به گزارش گروه دیگر رسانه های خبرگزاری دانشجو، شاید بهترین اصطلاحی که برای طرح ۳۲۷ هزار میلیاردتومانی دولت دوازدهم جهت ایجاد بیش از یک میلیون شغل بتوان گفت: «پول‌پاشی» است. در دو سال گذشته نیز دولت چند طرح ۳۰ و ۵۰ هزار میلیارد تومانی برای بنگاه‌های اقتصادی تصویب و ابلاغ کرد که هم‌اکنون در حال اجراست. اگر چه گزارشی درباره عملکرد آن‌ها منتشر نشده، اما شواهد حاکی است طرح‌های دولتی برای اشتغالزایی خیلی روند موفقی را طی نکرده است. هنوز مشخص نیست در طرح‌های ۳۰ و ۵۰ هزار میلیارد تومانی دولت در یکی دو سال اخیر چند هزار بیکار سرکار رفته‌اند. اما محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت و رئیس سازمان برنامه و بودجه این بار قول داده این طرح مانند طرح‌های قبلی نباشد. او از طرحی سخن گفته که اعداد و ارقامش خیلی بزرگ‌تر از قبلی‌هاست؛ رقم‌هایی که در این طرح از آن سخن گفته می‌شود تقریبا برای نخستین بار است که در تاریخ اشتغالزایی کشور رونمایی می‌شود.
یکی از ویژگی‌های مشترک و البته پرطرفدار بین دولت‌های بعد از جنگ، «پول‌پاشی برای ایجاد اشتغال» بوده است. طرح ضربتی اشتغال توسط دولت اصلاحات و طرح بنگاه‌های زودبازده محمود احمدی‌نژاد از جمله این طرح‌ها بودند که بعد از سرکار آمدن دولت روحانی، به جهت حل مقطعی مشکل اشتغال، از سوی دولت، کارشناسان و رسانه‌های زنجیره‌ای به‌شدت مورد نقد قرار گرفت تا جایی که بسیاری از کارشناسان حامی دولت این اقدامات را گداپروری دولت «پوپولیستی» احمدی‌نژاد می‌دانستند. اما این وضعیت چندان پایدار نماند و دولت روحانی نیز با ارائه طرح‌هایی، چون طرح اعطای تسهیلات ۱۶ هزار میلیارد تومانی به بنگاه‌های کوچک و متوسط، اختصاص ۱۲ هزار میلیارد تومان برای ایجاد ۳۰۰ هزار شغل در مناطق روستایی و عشایری و سرانجام اختصاص بودجه ۳۲۷ هزار میلیارد تومانی در لایحه بودجه ۹۷ دست به پول‌پاشی گسترده‌ای زده است که سال‌ها قبل خود منتقد آن‌ها بود! بررسی نهاد‌های پژوهشی معتبر مانند مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد اجرای این طرح‌ها در سه دهه گذشته به انحراف منابع و تسهیلات انجامیده و اهداف اشتغالزایی آن‌ها با شکست مواجه شده است. درواقع، سردرگمی و نبود برنامه‌ریزی مناسب در توزیع منابع و تخصیص تسهیلات باعث به هدر رفتن بخش زیادی از این منابع در پروژه‌های بی‌نتیجه یا استفاده وسیع از این تسهیلات در فعالیت‌های غیرمولد و سوداگرانه شده و نمود آن در ناتوانی دریافت‌کنندگان این تسهیلات در بازپرداخت این منابع مالی بوده است.
حال باید دید دولتی که خود منتقد چنین طرح‌هایی بود، چرا بعد از یک دهه دوباره طرح مشابهی را برای حل بحران بیکاری به اجرا درمی‌آورد؟ آیا این اقدامات با وجود تجربه‌های تلخ دو دهه گذشته گواه روی آوردن دولت فعلی به روش‌های دم‌دستی ایجاد اشتغال نیست؟
مشکل اصلا پول نیست!
