روایت عجیب کاکایی از شعر انقلاب

به گزارش خبرنگار فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»، صبح امروز نشست خبری هشتمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر با حضور عبدالجبار کاکایی، دبیر جشنواره؛ محمدعلی بهمنی، سعید بیابانکی و فاطمه راکعی، اعضای شورای سیاستگذاری و قادر طراوت‌پور، دبیر اجرایی جشنواره برگزار شد. در ابتدای این نشست طراوت‌پور توضیحاتی درباره روند اجرایی جشنواره بیان کرد.

طراوت‌پور با اشاره به نشستی که با حضور جنتی و اصحاب فرهنگ در وزارت ارشاد برگزار شد، گفت: برنامه ما حضور تمامی اهالی فرهنگ و هنر در این عرصه است، به تبع دستور جنتی، در دیداری خصوصی، افراد مطرح جریان شعر معاصر حضور یافتند و در آن جلسه بسیاری از مسائل مطرح شد؛ نقطه عطف آن جلسه این بود که مجموعه جریان‌های شعری معاصر در فضای کشور حضور داشته باشند.

وی افزود: دفتر شعر و ادب در حوزه وزارتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود و با تمهیداتی که اندیشیده شده این حوزه به معاونت فرهنگی منتقل شد؛ این انتقال وقت زیادی از ما گرفت، سپس صالحی، معاون فرهنگی وزارت ارشاد با هم اندیشی با چهره‌های شعری، با درنگی جدید به جشنواره شعر فجر نگاه کرد، در چنین شرایطی شورای سیاستگذاری انتخاب شد برای انتخاب آنها دو ملاک مطرح گردید. اولین ملاک این بود که چهره‌های نام آشنا و قدرتمند شعری معاصر باشند، دوم اینکه افرادی را انتخاب کردیم که از لحاظ سابقه مدیریتی نیز کارنامه درخشانی در این زمینه داشتند، البته افراد دیگری را نیز می‌توانیم به شورای سیاست‌گذاری اضافه کنیم، اما طبعاً با حضور تعداد بسیار زیاد این اعضا، تصمیم‌گیری برای ادامه روند اجرایی مشکل می‌شد، بنابراین از بین تمام آنها دست به انتخاب زدیم.

دبیر اجرایی جشنواره شعر فجر پس از برشمردن نام‌های اعضای شورا گفت: در اولین جلسه شورا تمام اعضا حضور داشتند. در این جلسه به این نتیجه رسیدیم که انتخاب دبیر از سوی شورا انجام گیرد. اعضای شورا رای‌گیری کردند و سه نفر کاندیدای دبیری جشنواره شدند، از میان سه نفر نیز عبدالجبار کاکایی از رای شورا بیرون آمد. این انتخاب دو نکته دارد؛ اول آن که دبیر جشنواره کاملاً دموکراتیک انتخاب شد دوم، حکم دبیر را وزیر ارشاد تنفیذ کرد.

طراوت پور در ادامه توضیحات خود گفت: کاکایی در شورا آرا و سیاست‌ها را مورد بررسی قرار داد و اعلام کرد ما طرح جدیدی برای جشنواره می‌آوریم که این مسئله مورد تایید اعضا قرار گرفت. در جلسه بعد طرح کاکایی به شکل کلی مطرح شد و طرح کلی آن مورد تایید اعضا قرار گرفت. کمیته‌های مختلف نیز شکل گرفتند و سپس برنامه‌های جشنواره پیگیری شد.

پس از طراوت‌پور، کاکایی به ارائه توضیحاتی در خصوص جشنواره پرداخت.

کاکایی گفت: آرزوی قلبی من این است که هشتمین جشنواره شعر فجر آخرین جشنواره‌ای باشد که توسط دولت برگزار می شود، یعنی شاعران خود متولی برگزاری جشنواره شوند، نظر خود وزیر هم این است که جشنواره از دولت خارج شود.

وی افزود: شورای سیاستگذاری متشکل از شاعرانی انقلابی است. اولین شبهه‌ای که به هشتمین جشنواره شعر فجر مطرح شد، مسئله همگرایی بین جریان‌های مختلف بود. این شبهه مطرح می‌کرد که آیا این شاعران همگرا که در شورای سیاستگذاری جمع شده‌اند، می‌توانند جریان‌های گوناگون را به جشنواره دعوت کنند. من عرض می‌کنم بله، این استعداد در شورای سیاست‌گذاری وجود دارد، ما برای آن که این شبهه برطرف شود، حتی می‌خواستیم صداهای مختلف نیز در شورای سیاستگذاری وجود داشته باشد، اما به خاطر مصلحت‌هایی از این مسئله چشم پوشی کردیم.

