تبعات سنگین توجیه بدعهدی‌های غرب توسط دولت

به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری دانشجو،اتحادیه اروپا سرانجام بعد از شش ماه مذاکره، از طرح عملیاتی خود جهت برقراری روابط بانکی پرده برداشت. در بیانیه‌ی نشست 4 + 1 اعضای برجام که در حاشیه‌ی نشت مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک برگزار شد، در رابطه با سازوکار ویژه مالی آمده است« نظر به فوریت و ضرورت حصول به نتایج ملموس، اعضا از پیشنهادات عملی برای حفظ و توسعه کانال‌های پرداخت و به طور مشخص ابتکار تاسیس یک «سازوکار ویژه» برای تسهیل پرداخت‌های مربوط به صادرات (شامل نفت) و واردات ایران، که فعالان اقتصادی را در تعقیب تجارت مشروع با ایران مساعدت نموده و به آنها اطمینان مجدد می‌دهد، استقبال کردند. اعضا مجددا بر اراده قوی خود برای حمایت از فعالیت بیشتر برای عملیاتی کردن این «سازوکار ویژه‌» در کنار تداوم تعامل با شرکای منطقه ای و بین المللی تصریح نمودند».

سازوکار ویژه اتحادیه اروپا تا 13 آبان عملیاتی می‌شود!

در این بند تنها گفته شده است که این سازوکار ویژه قرار است پرداخت‌های بین ایران و اروپا را تسهیل کند. جزییات بیشتر در مورد این سازوکار مالی ویژه از جمله اینکه چطور کار می‌کند، اینکه کدام کشور میزبان آن خواهد بود، منتشر نشد و ابهامات بسیاری در مورد این سازوکار باقی ماند. اما تنهای چیزی که مسجل و مشخص به نظر می‌رسید، زمان عملیاتی شدن این سازوکار بود. در این رابطه ظریف در یکم آبان ماه و در در گفت و گو با خبرگزاری کیودو ژاپن اعلام نمود با نزدیک شدن به موعد تحریم‌های نفتی آمریکا در 13 آبان (4 نوامبر) سازوکار ویژه اتحادیه اروپا نیز به زمان اجرا باید نزدیک شود و قبل از اعمال تحریم‌های مذکور، سازوکار ویژه اروپا باید عملیاتی شده باشد^[2].

افتتاح نمادین!

تقریبا یازده روز مانده به موعد بازگشت تحریم‌های نفتی، چهار دیپلمات اروپایی به رویترز گفتند که سازوکار مالی ویژه 13 آبان به طور نمادین افتتاح خواهد شد و تا اوایل سال میلادی 2019 عملیاتی نخواهد شد. افزون بر این، دیپلمات‌ها گفتند که ما نیاز داریم به ایرانی‌ها نشان دهیم که برای حفظ برجام در حال کار هستیم تا آنها را در برجام نگه داریم، اما این را هم می‌گوییم که تا اینجا و با این سرعت می‌توانیم پیش برویم[1].

اجرای نمادین به این معناست که یک پروژه‌ای یا یک کارخانه‌ای روبان افتتاح آن قیچی شود ولی خبر از تجهیزات و کارکنان در آن کارخانه نباشد. افتتاح نمادین یادآور بعضی از پروژه‌های اجرایی مسئولین است که در جایی بیمارستانی را افتتاح می‌کنند، اما بیمارستان آماده ارائه‌ی خدمات نیست، چرا که تجهیزات و پرستار و پزشک و ... ندارد. مقابل این اجرای نمادین، مسئولین به سادگی از کنار آن عبور کردند و  به تعویق افتادن اجرای سازوکار ویژه را پذیرفتند. در این رابطه آقای عراقچی در گفتگو با شبکه خبر در تاریخ 14 آبان با بیان اینکه در حمایت از برجام اروپایی ها سرگرم ایجاد ساز وکار مالی ویژه ای به نام SPV هستند  گفت: «  البته این مکانیزم مالی جدید پیچیده است و عملیاتی شدن آن زمان می خواهد که بعد از عملیاتی شدن،  کشورهای غیر اروپایی هم خواهند توانست به آن بپیوندند[2]».

