تازه‌ترین دستاورد‌های محصولات تحقیقاتی سلول‌های بنیادی کشور معرفی شد

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو به نقل از مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، امیرعلی حمیدیه دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری‌های سلول‌های بنیادی معاونت علمی از آخرین دستاورد‌های محصولات تحقیقاتی این حوزه خبر داد و گفت: تاکنون بیش از ۷ محصول تحقیقاتی در حوزه سلول‌های بنیادی در آستانه ورود به بازار قرار دارند و بیش از ۲۰ محصول که عمدتا در زمینه تولید مواد اولیه مورد نیاز هستند، موفق به تجاری سازی و فروش محصول خود شده‌اند.

در این راستا عملیاتی کردن طرح‌ها و ورود برخی محصولات تحقیقاتی به بازار از دیگر دستاورد‌های اخیر ستاد توسعه علوم و فناوری‌های سلول‌های بنیادی معاونت علمی است که هر یک از آن‌ها پتانسیل و خلاقیت نیروی انسانی نوآور در این حوزه را نشان می‌دهد. هر یک از این محصولات با کاربرد‌های مهم خود یکی از مشکلات در حوزه درمان را حل کرده است و نشان از توانمندی ایران و صرف فعل "ما می‌توانیم" دارد. البته با تولید داخل هر یک از این محصولات گامی در جلوگیری از خروج ارز نیز برداشته شد. در ادامه به اختصار درباره برخی از این محصولات توضیحاتی ارائه شده است.

تاکنون بیش ار ۲۰ محصول تحقیقاتی تجاری‌سازی شده است. از محصولات تحقیقاتی که موفق به تجاری سازی و فروش شده می‌توان به محصولات زیر اشاره کرد.

تولید مهم‌ترین مکمل‌های رشد سلول‌های بنیادی

تجاری سازی ۷ فاکتور رشد نوترکیب، تولید و تجاری سازی بیش از ۲۰ فاکتور رشد نوترکیب توسط شرکت رویان زیست تک پژوه و متخصصین پژوهشگاه رویان GDNF, KGF, SCF, PDGF AA, FGF-۴, BDNF, OSM, NT-۳, IL-۳, IL-۲ FGF-۸, FGF-۱۰, FLT۳LG, IGF, Shh, BMP-۴, EGF, hLIF, mLIF, bFGF و VEGF که این فاکتور‌های رشد کاربرد فراوانی در کشت و فرآوری سلول‌های بنیادی دارند و در صورت رعایت تولید GMP برخی از آن‌ها کاربرد بالینی دارد.

شرکت دانش بنیان دارو درمان برنا نیز موفق به تولید فاکتور رشد کراتینوسیتی (KGF) نوترکیب شده است. از این فاکتور رشد جهت درمان لک‌های پوستی در لوسیون‌ها و پماد‌های مصرفی درماتولوژی استفاده می‌شود.

محصول دیگر در این حوزه که بازار خوبی را ایجاد کرده تولید فاکتور رشد فیبروبلاستی (FGF) نوترکیب است. این فاکتور یکی از مهم‌ترین مکمل‌های رشد سلول‌های بنیادی در محیط کشت است که هر ۲۵ میکروگرم از آن ۴۰۰ دلار هزینه دارد و خوشبختانه اکنون توسط شرکت دانش بنیان دارو درمان برنا تجاری شده و فرمول تولید صنعتی آن جهت استفاده در یک پماد سوختگی به یک شرکت داروسازی داخلی نیز فروخته شده است.

همچنین تجاری سازی محیط کشت جنین و اسپرم جهت مصارف IVF را باید نام برد که توسط شرکت ژن و سلول فن آوران اطلس رستاک تولید شده است که محصول مشابهی به نام embryo cul توسط یکی از شرکت‌های دانش بنیان توانست در فن بازار سال ۱۳۹۶ جشنواره سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی محصول خود را جهت تولید انبوه به شرکت توفیق دارو واگذار کند و هم اکنون وارد بازار شده است.

در مرحله بعد باید به محصولاتی تحقیقاتی که در آستانه ورود به بازار است، اشاره کرد ۷ محصول در این مرحله قرار دارند که توضیح آن‌ها در ادامه آمده است.

ساخت دستگاه اولترا سانتریفیوژ جهت جداسازی اجزای سلولی با دور ۸۰۰۰۰ در دقیقه در این لیست قرار دارد که توسط مرکز جامع سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی قطب آذربایجان تولید شد. باید در مورد این محوصل در نظر داشت که پیش از این دستگاه دور ۴۰۰۰۰ در دقیقه توسط همین تیم ساخته شده بود. محصول جدید امسال موفق به کسب جایزه از سوی شورای عتف شد.