دبیر جشنواره شعر فجر در ادامه توضیحات خود تصریح کرد: مسئله بعد عقلانیت بود که ضمن آن باید صداهای مختلف شنیده شود، نباید حمایت‌های رسمی به سمت جریان‌های خاص سوق یابد، این اتفاق به بازتعریف شعر انقلاب منجر شد، این تعریف به این سمت رفت که تمام جریان‌های پس از انقلاب سال 57 جزو جریان شعر انقلاب قرار گیرد، برخی شاعران شاید حتی منتقد ساختار حاکمیت بودند و یا شاید در نیمه راه از مواضع گذشته انقلابی خود فاصله ‌گرفتند، اما هیچ یک نمی‌توانند خود را از زیر چتر انقلاب بیرون بدانند، بنابراین تمام جریان‌های پس از پیروزی انقلاب، جریان‌های شعر انقلاب شناخته می‌شوند.

کاکایی افزود: ما برای آن که بتوانیم صداهای شعری گوناگون را دعوت کنیم یک اتاق فکر تشکیل دادیم، ابتدا خواستیم از اعضای شورای علمی جشنواره برای اتاق فکر دعوت کنیم، اما در این شورای علمی تضارب فکری بسیار زیاد بود، این مسئله موجب دوری برخی افراد از کمیته علمی شد. شاید این افراد توان همکاری با ما را نداشتند یا شاید تحمل‌شان کم بود، بنابراین کسانی که سعه صدر بیشتری داشتند به اتاق فکر دعوت شدند.

وی در ادامه توضیحات روند اجرایی جشنواره بیان کرد: کمیته داوری در روزهای آینده تشکیل خواهد شد؛ همچنین ما طی چهار شب نمایش شعرخوانی خواهیم داشت و از تمام افرادی که صدایی در شعر دارند دعوت می‌کنیم تا در این چهار جلسه حضور داشته باشند.

سپس محمدعلی بهمنی، شاعر پیشکسوت انقلاب و از اعضای شورای سیاستگذاری طی جملاتی کوتاه گفت: خوشحالم یک اتفاق متفاوت در شعر خواهد افتاد. امیدوارم همه زیر یک سقف با یکدیگر همصدایی داشته باشند.

پس از وی، راکعی، از اعضای شورای سیاستگذاری گفت:‌ آنچه که باید در دولتی که به عنوان دولت تدبیر روی کار آمده، اتفاق بیفتد، اتفاق افتاده است. ما در جلسه‌ای که با وزیر داشتیم و با توجه به صحبت‌های روحانی در تالار وحدت، منتظر همین اتفاقات بودیم.

راکعی در بخش دیگر از صحبت‌هایش گفت: ما دو تعبیر در جشنواره شعر فجر داریم؛ اولاً اینکه برخی فکر می‌کردند چون نام جشنواره شعر فجر است باید شعرهای همگرا با انقلاب دیده شود، البته این نیز خوب است، اما ما به تعبیر دیگر توجه کردیم، تعبیر دیگر این است که به مناسبت پیروزی انقلاب، صداهای مختلف را رسمیت بیشتری دهیم و این اتفاق بیفتد که شعر ایرانی به ماهوی شعر دیده شود و همه صداها در این جشنواره حضور پیدا کنند، البته با ملاک‌های خاص و شاعرانی که از وزارت ارشاد مجوز گرفتند، ما این سیاست دوم را اتخاذ کردیم.

سپس بیابانکی، از اعضای شورای سیاست‌گذاری هشتمین جشنواره شعر فجر توضیحاتی ارائه کرد.

وی گفت: شاعران بلاواسطه سازنده فرهنگ هستند و در فرهنگ، ماناترین آثار از آن شاعران است.

بیابانکی ضمن تشکر از افرادی که در گذشته در جشنواره شعر فجر حضور داشتند، گفت:‌ به نظر می‌رسد ذات شعر جشنواره‌پذیر نیست، یعنی به جشنواره واکنش نشان می‌دهد، ما در هفت دوره گذشته و در دوره اخیر، شکل‌های مختلفی را امتحان کردیم، ولی موفق نبود.

عضو شورای سیاستگذاری جشنواره فجر با توجه به شعار چند صدایی امسال گفت: امروز نیاز به بازتعریف مفاهیم شعری داریم، مثلاً شعر انقلاب باید دوباره تعریف شود، ما دو مفهوم داریم شعر انقلاب و شعر مستقل. در هفت دوره قبلی شعر انقلاب دیده شده است، اما در این دوره شعر مستقل دیده می‌شود. شعر مستقل که در چارچوب انقلاب تعریف شود به این معناست که اگر شاعری کتابش با توجه به قوانین جمهوری اسلامی مجوز چاپ گرفت باید در جشنواره حضور داشته باشد.

سپس نوبت به پرسش و پاسخ‌ها رسید.