لایحه بودجه سال ۹۷ از همان روزی که به مجلس ارائه شد تا به امروز، محل بحث و بررسی و حتی جنجال رسانه‌ای است. با این‌حال از نظر دولت این لایحه به لحاظ اختصاص منابع مالی قابل توجه، بودجه اشتغال نامیده شد، چنانکه دولت در این لایحه حدود ۳۲۷ هزار میلیارد تومان از محل بودجه عمومی، نظام بانکی، صندوق توسعه ملی و محل مشارکت غیردولتی برای ایجاد یک‌میلیون و ۳۳ هزار شغل در سال آینده اختصاص داده است.
عمده منابع مالی سرمایه‌گذاری ۳۲۷ هزار میلیارد تومانی دولت در اشتغال، از طریق دو بخش تامین خواهد شد که حدود ۷۳ هزار میلیارد تومان آن از طریق سرمایه‌گذاری در طرح‌های تولید و اشتغال و ۲۵۴ هزار میلیارد تومان دیگر در سرمایه‌گذاری برای طرح‌های عمرانی خواهد بود.
اما تحقق این میزان بودجه با اهداف موردنظر دولت، از دو جنبه دچار ابهام است؛ اولا تحقق منابع مالی آن دچار ابهام جدی است (حدود ۱۷ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان از این منابع از محل افزایش قیمت حامل‌های انرژی است که افزایش آن‌ها با مخالفت مجلس روبه‌رو شده است) و دوم اینکه تاثیر این پول‌پاشی بر ایجاد اشتغال نیز محل ابهام‌های فراوانی است.
به این‌جهت گرچه هنوز لایحه بودجه به تصویب نهایی مجلس نرسیده است، با ابهاماتی که ذکر شد، بعید است مجلس با تجربه سال‌های گذشته این میزان سرمایه‌گذاری را با منابع محدود و غیرقابل تحقق به تایید برساند. اما کارشناسان اقتصادی نیز معتقدند اختصاص این منابع در شرایط فعلی اقتصاد کشور، عمدتا روی کاغذ و ذهنی و تحقق این منابع، محل تردید است. به گفته کارشناسان، پول‌پاشی بدون اصلاح فضای کسب‌وکار، صرفا تکرار مسیر سال‌های اشتباه قبل است.
این منابع ذهنی و کاغذی هستند
قدرت‌ا... امام‌وردی، اقتصاددان و عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی درباره منابع ۳۲۷ هزار میلیارد تومانی دولت برای اشتغالزایی در سال ۹۷ به «فرهیختگان» گفت: «بسیاری از منابعی که در بودجه ۹۷ برای ایجاد شغل در نظر گرفته شده است ذهنی و کاغذی است. قسمت عمده‌ای از منابعی که دولت در برنامه ۳۲۷ هزار میلیارد تومانی اشتغالزایی در سال ۹۷ دیده، روی کاغذ است و بعید است محقق شود. دولت می‌تواند با تخصیص مناسب‌تری از بعضی از هزینه‌ها صرف‌نظر کند.»
این اقتصاددان اضافه کرد: مشکل اقتصاد ایران برای ایجاد شغل توزیع پول و پول‌پاشی نیست. مشکلات ما در سمت قسمت فیزیکی اقتصاد است و بازی کردن با متغیر‌های پولی مشکل را حل نخواهد کرد. در گذشته نیز بحث بنگاه‌های زودبازده را داشتیم که عملا منحرف شد و وام‌های خوداشتغالی نیز به همین سرنوشت دچار شد. این داستان مشکل را حل نخواهد کرد. قبل از پول‌پاشی، کاش فضای کسب‌وکار تسهیل می‌شد.
ابراهیم بهادرانی، مشاور رئیس اتاق بازرگانی در واکنش به موضوع منابع ۳۲۷ هزار میلیارد تومانی دولت برای اشتغالزایی در سال ۹۷، گفت: «برخی از این منابع قابل تحققند و برخی نیز خیر. باید یادمان باشد که مشارکت بخش خصوصی در اقتصاد به این راحتی‌ها نیست.»
