گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو- محسن عبداللهی‌خلج؛ مقاله‌های علمی در نظام آموزش عالی ما از اهمیت بسیار بالایی برخوردار هستند. تا جایی که ارزشیابی و ارتقای اساتید و حتی دانشجویان وابستگی شدیدی به مقاله‌ها دارند. از طرفی می‌توان مقاله‌هایی که در دانشگاه‌ها کار می‌شود را متناسب با نیاز‌های جامعه تعریف کرد تا به برطرف کردن مسائل مبتلای جامعه منجر شود. از همین رو دانشگاه‌ها مهم‌ترین نقش را در جهت‌دهی پژوهش‌های کشور خواهند داشت. تحلیل محتوایی مقالات در هر دانشگاه می‌تواند ما را به جهتِ پژوهشی آن دانشگاه برساند. پایگاه «مرجع دانشگاه‌های ایران» بر اساس داده‌های مقالات داخل کشور از پایگاه «سیویلیکا» و داده‌های مقالات بین‌المللی از «اسکوپوس» و «پابمد» به تحلیل کمّی و کیفی مقالات دانشگاه‌های ایران در سال ۱۳۹۷ پرداخته است. در این گزارش می‌خواهیم با استفاده از داده‌های این دو پایگاه به بررسی برخی از دانشگاه‌های بزرگ و جهت فعالیت‌های پژوهشی آن‌ها، که در قالب مقالات انجام می‌شود، بپردازیم. اینکه در دانشگاه‌های برتر کشور بر روی چه موضوع‌هایی کار می‌شود. در ادامه نیز بر اساس مقاله‌های ارائه شده، محور‌های اصلی پژوهش‌های کشور در سال‌های گذشته را بررسی کنیم.
موضوعات کلیدی در دانشگاه مادر
دانشگاه تهران به عنوان دانشگاه مادر در کشور شناخته می‌شود. بر اساس تحلیل‌های انجام شدۀ مرجع دانشگاه‌های ایران، این دانشگاه تاکنون ۴۹۰۱۴ مقاله علمی در نشریات و همایش‌های داخلی منتشر نموده است. در سال ۱۳۹۷ پژوهشگران دانشگاه تهران بیشترین مقالات خود را با کلیدواژه‌های «توسعه پایدار» و «محیط زیست» منتشر نموده‌اند.
شکل ۱- پرتکرارترین موضوع‌های مقاله‌ها در دانشگاه تهران
موضوعات کاربردی در دانشگاه تربیت مدرس
دانشگاه تربیت مدرس یکی از دانشگاه‌های معتبر ایران است که در جهت‌دهی پژوهش‌های کشور تاثیر بسزایی دارد. این دانشگاه تاکنون ۲۲۸۷۸ مقاله علمی در نشریات و همایش‌های داخلی منتشر نموده است. علاوه بر این تاکنون ۲۶۵۴۱ مقاله معتبر بین‌المللی نیز از این مرکز استخراج شده است. در سال ۱۳۹۷ پژوهشگران دانشگاه تربیت مدرس با کلیدواژه‌های «بهینه سازی» و «توسعه پایدار» بیشترین مقالات خود را منتشر کرده‌اند. خشکسالی و تغییر اقلیم، شبکه‌های عصبی، داده‌کاوی و گردشگری از دیگر موضوعات کاربردی پرتکراری است که در دانشگاه تربیت مدرس برای آن پژوهش صورت گرفته است.
شکل ۲- پرتکرارترین موضوع‌های مقاله‌ها در دانشگاه تربیت مدرس
جامعیت موضوعی در دانشگاه شهید بهشتی
دانشگاه شهید بهشتی به عنوان یکی از دانشگاه‌های جامع در کشور محسوب می‌شود. در سال گذشته، این دانشگاه نیز همچون دو دانشگاه اخیر، موضوع و کلیدواژۀ «توسعه پایدار» بیشترین پژوهش را به خود اختصاص داده است. همچنین کلیدواژۀ «ایران» نیز از بین ۱۴۶۲ مقاله علمی در نشریات و همایش‌های داخلی بیشترین فراوانی را دارد. کیفیت زندگی، مدیریت شهری، بافت تاریخی، توسعه، محیط زیست، تغییر اقلیم و آسیب‌شناسی از موضوعات مهمی است که در سال ۱۳۹۷ برای آن کار پژوهشی صورت گرفته است.
