معتمدی: ارتباط علمی حد و مرزی نمی‌شناسد/ جذب دانشجوی خارجی در دانشگاه امیرکبیر ۴ برابر شده

 گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو-سینا احدیان؛ در سال‌های اخیر شاهد افزایش تحولات گسترده در بخش‌های مختلف در جهان هستیم. تحولاتی که عمدتا به مسئله علم و فناوری گره خورده است. از طرفی هیچ کشوری نمی‌تواند به تنهایی منشا تمام تحولات و علوم و فنون مختلف باشد، به همین دلیل تعاملات علمی بین کشور‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. در واقع همپوشانی علوم و ارتباطات بین المللی که به مفهوم دیپلماسی علمی منتهی می‌شود به یکی از ابزار‌های اصلی کسب قدرت و ثروت و پیشرفت در جهان کنونی تبدیل شده است که توجه جدی به این موضوع را تاکید می‌کند.

از سوی دیگر با پیشرفت‌هایی که در حوزه‌های مختلف علمی ازجمله؛ زیست فناوری، نانو تکنولوژی، هسته‌ای، هوافضا و ... داشته‌ایم می‌توانیم با سایر کشور‌ها در حوزه‌هایی مثل؛ فناوری‌های صنعتی و تکنولوژِی که عقب‌تر هستیم تبادل و تعامل داشته باشیم و بسیاری از فناوری‌های وارداتی را بومی کرده و در راستای اقتصاد مقاومتی، اقتصادی درون زا و برون نگر ایجاد کرده و ضعف‌های اقتصادی کشور را برطرف کنیم. در همین رابطه با سید احمد معتمدی رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر به گفتگو نشستیم.

 

دانشجو: تعریف شما از دیپلماسی علمی و اهمیت آن چیست؟
به نظر من در ادبیات علوم از واژه‌ی دیپلماسی علمی استفاده نمی‌شود، اما اگر بخواهیم چنین مفهومی را تعریف کنیم می‌تواند به معنی ارتباطات بین المللی علمی باشد.

بدون شک همانطور که از قدیم در آموزه‌های دینی نیز آمده است که؛ (اطلب العلم و لو به صین) و همچنین از اولین دانشگاه ایرانی در ۱۷۰۰ سال پیش که دانشگاه بزرگ جندی شاپور با ۵ هزار دانشجو و اساتید و دانشجویان خارجی بود، نشان می‌دهد ارتباط علمی حد و مرزی نمی‌شناسد و در جمهوری اسلامی هم هیچگاه شاهد اعمال محدودیت در ارتباطات علمی از طرف مسئولین بالاتر نبودیم لذا همه‌ی این دلایل مذکور موید آن است که منافع ملی ما ایجاب می‌کند روابط علمی قوی و مناسبی با سایر کشور‌ها برقرار کنیم.

دانشگاه‌های کشور در سال‌های اخیر مخصوصا بعد از برجام ارتباطات خوبی با دیگر کشور‌ها گرفتند و زمینه‌های مناسبی در تعاملات علمی بین المللی شکل گرفت. جریانات اخیر و فشار‌های خارجی که بر مسائل اقتصادی اثر گذاشته است روی ارتباطات علمی و تحقیقات فناوری تاثیری نداشته است نشانه‌ی آن هم این است که هفته در ماه گذشته وزیر علوم به همراه هیئتی از دانشگاه‌ها به دعوت وزیر فرانسه به آنجا رفتند و مباحث متعددی را در حوزه‌های علمی  آموزشی به صورت فشرده مطرح کردند و برنامه مشترک مناسبی رسیدند.

شرایط برای ارتباط با بهترین و معتبرترین دانشگاه‌های اروپایی و آسیایی و حتی آمریکایی فارغ از تنش‌های سیاسی فراهم است تنها شاید در ارتباط با دانشگاه‌های آمریکا به لحاظ رفت و آمد مشکلاتی وجود داشته باشد.

 

دانشجو: در بحث تبادل اساتید و دانشجو چه وضعیتی داریم؟ آیا وضعیت می‌تواند از شرایط کنونی بهتر شود؟ چه زیرساخت‌هایی نیاز دارد؟
سوال خیلی خوبی است. اتفاقا نقطه ضعف ما در ارتباطات بین المللی علمی همین مطلب است چرا که همانطور که عرض کردم زمینه ارتباطی ما خصوصا با دانشگاه‌های معتبر و ممتاز دنیا فراهم است، اما به قدر کافی از آن استفاده نمی‌کنیم.

یکی از راه‌های اساسی بهره‌گیری از ارتباطات همکاری با اساتید خارجی در قالب استاد همکار یا همکاری در پروژه‌های مشترک است که البته این موضوع به تازگی در دانشگاه‌های درجه یک کشور شتاب خوبی گرفته است. در دانشگاه ما (امیرکبیر) ارتباط با اساتید خارجی چند برابر شده و جذب دانشجوی خارجی نسبت به سال‌های گذشته نیز ۴ برابر شده است، اما هنوز با وضعیت مطلوب و مورد انتظار فاصله زیادی داریم.