  تقریبا دو هفته از موعد بازگشت تحریم‌های آمریکا گذشت و این سازوکار حتی به طور نمادین هم افتتاح نشد!. عراقچی در واکنش به این بدعهدی اروپایی‌ها گفت[3]: « اروپا نتوانسته «spv» را اجرا کند، چرا که فشار آمریکا سنگین بوده است».

سازوکار ویژه‌ای که حتی میزبان هم ندارد!

بعد از بازگشت تحریم‌های آمریکا در آبان ماه، سازوکار ویژه تازه قرار است عملیاتی شود و در قدم ابتدایی که نیاز است در یک کشور اروپایی این سازوکار ثبت شود، شاهد آن هستیم که هیچ کشور اروپایی تاکنون میزبانی این سازوکار را نمی‌پذیرد و مدام با هم پاسکاری می‌کنند! وزیر اقتصاد فرانسه، لومیر در 16 آبان در مصاحبه با فایننشال تایمز وعده داد که فرانسه اروپا در مقابله با پلیس‌بازی آمریکا در اقتصاد جهانی رهبری کند ولی فرانسه حتی میزبانی سازوکار ویژه را در کشور خود متقبل نشد و آن را به گردن اتریش انداخت. در 22 آبان بلومبرگ خبر داد که کشورهای اتحادیه اروپا میزبانی SPV را بر عهده‌ی اتریش قرار داده اند . اما «پیتر گوشل‌باوئر» سخنگوی وزارت خارجه اتریش در این مورد به خبرگزاری اتریش گفت: «از ما پرسیده شده که آیا اتریش آمادگی دارد این سامانه را میزبانی کند. این درخواست کاملا مورد بررسی قرار گرفته است و با دیگر

وزارتخانه‌ها و موسسات مالی مانند بانک ملی هم مطرح شده است. نتیجه بررسی این است که همچنان پرسش‌هایی وجود دارد که هم‌اکنون برای آن پاسخی وجود ندارد و به همین دلیل ما به این نتیجه رسیدیم که الان در شرایطی نیستیم که میزبان سامانه SPV باشیم ». سپس قرعه در 23 آبان‌ماه به نام لوزامبورگ افتاد، اما وزیر خارجه لوزامبورگ روز دوشنبه 28 آبان‌ماه با بیان اینکه برای حفظ برجام تلاش می‌کنیم، توپ را به زمین اتحادیه اروپا انداخت و میزبانی سازوکار ویژه توسط لوزامبورگ را رد کرد.

توجیه‌گری مسئولین در برابر حرف‌درمانی اروپا!

بنابراین آنچه که در بحث مقابله با تحریم‌های آمریکا و حفظ منافع اقتصادی ایران در برجام از سوی اروپا شاهد بودیم، تنها ابراز تاسف نسبت به اعمال تحریم‌ها از سوی آمریکا بود اروپایی‌ها حتی به طور نمادین هم این کانال را افتتاح نکردند و به همین جهت معلوم نیست در صورت اعلام اجرایی شدن این کانال، این افتتاح نمادین خواهد بود و یا واقعی!. اروپایی‌ها حتی حاضر نیستند میزبانی کانال را بپذیرند، چه برسد به اینکه افتتاح نمادین هم بکنند! متاسفانه واکنش مسئولین دولت نسبت به این بی‌عملی و حرف‌درمانی توجیه آن بوده است. سید عباس عراقچی در گفتگوی تلویزیونی درباره‌ی عملکرد و مواضعی اروپایی‌ها گفت: « به عقیده من اراده سیاسی کشورهای اروپایی برای اینکه درمقابله با تحریم های آمریکا به ایران کمک کنند امری واضح و روشن است. سابقه ندارد اروپا به عنوان نزدیکترین متحد واشنگتن وارد چنین اقداماتی شده باشد و به کشوری به خصوص ایران برای ایستادگی در برابر تحریم های ایالات متحده کمک کند. کشورهای عضو برجام از جمله اروپایی‌ها با صراحت در بیانیه‌ای اذعان کردند که بقای برجام منوط به تحقق خواسته‌های اقتصادی ایران از برجام است. آنها مصمم به ادامه برجام و همکاری با تهران هستند و برای تحقق آن سازوکار ویژه مالی تدارک دیده‌اند که البته پیچیدگی ها و ابعاد حقوقی زیادی دارد».

