عطر خوش گلاب در بهاری ترین ماه سال

به گزارش خبرنگار اجتماعی «خبرگزاری دانشجو»، اردیبهشت که می شود، گل های محمدی با آن بوی جادویی و مسحورکننده شان به چیدن می رسند و آیین گلابگیری آغاز می شود.

برداشت گل محمدی هر ساله از اواسط اردیبهشت ماه شروع می شود و تا پایان خرداد ادامه دارد. مراسم گلابگیری هر سال، هزاران نفر را به مناطق گل خیز کاشان مثل شهرهای نیاسر، قمصر، برزک و کامو و غیره می کشاند؛ مراسمی که هم به صورت صنعتی و هم سنتی برگزار می شود.

تاریخچه گلاب گیری
مطالعه تاریخ نشان می دهد که ایرانیان از نخستین تولید کنندگان گلاب و عطر در جهان هستند که این کار در سرزمین پارس صورت می گرفته است.

قدیم ترین ذکر نام این صنعت در میمند در کتاب کتاب صورالاقلیم نوشته ابوزید سهل بلخی (322 هـ ق) است که چنین آورده است:

«. . .جور از نواحی اردشیرخوره و قصبه‌های آن جور و میمند است . . . و گلاب پارس از آن خیزد و به دریابار و حجاز و یمن و شام و مصر و مغرب و خراسان برند . . .»

جور همان شهرستان تاریخی فیروزآباد است که گلاب میمند به نام آن نیز مشهور بوده و چنانکه ذکر شد در خارج ایران معروفیت داشته است، به طوری که در برخی از کتابهای قدیم از آن به نام «ورد جوری» نام برده شده است که در دوره رونق تاریخی منطقه یکی از کالاهای عمده تجارت شده در میمند محسوب می شده است.

روش های گلاب گیری

گلاب گیری در ایران به دو صورت صنعتی و سنتی انجام می شود. فرایند گرفتن گلاب از گل محمدی با وسایل و قطعات خاص و ویژه ای انجام می شود که مهمترین آن یک دیگ بزرگ است که به آن مخزن آب و گلاب هم گفته می شود. این دیگ بزرگ از جنس مس است و یک کلاهک مسی یا سفالی هم دارد.

به سر دیگ، دو عدد لوله انتقال دهنده بخار وصل شده که نام آن «نیچه» است. «نیچه» آلومینیومی است و ماموریت دارد بخار حاصل از جوشیدن آب و گل را انتقال دهد.

قسمت دیگر دستگاه، پارچ یا مخزن ذخیره ی گلاب است که آن مسی است. یک دستگاه گرمایش هم وجود دارد که توی آن سوخت مثل نفت سفید یا گازوییل می ریزند و از آن برای حرارت دادن به دیگ استفاده می کنند.

در روش گلاب گیری سنتی، 60 لیتر آب را به همراه ده دوازده کیلوگرم گل محمدی در دیگ می ریزند و سرپوش دیگ را محکم می گذارند و لوله های آلومینیومی را روی در قرار می دهند. آتش که روشن می شود، پس از حدود ده دقیقه، آب و گل داخل دیگ به جوش می آید و بخارات حاصل از آن از طریقه لوله های آلومینیومی یا همان نیچه ها به داخل پارچ مسی منتقل شده و بر اثر تماس با دیواره های سرد پارچ تقطیر می شود. مایع حاصل از این تقطیر، همان گلاب خوشبو و مست کننده خودمان است.

شالوده و زیر پایه بخش های گوناگون دستگاه های گلاب گیری صنعتی هم تقریبا شبیه به همان شیوه ی سنتی است، منتها در مقیاس بالاتر و بزرگتر.

انواع گلاب

گلاب ایران، از نظر درجه خلوص به دو دسته ی گلاب سنگین و گلاب سبک تقسیم می شود. گلاب سنگین یا همان گلاب درجه ی یک، گلابی است که در 100 میلی لیتر آن دست کم 35 میلی گرم اسانس وجود داشته باشد.

گلاب سبک هم گلابی است که در 100 میلی لیتر آن 15 میلی گرم اسانس وجود دارد که این گلاب را گلاب درجه دو می نامند.

گلاب گل محمدی هم انواع مختلف دارد که سه نوع آن بسیار مشهور است. گلاب اول گلابی است که از تقطیر گل های محمدی تازه و پس از جدا کردن اسانس اول حاصل از تقطیر به دست می آید که به صورت مایعی زلال و بی رنگ است. این گلاب هیچ وقت به صورت خام به فروش نمی رسد در مخازن مخصوصی ذخیره شده و به تدریج با آب مقطر تا رسیدن به یک حد معینی از اسانس، رقیق می شود و پس از پاستوریزه شدن عرضه می شود.

گلاب دوم، گلابی است که از تقطیر مجدد گلاب اول گل محمدی و پس از جدا کردن اسانس به دست می آید. این گلاب از تقطیر مجدد گلاب اول گل محمدی به دست می آید.

گلاب نوع سوم هم از انحلال اسانس در آب مقطر به دست می آید که گلابی که امروزه در کارخانه های صنعتی فراوری گل محمدی در جهان تولید می شود، عمدتا از این نوع است.

مراسم گلاب گیری در پایتخت دودزده

چند سالی است همزمان با برگزاری آیین گلاب گیری در قمصر و دیگر شهرستانهای شهر کاشان، این مراسم در برخی فرهنگسراهای تهران نیز به صورت نمادین انجام می شود.

جشن گلاب و گل چند روزی است در فرهنگسرای اشراق شروع شده و این جشن در سایر فرهنگسراها نیز برگزار خواهد شد تا شهروندانی که امکان بازدید این مراسم ارا در شهرهای مختلف ندارند، از نزدیک شاهد اجرای این مراسم سنتی و زیبا باشند.

در غرفه ی گلاب گیری فرهنگسرای اشراق، واقع در شرق پایتخت، چند دیگ مسی مخصوص گلاب گیری گذاشته شده و گل های محمدی که از قمصر چیده شده اند، منتظرند تا به گلاب تبدیل شوند.

رمضانی، مسئول بخش گلاب گیری این فرهنگسرا، اهل شهرستان «کامو» ست. گل ها را خودش از شهرش آورده و قرار است اسانسشان را بگیرد.

به سبد گل های صورتی و خوش رنگ محمدی اش اشاره می کند و می گوید: «این گل ها در هیچ کجای دنیا درنمی آید الا کاشان؛ سال هاست تخم گل ها را از آنجا می آورم و در تهران در بهترین شرایط می کارم اما گل نمی دهد که نمی دهد؛ اما آنجا بدون رعایت هیچ اصولی گل می دهد آن هم چه گلی!»

بعد هم روش گلاب گیری را توضیح می دهد و نحوه ی کار دیگ هایش را نشان می دهد اما همچنان تاکید می کند که مراسم گلاب گیری اصلی در قمصر و نیاسر و کامو یک چیز دیگر است!

در حاشیه ی این مراسم در فرهنگسراهای مختلف تهران از جمله فرهنگسرای اشراق، مراسم پخت شله زرد و حلوا با همین گلاب تازه و دست ساز برگزار می شود که علاقه مندان می توانند از ساعت 16 برای شرکت در این مراسم و بازدید از نحوه گلاب گیری سنتی به این مکان مراجعه کنند.