گزارش بیست|
گروه فناوری خبرگزاری دانشجو- حمیده آقاجانی؛ همه ما با کلمه پارک آشنا هستیم، مکانی سرسبز با درختان بسیار و نیمکت‌هایی که هر روز غروب در خنکای هوا پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها بر روی آنها مرور خاطرات می‌کنند و بچه‌ها سرسره را پله پله بالا می‌روند و با سرعت در سراشیبی می‌افتند و به انتها می‌رسند.
اصلا این سرسره عجیب شبیه زندگی است؛ پله پله بالا می‌رویم و در مسیر زندگی یاد می‌گیریم، وارد دانشگاه می‌شویم و کم کم در سراشیبی زندگی قرار می‌گیریم. هر کدام رویایی برای رسیدن به سراشیبی‌های زندگیمان داریم. در گذشته هر کدام از ما که از دانشگاه فارغ التحصیل می‌شدیم پشت میز مدیریتی می نشستیم، اما از یک جایی به بعد نسل دانشگاهی به شغل مدیریتی اعتقادی نداشت، به دنبال صنعت و تولید محصولات جدید و های‌تک بود.
با همین رویکرد بود که در کنار دانشگاه‌ها یک پارک ساخته شد؛ پارکی که اسمش آشنا بود، اما عملکردش نه؛ پارک‌های علم و فناوری که با هدف پرورش ایده کارآفرینی دانشجویان و با رویکرد تحقیقاتی برای اولین بار در دره سیلیکون آمریکا افتتاح شد؛ پس از آن سوفیا آنتی پلیس فرانسه در اروپا در دهه ۱۹۶۰ و شهر علم Tsukubs ژاپن در آسیا در اوایل دهه ۱۹۷۰ تأسیس شدند که قدیمی‌ترین و مشهورترین پارک‌ها در جهان هستند.
شاید برای رسیدن به ماهیت واقعی پارک‌های علم و فناوری لازم باشد با مفاهیمی ابتدایی‌تر همچون مرکز رشد که در دل همین پارک‌ها قرار دارند آشنا شویم. مرکز رشد در واقع مؤسسه یا سازمانی است که وظیفه دارد یک محیط مناسب برای شرکت‌های تازه تأسیس و پشتیبانی از آنها را ایجاد کند. از طرف دیگر این شرکت‌ها نیازمند برخی خدمات از جمله راهنمایی‌های مدیریتی، کمک‌های فنی و مشاوره متناسب با عملکرد شرکت‌های نوپا هستند که باید مورد حمایت مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری قرار گیرند.
مهمترین وظایف یک مرکز رشد را می‌توان شامل فراهم کردن فضای اداری و کارگاهی برای اجاره که معمولاً نرخی کمتر از نرخ های معمول دارد؛ ارائه خدمات فنی و اداری نظیر تلفن، امکانات تکثیر و چاپ، اتاق های ملاقات و کنفرانس، خدمات دفتری؛ ارائه خدمات مشاورهای در زمینه راه اندازی کسب و کار، تهیه برنامه کسب و کار، فنی و بازاریابی به کارآفرینان دانست.
پارک‌های تحقیقاتی، علمی و فناوری به‌عنوان وسیله‌ای برای ایجاد خوشه‌های پویا که رشد اقتصادی و رقابت بین‌المللی را تسریع می‌کنند، به‌طور فزاینده‌ای در سراسر دنیا مشاهده میشوند. ایده اساسی شکل‌گیری این نهاد‌ها مشارکت سطوح مختلف دولتی، دانشگاهی، علمی و بخش خصوصی بوده تا به پیشبرد فناوری جدید، در مکانی مناسب و فعال یاری رسانند.
از مهمترین اهداف ایجاد پارک‌های فناوری، افزایش نوآوری تکنولوژیک، توسعه اقتصادی و اشتغال‌زایی متخصصان است و بسیاری از سیاستگذاران از پارک‌های فناوری به عنوان بخشی از یک راهبرد اندیشمند و هماهنگ برای توسعه ملی یا منطقه‌ای نام می‌برند.
اگرچه هر شهر یا کشوری ممکن است دلایل متفاوتی برای ایجاد پارک‌های فناوری داشته باشد، ولی عموما هدف اولیه از تشکیل یک پارک فناوری افزایش تعداد شرکت‌های کوچک و متوسط دانش‌محور است تا در یک محیط اقتصادی به فعالیت بپردازند. از این شرکت‌ها به عنوان پشتوانه بخش خصوصی برای کمک به تنوع اقتصادی نام برده می‌شود. البته در کشور‌های در حال توسعه که تجربه چندانی در زمینه فناوری ندارند، ممکن است از پارک‌های فناوری برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ایجاد شغل و همچنین افزایش درآمد‌های مالیاتی استفاده کنند.