محصول بعدی که در آستانه ورود به بازار قرار دارد دستگاه جدا کننده سلولی بر پایه فعالسازی مولکول‌های آنتی بادی اتصال یافته به ذرات مغناطیسی Magnetic Activated Cell Sorter: MACS است. چنین دستگاهی توسط کمپانی Miltenyi Biotec آلمانی تولید می‌شود و با فروش انحصاری در دنیا مواجه است به طوری که سبد محصولات آن فروش ۶ میلیارد دلاری در جهان دارد. شرکت دانش بنیان طب و صنعت رهیاب توانسته با جمع‌آوری نیرو‌های متخصص از رشته‌های مختلف در حال حاضر علاوه بر تولید دستگاه پایه MACS، ۲ نوع کیت مرتبط با آن را نیز تولید کند.
ساخت سوزن نمونه برداری سلول‌های بنیادی خونساز از مغز استخوان: موردی بعد که باید به آن اشاره کرد ساخت سوزن نمونه برداری سلول‌های بنیادی خونساز از مغز استخوان است که توسط شرکت دانش بنیان ریز فناوران باران، بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان تولید شد. برای تشخیص، تعیین مرحله پیشرفت بیماری، پیگیری روند درمان و در کل برداشت مغز استخوان از بافت استخوانی نیاز به این سوزن نمونه برداری دارد که خوشبختانه فناوری تولید آن در داخل حاصل شد.

همچنین آنتی بادی‌های مونوکلونال بر علیه شاخص‌های سلول‌های بنیادی مزانشیمی، سلول‌های بنیادی القایی و سلول‌های بنیادی رویانی شامل Tra-۱-۶۰, NANOG, CD۱۰۵, CD۹۰ و CD۲۹ نیز تولید شده و در آستانه ورود به بازار است. شرکت دانش بنیان سیتو متین ژن تولید کننده محصول است. ذکر این نکته درباره آن حائز اهمیت است که قیمت هر ۱۰ میکروگرم از این آنتی بادی‌های مونوکلونال جهت مصرف آزمایشگاهی حدود ۱۰۰۰ دلار است.

ساخت دستگاه خودکار تزریق اسپرم به تخمک (میکرو اینجکت) نیز توسط شرکت دانش بنیان فناوری نوین قرن انجام شد این شرکت آمادگی تولید انبوه دستگاه را در صورت اخذ سفارش دارد. این اقدام مانع خروج ارز از کشور می‌شود. چرا که نمونه ژاپنی این دستگاه که در بازار‌های جهانی حضور گسترده‌ای دارد دارای قیمت پایه ۱۰۰ هزار دلار است.

محصول بعدی که در آستانه ورود به بازار قرار دارد، تولید انکوباتور کشت سلول توسط شرکت دانش بنیان سلول بافت زیست است. در حال حاضر انکوباتور CO۲ مرطوب با کارایی دقیق توسط این شرکت تولید شده است و قابلیت استفاده در اتاق‌های تمیز کشت سلولی را نیز دارد. قیمت فروش این دستگاه در حدود یک سوم مشابه خارجی آن است.

ساخت دستگاه بیوراکتور کشت سلول‌های شناور و غیر چسبنده توسط شرکت دانش بنیان سلول بافت زیست نیز در آستانه ورود به بازار قرار دارد. این دستگاه برای کشت و تکثیر سلول‌های بنیادی خونساز و انواع سلول‌های ایمنی قابلیت استفاده دارد.

۷ پتنت ثبت شده در حوزه سلول‌های بنیادی

اما پتنت‌های ثبت شده از مجموع طرح‌های فناورانه ارسالی به ستاد توسعه علوم و فناوری‌های سلول‌های بنیادی معاونت علمی، شامل این ۷ طرح است.

طراحی و تولید داربست‌های نانو الیاف پلی کاپرو لاکتون/پلی وینیل الکل به منظور مهندسی بافت غضروف در این حوزه قرار دارد.

همچنین تولید ساختار مهندسی شده دو لایه متشکل از پرده آمنیوتیک و فیبروئین ابریشم با هدف ترمیم ضایعات پوستی تمام ضخامت پتنت دیگری است که در این دسته قرار دارد.

از دیگر پتنت‌های ثبت شده توسط ستاد می‌توان به پلی الکترولیت‌های پلیمری جدید ساخته شده بر مبنای پلی (اتراترکتون) سولفونه شده، ساخت بافت مصنوعی ضرباندار قلبی با استفاده از تکنیک انکپسولاسیون سلول‌های قلبی جنین مرغ در ماتریکس خارج سلولی، صنعتی سازی نمونه آزمایشگاهی اسکنر پرینتر و چیپ میکروآرایه، فرایند دسلولاریزاسیون و مهندسی بافت تراشه با قابلیت کاربرد انسانی و روش نوین مهندسی بافت ریه توسط دستگاه پرفیوژن اشاره کرد.

البته باید به این نکته اشاره کرد که برخی طرح‌های پژوهشی و فناوری حمایت شده توسط ستاد منجر به تولید محصول نشده است، اما با انتشار مقالات در مجلات معتبر بین المللی باعث ارتقای رتبه ایران در حوزه سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی شده‌اند. بر این اساس، جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۱۸ در رتبه چهاردهم دنیا قرار گرفت و در سطح منطقه با پیشی گرفتن از رژیم اشغالگر قدس و ترکیه جایگاه اول را در اختیار داشته باشیم.