شکل ۳- موضوع‌های پژوهشی که بیشترین فراوانی را در دانشگاه شهید بهشتی دارند
پژوهش‌های دانشگاه علامه طباطبایی در حوزه علوم انسانی
دانشگاه علامه طباطبایی، یک دانشگاه تخصصی در حوزه علوم انسانی است. بیشترین مقالات این دانشگاه از بین ۱۲۸۱ مقاله علمی منتشر شده در مجلات، همایش و کنفرانس‌های داخلی با کلیدواژۀ‌های «دانش آموزان» و «آموزش» منتشر شده است. توسعه، تعلیم و تربیت، سلامت روان، طب سنتی، سبک زندگی و توسعه پایدار از جمله موضوعاتی بوده است که در این دانشگاه توسط پژوهشگران به آن‌ها پرداخته شده است.
شکل ۴- موضوع‌های پربسامد پژوهشی در دانشگاه علامه طباطبایی
جهت مشخص پژوهشی در دانشگاه آزاد
دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات نیز یکی از دانشگاه‌های مهم در تهران و کشور به حساب می‌آید. بر اساس تحلیل‌های انجام شده در سال ۱۳۹۷ محور‌های اصلی مقالات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران به صورت نمودار زیر بوده است. دغدغۀ اصلی محققان دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران در سال ۱۳۹۷ موضوع «بهینه‌سازی» و «شبیه‌سازی» بوده است. سرمایه اجتماعی، نوآوری، مدیریت و معماری از موضوعاتی است که بسیار در معرض پژوهش قرار گرفته است.
شکل ۵- موضوع‌های دارای بیشترین فراوانی در دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات
دانشگاه تبریز و دغدغۀ حل مشکلات بومی
دانشگاه تبریز یکی از قطب‌های شمال غرب کشور محسوب می‌شود. از بین ۱۴۰۷ مقاله داخلی در سال ۱۳۹۷ و ۱۸۲۵ و ۱۴۳۸ مقالۀ بین المللی، به ترتیب در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ میلادی، بیشترین دغدغۀ پژوهشگران این دانشگاه دو موضوع «توسعه پایدار» و «تبریز» بوده است. گردشگری، دریاچه ارومیه، صادرات، عملکرد، خشکسالی و مزیت رقابتی از جمله موضوع‌هایی بوده اند که در سال ۱۳۹۷ به آن پرداخته شده است. دانشگاه تبریز نمونه‌ای است برای آن که مسائل بومی در پژوهش‌های دانشگاه‌های خارج از تهران اولویت اصلی را داشته باشد.
شکل ۶- پرتکرارترین موضوع‌های مقاله‌ها در دانشگاه تبریز
دانشگاه تخصصی در صنعت کشور
دانشگاه امیرکبیر نیز به عنوان یکی از دانشگاه‌های برتر صنعتی کشور در سال ۱۳۹۷ دو موضوع و کلیدواژۀ «الکتروریسی» و «دینامیک سیالات محاسباتی» جزو مهم‌ترین موضوعاتی بوده که پژوهشگران در این دانشگاه صنعتی در فعالیت‌های پژوهشی خود به آن اهمیت داده‌اند. مدیریت ریسک، آلودگی هوا، نانوالیاف، نانوکامپوزیت و تصفیه پساب از دیگر موضوعات پژوهشی پُرتکرار در دانشگاه پلی‌تکنیک سابق است.