امروزه پارک‌های علمی، تحقیقاتی و فناوری نقش بسیار عمده‌ای در پیشبرد اقتصاد جهان ایفا می‌کنند. پارک‌های علم و فناوری علاوه بر امکان فعالیت شرکت‌های کوچک و متوسط دانش محور و کارآفرین در یک محیط اقتصادی، بستر لازم را جهت انتقال و توسعه فناوری، تولید با ارزش افزوده بالا، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ورود کارآفرینان و واحد‌های صنعتی به بازار‌های جهانی را فراهم می‌کنند.
از مهمترین اهداف ایجاد پارک‌های فناوری، افزایش نوآوری تکنولوژیک، توسعه اقتصادی و اشتغال‌زایی متخصصان است و بسیاری از سیاستگذاران از پارک‌های فناوری به عنوان بخشی از یک راهبرد اندیشمند و هماهنگ برای توسعه ملی یا منطقه‌ای نام می‌برند.
اگرچه هر شهر یا کشوری ممکن است دلایل متفاوتی برای ایجاد پارک‌های فناوری داشته باشد، ولی عموما هدف اولیه از تشکیل یک پارک فناوری افزایش تعداد شرکت‌های کوچک و متوسط دانش‌محور است تا در یک محیط اقتصادی به فعالیت بپردازند. از این شرکت‌ها به عنوان پشتوانه بخش خصوصی برای کمک به تنوع اقتصادی نام برده می‌شود. البته در کشور‌های در حال توسعه که تجربه چندانی در زمینه فناوری ندارند، ممکن است از پارک‌های فناوری برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ایجاد شغل و همچنین افزایش درآمد‌های مالیاتی استفاده کنند.
امروزه پارک‌های علمی، تحقیقاتی و فناوری نقش بسیار عمده‌ای در پیشبرد اقتصاد جهان ایفا می‌کنند. پارک‌های علم و فناوری علاوه بر امکان فعالیت شرکت‌های کوچک و متوسط دانش محور و کارآفرین در یک محیط اقتصادی، بستر لازم را جهت انتقال و توسعه فناوری، تولید با ارزش افزوده بالا، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ورود کارآفرینان و واحد‌های صنعتی به بازار‌های جهانی را فراهم می‌کنند.
معیار‌های مکان‌یابی پارک‌های علمی و فناوری چیست؟
یکی از مهمترین مواردی که در هر کشوری باید به آن توجه کرد محلی است که باید برای احداث پارک‌های علم و فناوری در نظر گرفته شود؛ این مکان‌ها باید به لحاظ ساختار علمی و فنی مناسب بوده و زیرساخت صنعتی و اقتصادی مناسب داشته باشند و علاوه بر آن باید تحقق وجود سطح زندگی مناسب منوط به وجود شبکه‌های حمل و نقل (نزدیکی به فرودگاه، مترو یا اتوبان)، شبکه‌های مخابراتی، فعالیت‌های فرهنگی و هنری و سرویس‌های بهداشتی و آموزشی باشد.
پارک‌ها چه خدماتی دریافت می‌کنند؟
شاخص‌ترین مزیت استقرار موسسات فناور و هسته‌های پژوهشی در مرکز رشد، بهره برداری از شرایط تجمیع و هم افزایی پژوهشی در مجاورت سایر پژوهشگران و امکان حضور در فضایی میان رشته‌ای و میان بخشی است. به علاوه با توجه به تدارک زیر ساختار‌های ضروری و با ارزش افزوده در محیط پارک و مراکز رشد امکان ارائه خدمات پشتیبانی تخصصی و عمومی به منظور کاهش هزینه‌ها و میزان ریسک فعالیت بر اساس تعرفه‌ای مصوب نیز پیش بینی شده است.
خدمات عمومی ارائه شده در این پارک‌ها شامل خدمات اسکان، دسترسی به تلفن و دورنگار، مبلمان اولیه فضاها، کارپردازی و خدمات دبیرخانه‌ای، امکان استفاده از اتاق‌های کنفرانس، تجهیزات سمعی و بصری، کتابخانه، اینترنت، مراکز اطلاع رسانی، نرم افزار‌های مهندسی، مشاوره‌های مدیریتی، مالی و بازرگانی، خدمات حسابداری و حقوقی، برگزاری سمینار و یا دوره‌های آموزش مورد نیاز برای شرکت‌های نوپا است.
ارائه خدمات فنی مهندسی، استفاده از امکانات آزمایشگاهی و کارگاهی نظیر آزمایشگاه صنایع غذایی، بیوتکنولوژی، شیمی، مواد و سرامیک، برق و الکترونیک، مکانیک، کارگاه ماشین ابزار و پایلوت‌های تولید محدود، تسهیل امکان استفاده از اعتبارات خدماتی و تحقیقاتی، شناسایی منابع مالی و جذب سرمایه گذاران و تسهیل در جذب اعتبارات مصوب طرح‌ها و پروژه‌های تحقیقاتی نیز در حوزه خدمات تخصصی میگنجد.