عراقچی با وجود اینکه خود اذعان دارد اروپا نتوانسته یا نخواسته سازوکاری برای ثبت SPV ایجاد کند، باز هم به بزرگ‌نمایی از این ببر کاغذی پرداخته و در حساب توییتر خود نوشته است« دیروز و امروز با مدیران سیاسی و مذاکره کنندگان هسته ای انگلیس و فرانسه دیدارهای خوبی در تهران داشتم. اراده سیاسی اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی برای حفظ برجام همچنان جدی است.ابتکارات جدیدی در خصوص اس پی وی در حال طراحی است و مذاکرات کارشناسی ما با آنها ادامه دارد».

شایان ذکر است که ابراز تاسف نیاز به جسارت ندارد. اگر اروپا می‌خواهد جدیت خود در حفظ برجام را نشان دهد، اولا باید اقدامات آمریکا را محکوم کند، هم در لفظ و هم در عمل. و ثانیا اروپا بایستی این نقض تعهد توسط آمریکا را در شورای امنیت پیگیری کند و  تلاش کند علیه آن قطعنامه صادر کند.

 از طرف دیگر این سازوکار ویژه با مشخصات ذکر شده واقعا چه پیچیدگی دارد که  اروپایی‌ها بعد از شش ماه مذاکره به این فکر می‌افتند یک اتاق تسویه ایزوله که با سویفت ارتباط ندارد برای برقراری کانال ارتباطی بانکی درنظر بگیرند ؟!. توافق‌های پولی  که دولت تاکنون با کشورهایی مانند هند[1] و کره‌ی جنوبی[2] بر سر استفاده از ارز‌های ملی  مذاکره و یا توافق کرده تهاتر نفت در برابر کالا بوده است و به همین جهت به نظر نمی‌رسد طرح کانال مالی اروپا پیچیده‌تر از طرح تهاتر نفت در برابر کالای هند و کره‌ی جنوبی بوده باشد. اتفاقا پیش‌پا افتاده‌ترین طرح برای استفاده از یورو ایزوله شده به جای دلار همین سازوکار است که پیچیدگی فنی هم ندارد! چرا که تجربه‌ی آن در دوره‌ی قبلی تحریم‌ها با هند وجود دارد که هند پول فروش نفت ایران را به روپیه پرداخت می‌کرده است و تجار ایرانی با این روپیه، کالا از هند وارد می‌کردند.

مسئولین نباید بدعهدی‌های اروپا را توجیه کنند. این به ضرر منافع ملی است. مسئولین با توجیه این بدعهدی‌ها اولا این پیام را به طرف غربی (آمریکا و اروپا) می‌دهند که ایرانی‌ها به طور سردرگمی به اروپا وابسته هستند و به این مذاکرات نیاز دارند. طرف غربی این برداشت را می‌کند که ایران در وضعیت ضعف قرار دارد و می‌تواند فشار بیشتری بیاورد. به همین جهت این اتفاق نه تنها باعث کاهش فشار اقتصادی نمی‌شود، بلکه باعث افزایش آن می‌شود، چرا که طرف اروپایی ضرورتی برای هزینه کردن از خود جهت حفظ منافع اقتصادی ایران نمی‌بیند.  ثانیا مسئولین با توجیه بدعهدی اروپا امکان استفاده از فرصت شکاف بین اروپا و آمریکا را از بین می‌برند. چرا که اگر اروپا ببیند دولت در برابر بدعهدی‌های اروپا جدی است و حتی به دنبال اقدام متقابل (تعدیل تعهدات در برجام و یا خروج از برجام) است، این باعث تشدید شکاف بین اروپا و آمریکا می‌شود و ایران می‌تواند از این تشدید شکاف استفاده‌ی خود را ببرد. بنابراین سکوت نسبت به بی‌عملی و بدعهدی اروپا و بدتر از آن توجیه این بدعهدی به هیچ وجه منافع ملی را تامین نخواهد کرد.