به نظر من در دانشگاه‌ها به لحاظ زیرساختی مشکلی نداریم، مثلا در دانشگاه امیرکبیر که ۱۴ هزار دانشجو و بسیاری از امکانات با کیفیت و آزمایشگاه‌های مجهز دارد طبیعتا حضور چند صد نفر دانشجوی خارجی مسئله‌ی خاصی ندارد، حتی برای اقامت آن‌ها هم مشکل عدیده‌ای نداریم، بیشتر نیاز به شناخته شدن و معرفی داریم.

بعضی اوقات که با دانشگاه‌های خوب دنیا مواجه می‌شویم و رزومه و کارنامه دانشگاه را می‌بینند تعجب می‌کنند. مثلا دانشگاه امیرکبیر در ارجاعات QS که یکی از ارزیابی‌های معتبر جهانی است دانشگاه بیست و هشتم دنیا شد که برای خیلی‌ها تعجب آور است. بنابراین به اعتقاد من مراکز دانشگاهی خارج از کشور شناخت دقیقی از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های ما ندارند و البته شاید مسائل سیاسی هم بخصوص در کشور‌های منطقه بی‌تاثیر نباشد. متاسفانه برخی از کشور‌های منطقه از آمدن دانشجویان خود به کشور ما ممانعت می‌کنند و ممکن است برایشان مشکلاتی ایجاد نمایند.

منظور از معرفی تبلیغات نیست، همین ارتباطات علمی و پروژه‌های مشترک با اساتید خارجی و برگزاری سمینار‌ها و کنفرانس‌های مشترک و دانشجویان خارجی کمک می‌کند تا شناخت بیشتری از ظرفیت‌های ما پیدا کنند چرا که همین اساتید و دانشجویان به نوعی مبلغ ما در کشور خودشان می‌شوند.

 

 دانشجو: آیا جوایز علمی مثل جایزه مصطفی (ص) می‌تواند به شناخت بیشتر دیگران از ظرفیت‌های علمی کشور ما کمک کند؟
بله، چنین فعالیت‌هایی قطعا موثر است. ما در بخش بین الملل جشنواره خوارزمی حدود سی سال و چندین جشنواره علمی دیگر در این عرصه فعالیت می‌کنیم، اما فکر می‌کنم خود دانشگاه‌ها باید برای شناساندن خودشان بیش از این فعالیت کنند.

 

دانشجو: ما امروز در برخی علوم مثل نانو تکنولوژی، هسته‌ای، علوم پزشکی و ... در دنیا حرف برای گفتن داریم، اما در برخی حوزه‌ها مثل صنعت و فناوری مشکل داریم، آیا در این رابطه ظرفیت تعامل وجود دارد؟
موضوع تکنولوژی و فناوری بحث دانش فنی است و در واقع قیمت دارد و به سادگی در اختیار قرار نمی‌دهند، ولی از دانش آن‌ها قطعا می‌توانیم استفاده کنیم که به انتقال تکنولوژی کمک می‌کند.

ما در دانشگاه امیرکبیر پروژه‌های مشترک علمی خوبی با دانشگاه‌های اروپایی بویژه آمریکا شروع کردیم که از دل آن‌ها به دنبال انتقال تکنولوژی به داخل کشور هم هستیم.

 

دانشجو: در رابطه با دیپلماسی علمی و مباحثی که مطرح شد، در دانشگاه امیرکبیر چه اقداماتی انجام شده است؟
دانشگاه معتبری در اروپا به جز کشور انگلستان وجود ندارد که با آن‌ها ارتباط نزدیک نداشته باشیم، تفاهم نامه، قرارداد و دوره‌های مشترک علمی داریم، با سه دانشگاه هلند دوره دکتری مشترک شروع کردیم با یکی از دانشگاه‌های فرانسه هم همینطور با آلمان ۴ پروژه مشترک داریم، با دانشگاه‌های خوب ایتالیا سوئیس و اتریش هم طرح‌های مشترکی در دست اجرا داریم. در آسیا هم با دانشگاه‌های برتر کره جنوبی، هنگ کنک، سنگاپور و دانشگاه‌های ممتاز و رده اول دنیا ارتباط برقرار کرده ایم.

 

دانشجو: اگر نکته‌ای خطاب به مسئولین و نهاد‌های مرتبط با موضوع دیپلماسی علمی دارید بفرمایید.
طبیعتا وزارت امور خارجه و وزارت علوم می‌توانند نقش موثری در ارتقا ارتباطات علمی بین المللی ایفا کنند که البته تا کنون هم کمک‌های خوبی در این رابطه به مراکز دانشگاهی کشور کرده اند. اما به نظر می‌رسد ساختار دانشگاه‌ها به شکلی است که با استقلال و حرکت خود می‌توانند کار را پیش ببرند.

خوشبختانه همه دستگاه‌های ذی‌ربط همکاری لازم را داشته اند، البته همیشه اعتبارات مشکل اصلی دانشگاه‌هاست، ولی اعتبارات به برنامه‌های داخلی و بین المللی تفکیک نمی‌شود که امیدواریم مسئله کمبود منابع اعتباری در حوزه علم و فناوری دانشگاهی رفع شود.