به گزارش خبرنگار فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»، موسی حقانی، رئیس مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران در مراسم صبح ناشر که امروز در مرکز شیرازه برگزار شد، با بیان اینکه این موسسه از سال 1365 فعالیت خود را آغاز کرده است، گفت: بعد از گذشت دو سه سال، مرکز انتشارات موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران نیز راه اندازی شد؛ کارهای این موسسه بر اساس مستنداتی است که از زمان قاجار و پهلوی در دست دارد؛ از این رو سعی داریم که روایت مستندگونه از فعالیت های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران در 200 سال اخیر ارائه دهیم؛ برای انجام این کار نیاز به راه اندازی معاونت پژوهشی موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران داشتیم که خوشبختانه این اتفاق افتاد.
وی در همین زمینه افزود: قبل از راه اندازی معاونت پژوهشی موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران اکثر کتاب های منتشر شده توسط این موسسه بر اساس اسناد باقی مانده از دوره قاجار و پهلوی بود؛ در حالی که بعد از ایجاد این معاونت، کتاب های ما به دو بخش اسنادی و پژوهشی تقسیم و منتشر می شود.
رئیس مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران با بیان اینکه رویکرد ما در حوزه تاریخ معاصر تخصصی است، اظهار داشت: همین مسئله باعث می شود که از مخاطب عام فاصله بگیریم و مخاطبان خاص خود را داشته باشیم؛ البته این موسسه برای مخاطبان عام نیز آثاری را تولید کرده است. همچنین در آیین نامه این موسسه بر بازنگری و بازنگاری تاریخ معاصر تاکید شده و همین موضوع، کار را برای ما دشوار کرده است. در واقع زمانی که اسناد باقی مانده از دوران مشروطه به بعد را می بینیم، متوجه می شویم که این اسناد توسط افرادی با دیدگاه های خاص نوشته شده است؛ به عبارت دیگر این افراد دیدگاه های خود را در آثار نوشته دخیل کرده اند و همین مسئله باعث شده که گاهی افرادی بیش از حد در جامعه آن زمان بزرگ نشان داده شوند و یا افرادی را تخریب کنند.
حقانی اضافه کرد: متاسفانه ما در اسناد با روایت های مجهول مواجهیم؛ علاوه بر آن تاریخ نگاری فرقه ای نیز در بین اسناد وجود دارد؛ این نوع تاریخ نگاری به دلیل وجود عصبانیت در افرادی که اقدام به نوشتن آنها کرده اند، دچار تحریف است.
وی با بیان اینکه در منابع موجود دوران پهلوی با آثاری مواجهیم که در آنها به ستایش پهلوی پرداخته شده است، افزود: به طور مثال رضازاده شفق، کسی است که در سایر حوزه ها فردی دست به قلم شناخته می شود، ولی در کتاب خود بسیار کودکانه به نوشتن تاریخ پرداخته است؛ در واقع وی ایران را همانند مادر مریضی توصیف کرده که توسط فرزند خود (رضاخان) از بیماری نجات می یابد؛ از این رو در دوره پهلوی، شاه پرستی و پهلوی ستایی اصل قرار می گرفت و همین مسئله باعث می شد که تاریخ نگاران آن دوران قاجار به را خوبی ترسیم نکرده و به تخریب روحانیون بپردازند.
رئیس مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران گفت: در آن دوران کتابی تحت عنوان «مبارزه با خرافات» منتشر شد که بر خلاف نامش شعائر اسلامی را زیر سوال می برد.
حقانی یادآور شد: زمانی که آثار رسمی منتشر شده در دوران بعد از دوران مشروطه تا انقراض قاجاریه را مورد بررسی قرار می دهیم، متوجه می شویم که نیاز به بازنگری و بازنگاری دارند؛ در واقع باید آثار آن دوران را به صورت مستند نقد کرد که برای انجام چنین کاری محققان باید با بسترهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی ایران در آن دوران آشنا باشند.
وی با بیان اینکه در حوزه تاریخ اقتصادی و اجتماعی باید کارهای جدی ای در کشور انجام گیرد، اظهار داشت: قطعاً انجام چنین کاری نیاز به حمایت دارد؛ چرا که انجام چنین کارهایی نیاز تشکیلات، منابع مالی دارد؛ متاسفانه محققان آشنایی چندانی با آثار منتشر شده در حوزه تاریخ اجتماعی ندارند و همین مسئله باعث بروز مشکلاتی می شود.
رئیس مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران با اشاره به تاریخ نگاران مارکسیست افزود: آنها با دیدگاه خود به وقایع تاریخی می نگرند، به طور مثال آنها می گویند خمس یک واجب الهی است و همین مسئله باعث شده تا روحانیون خون مردم را در شیشه کنند؛ طبیعتاً این مسئله نشان می دهد که تاریخ نگاران مارکسیست اصلاً اعتقادی به روحانیون و خمس ندارند؛ در حالی که خمس به عنوان یک مالیات به حساب نمی آید.
حقانی در همین زمینه اضافه کرد: متاسفانه این افراد موضوع خمس و روحانیت را در ماجرای تحریم تنباکو دخالت داده اند؛ از این نمونه های تاریخی که از روی کج فهمی است، زیاد در تاریخ معاصر ما وجود دارد؛ از این رو سعی ما این است که به اسناد تاریخی به صورت مستند نگاه کرده و آنها را مورد بازنگری و بازنگاری قرار دهیم.