اولین پارک علم و فناوری در ایران
ایده راه اندازی اولین شهرک علمی و تحقیقاتی در ایران سال ۱۳۷۱ به پیشنهاد شرکت سهامی ذوب آهن مطرح و پیگیری کلیت کار به معاونت پژوهشی دانشگاه صنعتی اصفهان واگذار شد و در همین سال موضوع در شورای پژوهش‌های علمی کشور تصویب گردید. با تصویب اساسنامه این شهر در سال ۱۳۷۵ توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۷۸ کار عملیات اجرایی آن آغاز ویک سال بعد با عنوان مرکز رشد غدیر با ۱۷ واحد فناوری و تحقیقاتی راه اندازی شد. پارک فناوری پردیس دومین پارکی بود که در ایران و در سال ۱۳۷۹ مطالعات مکان یابی آن انجام و در سال ۱۳۸۰ نقطه‌ای در شهر پردیس جهت احداث انتخاب شد.
وضعیت مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری در ایران
افزایش روزافزون فاصله بخش های اقتصادی با دانشگاه‌ها و موسسات فناوری موجب پیدایش سازمانهای جدیدی با هدف کاهش این فاصله و کاربردی کردن نتایج تحقیقات در جامعه گشته است. این سازمان ها که در ابعاد مختلف و با طیف گستردهای از شرح وظایف ایجاد شده اند، همگی یک هدف مشترک یعنی کمک به تکمیل حلقههای واسط مابین بخش های اقتصادی جامعه (صنعت، کشاورزی و خدمات) و بخشهای علمی و آموزشی جامعه (دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی) را تعقیب می کنند.
یکی از مهمترین مواردی که در هر کشوری باید به آن توجه کرد محلی است که باید برای احداث پارک‌های علم و فناوری در نظر گرفته شود؛ این مکان‌ها باید به لحاظ ساختار علمی و فنی مناسب بوده و زیرساخت صنعتی و اقتصادی مناسب داشته باشند و علاوه بر آن باید تحقق وجود سطح زندگی مناسب منوط به وجود شبکه‌های حمل و نقل (نزدیکی به فرودگاه، مترو یا اتوبان)، شبکه‌های مخابراتی، فعالیت‌های فرهنگی و هنری و سرویس‌های بهداشتی و آموزشی باشد.
پارک‌ها چه خدماتی دریافت می‌کنند؟
شاخص‌ترین مزیت استقرار موسسات فناور و هسته‌های پژوهشی در مرکز رشد، بهره برداری از شرایط تجمیع و هم افزایی پژوهشی در مجاورت سایر پژوهشگران و امکان حضور در فضایی میان رشته‌ای و میان بخشی است. به علاوه با توجه به تدارک زیر ساختار‌های ضروری و با ارزش افزوده در محیط پارک و مراکز رشد امکان ارائه خدمات پشتیبانی تخصصی و عمومی به منظور کاهش هزینه‌ها و میزان ریسک فعالیت بر اساس تعرفه‌ای مصوب نیز پیش بینی شده است.
خدمات عمومی ارائه شده در این پارک‌ها شامل خدمات اسکان، دسترسی به تلفن و دورنگار، مبلمان اولیه فضاها، کارپردازی و خدمات دبیرخانه‌ای، امکان استفاده از اتاق‌های کنفرانس، تجهیزات سمعی و بصری، کتابخانه، اینترنت، مراکز اطلاع رسانی، نرم افزار‌های مهندسی، مشاوره‌های مدیریتی، مالی و بازرگانی، خدمات حسابداری و حقوقی، برگزاری سمینار و یا دوره‌های آموزش مورد نیاز برای شرکت‌های نوپا است.
ارائه خدمات فنی مهندسی، استفاده از امکانات آزمایشگاهی و کارگاهی نظیر آزمایشگاه صنایع غذایی، بیوتکنولوژی، شیمی، مواد و سرامیک، برق و الکترونیک، مکانیک، کارگاه ماشین ابزار و پایلوت‌های تولید محدود، تسهیل امکان استفاده از اعتبارات خدماتی و تحقیقاتی، شناسایی منابع مالی و جذب سرمایه گذاران و تسهیل در جذب اعتبارات مصوب طرح‌ها و پروژه‌های تحقیقاتی نیز در حوزه خدمات تخصصی میگنجد.