کاکایی در پاسخ به سوالی در خصوص چاپ کتاب‌های افراد ممنوع‌القلم گفت:‌ پروسه چاپ راه پیچیده‌ای دارد. ما در این جشنواره سعی کردیم به شعر شاعرانی که هنوز چاپ نشده‌اند، توجه کنیم و بخش چاپ را در بخش جنبی جشنواره قرار دهیم. امیدوارم در سال‌های بعد امکانات بیشتری داشته باشیم تا بتوانیم کتاب‌هایی که هنوز چاپ نشده‌اند را چاپ کنیم.

دبیر جشنواره شعر فجر افزود: آمار ممنوع‌القلم‌ها - کسانی که به هر دلیل هنوز کتاب‌شان چاپ نشده - به کمیته داوری ارائه شد تا مشکل آنها حل شود، امیدواریم بتوانیم مشکلات ممنوع‌القلم‌ها را رفع کنیم.

وی در پاسخ به سوال دیگر گفت:‌ کمیته علمی از 90 صدای متشخص با توجه به جریان‌ساز بودن‌شان و بدون توجه به عقبه فکری آنها، برای شعرخوانی دعوت خواهد کرد.

کاکایی در توضیحی درباره دعوت از یدالله رویایی که در چند ماه گذشته موجب حاشیه‌های فراوانی برای هشتمین جشنواره شعر فجر شده بود، گفت:‌ ما می خواستیم برای دعوت از چهره‌های شاخص شعر بین‌الملل از میشل دوگی دعوت کنیم. رابط ما با وی یدالله رویایی بود. او نیز ضمن دعوت از دوگی به ما گفت، می خواهد در ایران حضور یابد، اما در پروسه تخریبی، این تصور ایجاد شد که ما از وی برای حضور در ایران دعوت کردیم، یعنی رایزنی ما برای دعوت از شاعر، به پروسه دعوت از شاعری دیگر تبدیل شد. این جریان به جایی رسید که خود وزیر هم فکر می‌کرد ما از وی دعوت کرده‌ایم، البته ما درخواست وی را تا آن زمان رد نکردیم؛ زیرا در بررسی‌هایی که خود من انجام دادم به این نتیجه رسیدم که وی یکی از بی‌مسئله‌ترین چهره‌های شعری خارج از کشور است. می‌دانیم برخی شاعران در خارج از کشور مبارزه سیاسی علیه جمهوری اسلامی دارند، اما از او سابقه بدی در این زمینه پیدا نکردم. مشکل این بود که حضور رویایی که در حاشیه جشنواره بود، به متن اصلی جشنواره تبدیل شد.

دبیر جشنواره شعر فجر در ادامه در جملاتی صریح بیان کرد: صداهای مختلفی که از متشخصان باشند به تصویب کمیته علمی رسیده است، این صداها قطعاً در جشنواره شعرخوانی حضور خواهند داشت، بنابراین مقابله با لیست، جریان مشکوکی است که می خواهد با جریان انقلاب مقابله کند. من از کمیته علمی می خواهم که هوشمندانه از مصوبه های خود دفاع کند.

وی در توضیح بخش رقابتی جشنواره گفت: سیستم رقابتی جشنواره در سایت بارگذاری می شود. شاعران با مراجعه به سایت، شعر دیگر شاعران را مورد نقد قرار دهند و حتی می توانند به آن شعرها امتیاز دهند.

کاکایی در ادامه در پاسخ به اصرار خبرنگاران برای بردن نام چند تن از شاعران، بخصوص شاعران خارج از کشور که به ایران دعوت شده اند، علاوه بر اینکه اسامی هیچ یک را اعلام نکرد، داوران را نیز معرفی نکرد و در پاسخ به اصرار خبرنگاران گفت: اسامی شاعران فعلاً اعلام نمی شود؛ زیرا شاعران با هم زندگی می کنند و ممکن است در معذوریت یکدیگر قرار گیرند.

دبیر جشنواره شعر فجر در توضیح بخش بین الملل گفت: جشنواره به نظر من بین المللی نیست، البته مهمان های بین المللی دارد، اما این مسئله موجب نمی شود جشنواره بین المللی شود. در مجموع از 13 شاعر بین المللی دعوت شده و یکی از برنامه هایی که داریم، این است که کتاب دو زبانه ای از شاعران چاپ کنیم.

طراوت پور، دبیر اجرایی جشنواره نیز در توضیح بخش بین الملل جشنواره گفت: در این بخش شکل کار این است که چهره های قابل قبول با توجه به اینکه در جهان نام آور باشند و کتاب هایشان به زبان های مختلف چاپ شده باشد، ازقاره های مختلف دعوت می شوند. تا به حال 13 یا 14 شاعر به جشنواره دعوت شده اند، البته شاعرانی نیز از حوزه زبان فارسی جهانی مانند تاجیکستان، افغانستان و حتی هند دعوت خواهند شد؛ یکی از برنامه های جنبی ما این است که آنها را به مراکز فرهنگی و موزه های مختلف کشورمان ببریم تا وقتی برگشتند میراث خوبی از کشور در ذهن خود داشته باشند.