وی با بیان اینکه بنا داریم صادقانه و به صورت مستند با مخاطبان خود صحبت کنیم، گفت: طبیعتا تغییر دادن ذهنیت افراد یک جامعه نسبت به یک موضوع تاریخی، باید به صورت حرفه ای انجام گیرد تا بتوانیم اعتماد مردم را جذب کنیم؛ همچنین ما باید در این مسیر اصول امانت داری، عدم تحریف و نقد مستندگونه را رعایت کنیم.
رئیس مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران با بیان اینکه نخبگان ما یا کتاب نمی خوانند و یا اگر می خوانند به آن دقت نمی کنند، افزود: چرا بعد از گذشت 34 سال از انقلاب اسلامی متاسفانه هنوز می بینیم که برخی افراد با وجود اسناد، همچنان به روایت های تاریخی بسنده می کنند. به طور مثال در داستان فروش قبرستان چال توسط شیخ فضل الله نوری به بانک استقراضی روسیه، بعد از انقلاب اسنادی بدست آمد که نشان می دهد شیخ فضل الله نوری در این فروش دستی نداشته است؛ با این حال هنوز افرادی نپذیرفته اند که شیخ فضل الله نوری در این مسئله نقشی نداشته است.
حقانی در همین زمینه ادامه داد: به منظور شفاف شدن مسئله، ما مجموعه هفت جلدی را درباره شیخ فضل الله نوری منتشر کردیم تا از این طریق بتوانیم واقعیت های تاریخ معاصر را به مخاطبان مان ارائه دهیم.
وی با بیان اینکه در اسناد به جای مانده از دوران پهلوی به خوبی نشان داده شده که رضاخان در زمان خروج از کشور اموالی را با خود برده است، افزود: شبکه من و تو مستندی درباره رضاخان نشان داد که شاید برای نسل جوانی که آن دوران را ندیده، جذاب باشد، ولی قطعاً برای افرادی که آن دوران را لمس کرده اند باورپذیر نخواهد بود؛ بعد از پخش این مستند ما کتاب های منتشر شده درباره پهلوی را تجدیدچاپ کردیم و علاوه بر آن مستندی را نیز درباره رضاخان تولید و منتشر نمودیم.
رئیس مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران با اشاره به ساخت سریال های تاریخی تصریح کرد: متاسفانه سریال های تاریخی ما اغلب از لحاظ پژوهشی دچار ضعف هستند؛ البته بخشی از این مسئله به اختلاف سلیقه میان افراد بر می گردد. طبیعتاً اگر پژوهش ها و مطالعات بیشتری در زمان ساخت سریال ها صورت گیرد، این قبیل کارها از لحاظ محتوایی قوی تر خواهند شد.
حقانی با اشاره به سریال هزاردستان یادآور شد: تصویری که این سریال از جامعه آن روز ایران نشان داده، تصویر نادرستی است؛ و سال ها زمان لازم است تا بتوانیم این تصویر را از ذهن ها پاک کنیم.
وی گفت: کتاب هایی راجع به امپریالیسم آمریکا، امپریالیسیم روسیه و مجموعه دو جلدی بانکداری شاهنشاهی که کتاب های ترجمه ای هستند را در دست چاپ داریم؛ همچنین مجموعه پنج جلدی تاریخ شفاهی را آماده کرده ایم که بزودی منتشر خواهد شد.
رئیس مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران ادامه داد: موضوعاتی مانند فرهنگ، سیاست، نظامی گری و سیاست خارجی دوران پهلوی جزو موضوعاتی است که در مجموعه پنج جلدی تاریخ شفاهی به آنها پرداخته ایم؛ از این رو می توانم بگویم این اثر به مراتب قوی تر از مجموعه منتشر شده توسط هاروارد است.
حقانی اظهار داشت: مطالعات منطقه ای، اقوام ایرانی، بررسی کتب درسی کشورهای منطقه، تاریخ اجتماعی، تاریخ سیاسی، تاریخ مربوط به نفوذ بیگانگان در ایران و زندگی نامه رجل سیاسی از جمله موضوعاتی است که موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران به آنها می پردازد و تا به حال کتاب هایی نیز در این حوزه ها منتشر کرده است.
وی با اشاره به بازنگری چارچوب نظری تاریخ ایران گفت: کشورهای دیگر و حتی دانشجویان ایرانی زمانی که می خواهند کشور ایران را مورد بررسی قرار دهند از یک چارچوب خاص تاریخی استفاده می کنند، از این رو ما باید چارچوب نظری تاریخ ایران را تدوین کنیم. کتاب «واقعیت پندار» نقدی بر مطلب «ما چگونه ما شدیم» دکتر زیباکلام است؛ از این رو می توان این کتاب را نقدی در چارچوب نظری تاریخ ایران دانست.
رئیس مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران گفت: خوشبختانه در حوزه دفاع مقدس با توجه به تاکیدات مقام معظم رهبری شاهد رونق آثار منتشر شده هستیم، ولی در حوزه تاریخ معاصر ایران این گونه نیست.
حقانی در پایان با بیان اینکه ما چکیده مقالات و مطبوعات عصر قاجار را در چند مجموعه منتشر کرده ایم، خاطرنشان کرد: همچنین دو روزشمار دو جلدی تاریخ قاجار و تاریخ مشروطه از دیگر آثاری است که توسط موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران آماده چاپ شده است.