اولین پارک علم و فناوری در ایران
ایده راه اندازی اولین شهرک علمی و تحقیقاتی در ایران سال ۱۳۷۱ به پیشنهاد شرکت سهامی ذوب آهن مطرح و پیگیری کلیت کار به معاونت پژوهشی دانشگاه صنعتی اصفهان واگذار شد و در همین سال موضوع در شورای پژوهش‌های علمی کشور تصویب گردید. با تصویب اساسنامه این شهر در سال ۱۳۷۵ توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۷۸ کار عملیات اجرایی آن آغاز ویک سال بعد با عنوان مرکز رشد غدیر با ۱۷ واحد فناوری و تحقیقاتی راه اندازی شد. پارک فناوری پردیس دومین پارکی بود که در ایران و در سال ۱۳۷۹ مطالعات مکان یابی آن انجام و در سال ۱۳۸۰ نقطه‌ای در شهر پردیس جهت احداث انتخاب شد.
وضعیت مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری در ایران
افزایش روزافزون فاصله بخش های اقتصادی با دانشگاه‌ها و موسسات فناوری موجب پیدایش سازمانهای جدیدی با هدف کاهش این فاصله و کاربردی کردن نتایج تحقیقات در جامعه گشته است. این سازمان ها که در ابعاد مختلف و با طیف گستردهای از شرح وظایف ایجاد شده اند، همگی یک هدف مشترک یعنی کمک به تکمیل حلقههای واسط مابین بخش های اقتصادی جامعه (صنعت، کشاورزی و خدمات) و بخشهای علمی و آموزشی جامعه (دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی) را تعقیب می کنند.
علاوه بر این افزایش ضریب موفقیت واحد‌های فناور از طریق اجتماع آنها در یک محل و کاهش هزینههای آنها به کمک ارائه خدمات پژوهشی متمرکز از دیگر اهداف اصلی این سازمان ها به شمار می روند. موفقیت این سازمان ها که در بسیاری از کشور‌ها نقش اساسی در رشد، توسعه علمی و اقتصادی داشته، موجب تکثیر سریع این الگو در کشور‌های مختلف شده است. بسته به ظرفیت علمی و اقتصادی، این سازمان ها به لحاظ حجم فعالیت در سه رده مختلف مراکز رشد واحد‌های فناور، پارک های علم و فناوری و شهرکهای علم و فناوری در جهان شکل گرفته اند.
امروزه شاهد آن هستیم که در بسیاری از دانشگاه‌های تراز اول کشور مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری احداث شده و خدمات مطلوبی نیز به شرکت‌های دانش بنیان و استارت آپ‌ها ارائه می‌کنند. استان تهران با بیشترین پارک علم و فناوری رتبه اول را در کشور دارد و پس از آن استان‌های فارس و خراسان رضوی در رتبه دوم هستند.
پارک‌های علم و فناوری بسیار قابل توجه و با اهمیت هستند، زیرا بسیاری از پدیدههای نوظهور فناوری از درون همین پارک ها شروع شده است. از سوی دیگر با ارتباطات بین‌المللی که پارک‌ها بستر آن را فراهم می کنند، امکان تبادل تجربیات و داد و ستد علمی و فناوری با دیگر مراکز مشابه و شرکت‌های دارنده فناوری در پارک ها فراهم می شود. اغلب پارک‌های علمی اثر مثبتی در اقتصاد محلی و منطقه ای داشتند. در ایالت کارولینای شمالی علاقه به توسعه اقتصادی مستقیم، منجر به استفاده از پارک های علمی گردید. در دانشگاه استانفورد، یک انگیزه بسیار مهم برای تأسیس پارک علمی، وجود نگرانی در ارتباط فرار مغزها، دانشمندان و مهندسین فارغالتحصیل استانفورد به شرکت‌های بزرگ ساحل شرقی امریکا بود.
پارک‌های علم و فناوری بسیار قابل توجه و با اهمیت هستند، زیرا بسیاری از پدیدههای نوظهور فناوری از درون همین پارک ها شروع شده است. از سوی دیگر با ارتباطات بین‌المللی که پارک‌ها بستر آن را فراهم می کنند، امکان تبادل تجربیات و داد و ستد علمی و فناوری با دیگر مراکز مشابه و شرکت‌های دارنده فناوری در پارک ها فراهم می شود. اغلب پارک‌های علمی اثر مثبتی در اقتصاد محلی و منطقه ای داشتند. در ایالت کارولینای شمالی علاقه به توسعه اقتصادی مستقیم، منجر به استفاده از پارک های علمی گردید. در دانشگاه استانفورد، یک انگیزه بسیار مهم برای تأسیس پارک علمی، وجود نگرانی در ارتباط فرار مغزها، دانشمندان و مهندسین فارغالتحصیل استانفورد به شرکت‌های بزرگ ساحل شرقی امریکا بود.
بسیاری از شرکت های فناوری محور، چه بزرگ چه کوچک، به منطقه دره سیلیکون در اطراف پارک برای بهره برداری از برنامه های آموزش مشترک دانشگاه و صنعت، جذب شده اند.
ارسال نظرات