایش بی سابقه قیمت خدمات، پرداختی مطلق مردم پس از اجرای طرح تحول بیش از پیش افزایش پیدا کرد. در حالی که مردم پیش از طرح تحول (سال ۹۲) حدود ۴۶ درصد از رقم ۶۵ هزار میلیارد تومان معادل حدودا ۳۰ هزار میلیارد تومان از جیب پرداخت می‌کرده اند، با افزایش حجم بازار سلامت در سال ۹۴ به حدود ۱۱۰ هزار میلیارد تومان و احتساب پرداخت ۴۰ درصدی از جیب مردم، این رقم به ۴۴ هزار میلیارد تومان افزایش یافته است. اخیرا نیز درصد نسبی پرداخت از جیب بخش بستری دولتی که در گام سوم طرح تحول به ۶ درصد و ۳ درصد به ترتیب برای خانوار‌های شهری و روستایی رسیده بود به حالت قبلی خود در قبل از گام سوم طرح تحول یعنی ۱۰ درصد و ۵ درصد رسید و این یعنی اشتباه در اقدامات طرح تحول سلامت که بسیج دانشجویی سابقا نگرانی خود را نسبت به رشد پرداخت از جیب بیماران بعد از گام سوم ابراز کرده بود.

سهم هزینه‌های سلامت در سبد هزینه‌های خانوار نیز پس از طرح تحول سلامت و به رغم تمامی افزایش بودجه‌ها طبق آمارهای مرکز آمار رشد داشته است. سهم بهداشت و درمان از سبد هزینه‌های خانوار با اجرای طرح تحول سلامت نه تن‌ها کاهش نیافته، بلکه این شاخص از ۸. ۴ به ۹. ۷ درصد در روستا‌ها و از ۹. ۲ درصد به ۱۰. ۵ درصد در شهر‌ها رسیده است. این آمار به وضوح نشان می‌دهد اگرچه هزینه مردم در بعضی از بخش‌ها کاهش یافت، اما در مجموع با اجرای طرح تحول سلامت فشارهزینه‌های سلامت بر دوش مردم بیشتر شده است.

با اجرای طرح تحول سلامت، نظام ناکارآمد پرداخت به ازای خدمت بار دیگر تقویت و تثبیت شد و نهایتا منجر به افزایش اختلاف درآمد بین پزشکان رشته‌های مختلف و همچنین اختلاف درآمد پزشکان با سایر کادر درمان شد. اعتراضات صنفی پرستاران و کادر درمان به اختلاف درآمد حاصل ازاجرای طرح تحول و کشیده شدن دامنه اعتراضات و تقابل اجتماعی با پزشکان در سطح جامعه به وضوح دیده می‌شود. تضعیف شاخه‌های مختلف علوم فنی مهندسی و انسانی در پی گرایش شدید به رشته پزشکی در کنکور سراسری نیز از جمله تبعات منفی وضعیت درآمدی برخی پزشکان است.

علل متعددی وجود دارد که این شرایط را به وجود آورده است و در ذیل به مهمترین آن‌ها به اختصار اشاره می‌شود:

با اجرای گام سوم طرح تحول، تعرفه‌های خدمات پزشکی در بخش دولتی و خصوصی به یکباره بطور میانگین ۱۸۷ درصد افزایش پیدا کرد و موجب تحمیل هزینه‌های سنگین به بیمه‌های پایه و رسیدن آن‌ها به مرز ورشکستگی و ایجاد اختلال در سیستم تامین مالی نظام سلامت گردید.

منابع دولتی برای طرح تحول باید از طریق بیمه‌های درمان به نظام سلامت وارد میشد نه اینکه بودجه این طرح به شکل مستقیم به وزارت بهداشت داده شود.

متاسفانه رویکرد تزریق منابع در طرح تحول سلامت جای خود را به رویکرد‌های کنترل هزینه داده است. در طرح تحول سلامت به بند‌های قانون برنامه پنجم توسعه همچون ضرورت پزشک خانواده، نظام ارجاع، راهنماهای بالینی، پرونده الکترونیک سلامت و همچنین بند‌های کلیدی سیاست‌های کلی سلامت ابلاغی مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) همچون تقدم پیشگیری بر درمان، لزوم یکسان سازی حق تعرفه فنی بین بخش خصوصی و دولتی و... توجهی صورت نگرفت و باعث شد که این طرح در مسیر صحیح اصلاح نظام سلامت قرار نگیرد.

بسیاری از مشکلات کنونی نظام سلامت را می‌توان در تعارض منافع تصمیم گیران و سیاست گذاران این حوزه دانست. بسیاری از مدیران ارشد وزارت بهداشت پزشک بوده و بعضا از سهام داران بخش خصوصی هستند، به طور طبیعی تعارضی میان منافع شخصی و صنفی با منافع مردم برای آن‌ها پدید می‌آید. سپردن مدیریت سازمان‌های بیمه گر، که باید حافظ منافع بیماران و مردم باشند، به پزشکان نیز نتیجه‌ای جز افزایش بی ضابطه تعرفه‌ها به نفع قشر نازک پزشکان متخصص نداشته است.

ادامه روند فعلی طرح تحول سلامت بدون اصلاح در ساز و کار‌های آن امکان پذیر نیست و اظهارات مسئولین مختلف از مجلس شورای اسلامی، سازمان‌های بیمه‌ای و وزارت بهداشت نیز این موضوع را تایید می‌کند.

در پایان بسیج دانشجویی برای تیم اجرایی نظام سلامت در دولت دوازدهم آرزوی موفقیت می‌کند و آمادگی کامل خود را جهت کمک و ارائه پیشنهادات و راهکار ها‌ی کارشناسی به وزرات بهداشت اعلام می‌دارد.

بسیج دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی (ره)

بسیج دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی تهران

بسیج دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی ایران