دکتر محمدمهدی اسماعیلی
به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو،دکتر محمدمهدی اسماعیلی، معاون پژوهشی مرکز اسناد انقلاب اسلامی، طی یادداشتی که به صورت اختصاصی در اختیار پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی قرار داده، به بازخوانی وظایف اقتصادی دولت از منظر امام خمینی پرداخته است که مشروح آن را در زیر می‌خوانید.
بعد از آنکه انقلاب اسلامی، با اولویت استقرار حاکمیت توحید و مبارزه با طاغوت به پیروزی رسید، در عین حال، مدعای اصلی نظام دینی، تامین سعادت مردم در دنیا و آخرت بود. از این رو ساخت جامعه اسلامی در تراز آرمان‌های بلند انقلاب اسلامی، لزوم ایجاد فضای اقتصادی سالم، تامین رفاه و معیشت حداقلی برای همگان، با دستیابی به فرصت‌های برابر اشتغال، تامین مسکن، بهداشت، تامین اجتماعی، مبارزه با مظاهر فقر، فساد نهاو تبعیض در صدر اهداف اقتصادی نظام نوپای اسلامی قرار گرفت. لذا از نخستین روزهای پیروزی انقلاب اسلامی، نهادسازی متناظر با این اهداف در دستور کار قرار گرفت که تاسیس کمیته امداد امام خمینی، بنیاد مسکن، جهاد سازندگی و... بخشی از این نهادسازی جدید بود. در قانون اساسی و در اصول متعدد، این اهداف به قانون تبدیل شد و به عنوان تکالیف حاکمیتی در برنامه‌های دولت اسلامی قرار گرفت.
امام خمینی بر پایه اصول بنیادین اندیشه دینی، بخش عمده‌ای از کرامت انسانی را حاصل تامین نیازهای درست اقتصادی آن می‌دانستند و در بعد اجتماعی هم عزت و سربلندی حاکمیت اسلامی را در داشتن بنیه اقتصادی سالم، خودکفا، و مبتنی بر مزیت‌های بومی و جغرافیایی عنوان می‌کردند. در اندیشه امام، دولت اسلامی باید این هر دو ماموریت مهم در حوزه اقتصاد را به نحو شایسته‌ای تدبیر کند.
از وظایف اساسی دولت در منظر امام خمینی، ثبات مالی و سامان دادن به وضع اقتصادی کشور است، به طوری که در ماه‌های اولیه پیروزی انقلاب اسلامی، امام با توجه به وضعیت اقتصادی کشور یکی از دلایل عدم ثبات اقتصادی را، عدم استقرار دولت می‌دانند و در سخنرانی خودشان در تاریخ 31 اردیبهشت 1358 می‌فرمایند: «مهم این است که، مملکت که حالا می‌گوییم دست خودمان است، یک مملکتی باشد که خودکفا باشد، سازندگی شروع بشود تا مملکت به طوری که اقتصادش صحیح باشد، کشاورزی‌اش درست بشود، دانشگاه‌هایش درست بشود، قضاوتش درست بشود. همه این‌ها آشفته‌اند؛ مثل زمان طاغوتند دیگر. الآن [هنوز] متحول نشده؛ برای اینکه دولت الآن دولتِ انتقالی است، یک دولت مستقری نیست.»
اهمیت نقش دولت در زمینه خودکفایی اقتصادی باعث می‌شود که چند ماه دیگر در تاریخ 5 دی 1358 امام خمینی در سخنرانی خود این مهم را یادآوری و تبعات اقتصاد وابسته را ذکر کنند. ایشان در سخنرانی خود باتوجه به نقش حمایت دولت از مردم در زمینه خودکفایی اقتصادی می‌فرمایند: «دو تا اصل را باید همه، همه قشرهای ملت مراعات کنند: یکی اینکه ادراک این را بکنند که ما اگر اقتصادمان تابع خارج باشد آن وقت یک روز می‌بینید که خارجی‌ها نمی‌خواهند به ما چیزی بدهند، و وقتی که در را بستند ما باید تسلیم آنها بشویم که هرچه می‌گویند عمل کنیم. و این شایسته یک مملکت اسلامی، یک جمهوری اسلامی نیست که پیوسته به غیر باشد در اقتصادش، در گندمش، در جوش، در برنجش، در این‌ها. این باید با همت کشاورزها، باهمت قشرهای متوجه، با همت دولت که کمک بکند به کشاورزها، و با اینکه همه احساس یک وظیفه بکنند... وظیفه شرعی الهی است که کارهایی بکنید که وابسته به غیر نباشید.»