وی ادامه داد: «من فکر نمی‌کنم در سال ۹۷ بیشتر از ۳۰ هزار میلیارد تومان منابع ۳۲۷ هزار میلیاردی تامین شود. مجلس با افزایش قیمت حامل‌های انرژی نیز موافقت نخواهد کرد، لذا از این بابت نیز ما منابعی برای اشتغال نخواهیم داشت.»
درباره اختصاص ۱۵ هزار میلیارد تومان از منابع صندوق توسعه ملی نیز باید بگویم فلسفه صندوق توسعه ملی برای اشتغال نیست، مگر اینکه این مبلغ را به بخش خصوصی پرداخت کنند. ضمن اینکه برداشت از آن نیاز به مجوز دارد، لذا از منابع صندوق نیز نباید توقع اشتغالزایی داشت.»
بهادرانی تصریح کرد: «در یک صورت بدون منابع جدید می‌توان شغل ایجاد کرد که آن تسهیل فضای کسب‌وکار است. البته این فرآیند به راحتی و در کوتاه‌مدت محقق نخواهد شد. نیاز به تلاش دولت و مجلس دارد تا مردم تشویق شوند که سرمایه‌گذاری کنند. متاسفانه هم‌اکنون فضای کسب‌وکار به آن اندازه لازم تسهیل نشده است.»
قبل از پول‌پاشی باید برنامه داشته باشیم
علی‌اکبر امینی‌مهر، اقتصاددان نیز در واکنش به منابع ۳۲۷ هزار میلیارد تومانی برای ایجاد شغل در سال ۹۷ به «فرهیختگان» گفت: «بودجه سال ۹۷ بودجه‌ای نیست که اشتغال ایجاد کند. از منابع ۳۲۷ هزار میلیارد تومانی فقط بودجه عمرانی است که می‌تواند مولد باشد و به اشتغال کمک کند. بودجه جاری که صرف دستمزد پرسنل دولت می‌شود.» وی در زمینه منابع درآمدی صندوق توسعه ملی نیز گفت که احتمالا منابع صندوق توسعه قابل تحقق است. نگاه این صندوق به آینده است، ولی مهم‌تر از منابع، این است که دولت با چه برنامه‌ای به سمت اشتغال برود.»
وی ادامه داد: «عملا بودجه ۹۷ بودجه‌ای نیست که کشور را از رکود خارج کند، چون توسعه در زیرساخت‌ها نیاز به بودجه عمرانی دارد و توسعه زیرساخت‌ها به رونق اقتصادی و گذر از رکود کمک می‌کند. این بودجه نیز محقق نخواهد شد. در سال آینده دولت خیلی هنر کند بودجه جاری را تامین کند.»
امینی‌مهر اضافه کرد: «در وزارت کار معاونتی به‌عنوان معاونت اشتغال وجود دارد، ولی معمولا وزرای کار بیان می‌دارند که ایجاد اشتغال وظیفه ما نیست. همین وزارت کار می‌توانست بخش تعاونی را فعال‌تر کند. همچنین مقداری از منابع ناشی از حذف ۳۰ میلیون یارانه‌بگیر را در بخش تعاونی هزینه کند تا بحث اشتغال رونق بگیرد. متاسفانه این برنامه جزء اهداف دولت نیست.»
وی ادامه داد: «قبل از اینکه به سوی وام‌دهی برای ایجاد اشتغال برویم نیاز به برنامه داریم.»
با دادن پول شغل ایجاد نمی‌شود
وحید شقاقی شهری، اقتصاددان و عضو هیات‌علمی دانشگاه خوارزمی نیز در واکنش به پول‌پاشی ۳۲۷ هزار میلیارد تومانی دولت در سال ۹۷ برای اشتغالزایی، گفت: «تحقق منابع درآمدی رقم ۳۲۷ هزار میلیارد تومان به قیمت نفت بستگی دارد. احتمالا سال آینده نفت در هر بشکه به ۶۵ دلار می‌رسد، ولی من تصور می‌کنم رقم ۳۲۷ هزار میلیارد خیلی بالاست. شرکت‌های دولتی وضعیت درآمدی خوبی ندارند و سودآوری هم ندارند و به سختی بودجه جاری خودشان را تامین می‌کنند.»