بنیان‌گذار کبیر انقلاب اسلامی یکی دیگر از وظایف اقتصادی دولت را رسیدگی به حال محرومان ذکر می‌کنند و در دیدار با اعضای دولت در تاریخ 16 شهریور 1360 می‌فرمایند: «راجع به اقتصاد و رسیدگی به امور ضعفا که بالاترین [عبادت] است من امیدوارم که خداوند موفق کند شما را که این برنامه‌ها را تحقق بدهید.»
از نظر حضرت امام، از دیگر وظایف مهم دولت در زمینه تامین رفاه اقتصادی مردم، سپردن برخی از امور به مردم توسط دولت در زمینه تجاری و صنعتی است. امام خمینی در تاریخ 4 شهریور 1363، در دیدار با اعضای دولت با تأکید بر سپردن امور اقتصادی کشور به مردم در زمینه تجارت و صنعت می‌فرمایند: «اما راجع به تجارت، راجع به صنعت، راجع به این‌ها اگر مردم را شریک خودتان نکنید، موفق نخواهید شد. یعنی نمی‌شود یک جمعیت کثیری را بدون شرکت خود جمعیت؛ بدون شرکت، مثل این است که ما بخواهیم کشاورزی را ما، خود دولت بکند، خوب! دولت که نمی‌تواند کشاورزی بکند. کشاورزی را دولت باید تأیید بکند تا کشاورزها کشاورزی کنند. تجارت هم همین جور است. صنعت هم همین جور است.»
امام خمینی در تاریخ 11 مهر 1367 در پیام تاریخی خودشان به ملت ایران، ضمن تبین سیاست‌های کلی نظام اسلامی در دوران بازسازی کشور، به نقش مهم دولت در این بازسازی می‌پردازند.
در این پیام تاریخی بنیان‌گذار انقلاب اسلامی با تأکید بر آزادی تجارت، مقابله با فرهنگ مصرفی، خودکفایی در امر کشاورزی، توسعه مراکز علمی، حمایت از مخترعین، برنامه‌ریزی برای رفاه اجتماعی، توسعه صنعتی، حفاظت از صنایع دفاعی و ... به نقش دولت در تحقق این امر می‌پردازند.
وظایف اقتصادی دولت، مقوله‌ای مهم است که رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز در بیانات متعدد، آن را یادآور می‌شوند. به عنوان مثال، ایشان یکی از مهم‌ترین وظایف دولت در بخش اقتصادی را مردمی کردن اقتصاد و جلوگیری از رواج فرهنگ مصرف‌گرایی توسط دولت می‌دانند و در دیدار با اعضای هیأت دولت در شهریور 1396، ضمن تأکید بر نقش دولت بر حمایت از مردم در بخش‌های اقتصادی و «لزوم حفظ و تقویت روحیه مردمی و پرهیز از اشرافی‌گری»، خطاب به اعضای هیئت دولت در رابطه با تقویت روحیه مردم در بخش‌های اقتصادی می‌فرمایند: «به حرکت‌های مردمی که غالباً خودجوش است اعم از فرهنگی، اقتصادی و خدماتی همچون گروه‌های جهادی یا فرهنگی، کمک و مساعدت کنید.»
در پایان می‌توان گفت، وظایف اقتصادی دولت در نظام جمهوری اسلامی کاملا مشخص و آشکار است و این وظایف که عمل به آنها همواره مورد تاکید امامین انقلاب نیز بوده است، می‌بایست از سوی دولت مورد توجه جدی قرار بگیرد.
ارسال نظرات