وی ادامه داد: «قرار شده از ۶۰ هزار میلیارد تومان بودجه عمرانی منابعی به سمت اشتغالزایی صرف شود که من فکر می‌کنم خوش‌بینانه است. همچنین منابع بانک‌ها بلوکه شده‌اند و بعید است سهم خود را تامین کنند و به نظر می‌رسد تا حدود ۵۰ درصد محقق شود.»
این اقتصاددان با بیان اینکه اشتغال با پول‌پاشی ایجاد نمی‌شود، گفت: این منابع به بخش اشتغال تزریق نخواهند شد و در صورت تزریق به دلیل نبود زیرساخت‌ها به هدر خواهد رفت.
وی ادامه داد: «می‌توان معضل‌های اصلی اشتغال را این گونه برشمرد: ۱- بی‌ثباتی اقتصاد کلان ۲- درونگرا بودن اقتصاد و عدم اتصال به زنجیره جهانی. ۳- محیط نامناسب کسب‌وکار. این عوامل اجازه نمی‌دهند که تولید راه بیفتد و تا تولید راه نیفتد اشتغالی ایجاد نخواهد شد.»
عضو هیات‌علمی دانشگاه خوارزمی افزود: «این تصور اشتباهی است که دولت‌ها فکر می‌کنند با توزیع پول می‌توان اشتغال ایجاد کرد. شاید در کوتاه‌مدت اشتغال ایجاد شود، ولی پایدار نیست. شغل پایدار نیازمند رشد اقتصادی پایدار و کم‌نوسان است. این دیدگاه مدیران که فکر می‌کنند با دادن تسهیلات می‌توان شغل ایجاد کرد منجر به هدررفت منابع شده است.»
وی ادامه داد: «دولت باید برای بهبود فضای کسب‌وکار تلاش کند. بعد از پنج سال وضعیت بهتر نشده است. بنگاه‌ها از فساد و بوروکراسی و قابل پیش‌بینی نبودن اقتصاد نالان هستند.»
با پول‌پاشی نمی‌توان شغل ایجاد کرد!
پرویز جاوید، عضو انجمن اقتصاددانان نیز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره بودجه ۳۲۷ هزار میلیارد تومانی دولت برای اشتغالزایی در سال ۹۷ گفت: باید دید این منابع قابل تحقق است یا نه؟ به‌عنوان مثال در برخی موارد منابعی آمده است که به نظر می‌رسد خیلی خوش‌بینانه باشد؛ مثلا قرار شده از املاک تملیکی ۱۰ هزار میلیارد تومان منابع مالی به وجود بیاید و صرف اشتغال کشور شود. من فکر می‌کنم این رقم خوش‌بینانه است و بیشتر از پنج هزار میلیارد تومان آن محقق نمی‌شود.»
وی ادامه داد: «اگر دولت بتواند از صندوق توسعه ملی هفت هزار میلیارد تومان منابع بگیرد کار بزرگی کرده است. در بخش تسهیلات بانکی نیز در خوش‌بینانه‌ترین حالت بعید است موفق شوند بیشتر از ۱۲ هزار میلیارد تومان را تخصیص دهند. سرجمع این منابع بین ۲۵ تا ۲۷ هزار میلیارد تومان می‌شود.»
وی در ادامه با بیان اینکه ایجاد هر شغل حدود ۲۰۰ میلیون سرمایه نیاز دارد، گفت: «اگر این منابع را تقسیم بر ۲۰۰ میلیون کنیم حدود ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار شغل ایجاد خواهد شد؛ بنابراین ایجاد یک میلیون شغل در سال آینده با توجه به عدم تحقق درآمد‌های کشور و رکود حاکم بر کشور رویایی به نظر می‌رسد.»
عضو انجمن اقتصاددانان ایران همچنین با بیان اینکه با پول‌پاشی نمی‌توان شغل ایجاد کرد، گفت: «دولت باید فضای کسب‌وکار را اصلاح کند و تا فضای کسب‌وکار اصلاح نشود نمی‌توان امیدوار بود با پول‌پاشی شغل ایجاد شود.»
منبع: فرهیختگان
ارسال نظرات