شکل ۷- موضو‌ع‌عای پژوهشی پرتکرار در دانشگاه امیرکبیر
دانشگاه پیشتاز در امر آموزش و پرورش
دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی دو دانشگاهی هستند که به صورت تخصصی در زمینه آموزش و پرورش فعالیت می‌کنند. این دو دانشگاه به ترتیب تاکنون ۸۴۰۸ و ۳۱۶۱ مقالۀ علمی در نشریات و همایش‌های داخلی منتشر نموده‌اند. براساس بررسی‌ها، در سال ۱۳۹۷ پژوهشگران دانشگاه فرهنگیان بیشترین مقالات خود را با کلیدواژه‌های «دانش آموزان» و «یادگیری» و پژوهشگران دانشگاه شهید رجایی بیشترین مقالات خود را با کلیدواژه‌های «یادگیری» و «اخلاق» منتشر نموده‌اند. پیشرفت تحصیلی، خانواده، آموزش و پروش، معلم، اسلام، سلامت روان خلاقیت، پایداری، شادکامی، برنامه درسی، سنجش از راه دور برخی دیگر از موضوعات و کلیدواژه‌هایی است که در این دو دانشگاه به آن پرداخته شده است.
شکل ۸- پرتکرارترین موضوع‌های پژوهشی در دانشگاه شهید رجایی
شکل ۹ – پرتکرارترین موضوع‌های پژوهشی در دانشگاه فرهنگیان
محور‌های اصلی مطالعات و مقالات در دانشگاه‌های ایران
مرجع دانش (سیویلیکا) در سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۵ محور‌های اصلی مطالعه شده توسط پژوهشگران سراسر کشور و همچنین موضوعات مهم پژوهشی بر اساس مقالاتی که در این پایگاه نمایه شده است را تحلیل و ارائه داده است. برخی از موضوعات، مسائلی است که جامعه درگیر با آن است. مسائلی که دغدغۀ اصلی دانشگاهیان است و بیشتر نیز باید به آن توجه شود.
می‌توان بر اساس داده‌های پایگاه سیویلیکا و مرجع دانشگاه‌های ایران به دغدغۀ دانشگاهیان در کشور پی بُرد؛ اینکه پژوهشگران در دانشگاه‌های ایران به دنبال کشف و حل مسائل و مشکلات داخل کشورشان هستند یا خیر. با نگاهی به دو موضوعی که بیشترین فراوانیِ پژوهشی را در دانشگاه‌های برتر ایران دارد، به این نتیجه دست پیدا می‌کنیم که موضوع «توسعه پایدار» بیشترین علاقه‌مندی و توجه پژوهشگران در دانشگاه‌ها را داراست.
گرچه توجه دانشگاهیان به موضوعات مختلف مانند مسائل گوناگون پیرامون مدیریت و مباحث فنی و مهندسیِ مورد نیاز کشور در پژوهش‌ها قابل تحسین است، ولی موضوعاتی همچون مسائل اجتماعی و مشکلات اقتصادی در اولویت پژوهش‌های کشور قرار نگرفته است. از طرف دیگر پرداختن به صورت مقاله در پژوهش‌ها سبب عمق‌بخشی در حل مسائل و مشکلات نخواهد شد و نیاز به ورود پایان‌نامه‌ها و انجام پژوهش‌های عمیق و مدت‌دار است. همچنین خارج شدن از فضای تئوریک و ورود عملیاتی‌تر و ارائه راه‌حل برای مشکلات در پژوهش‌ها بیشتر احساس می‌شود.
دانشگاه‌های کشور با همکاری وزارت علوم و وزارت بهداشت و همچنین شورای عالی انقلاب فرهنگی و نهاد‌های حاکمیتی در کشور، بایستی جهت‌دهی پژوهشی مناسبی برای حل مشکلات و مسایل مبتلای جامعه اتخاذ نمایند. این مهم جز با پیوند دانشگاه و جامعه و نزدیکی هرچه بیشتر دانشگاهیان با مردم و مشکلات آن‌ها رقم نخواهد خورد.
گرچه توجه دانشگاهیان به موضوعات مختلف مانند مسائل گوناگون پیرامون مدیریت و مباحث فنی و مهندسیِ مورد نیاز کشور در پژوهش‌ها قابل تحسین است، ولی موضوعاتی همچون مسائل اجتماعی و مشکلات اقتصادی در اولویت پژوهش‌های کشور قرار نگرفته است. از طرف دیگر پرداختن به صورت مقاله در پژوهش‌ها سبب عمق‌بخشی در حل مسائل و مشکلات نخواهد شد و نیاز به ورود پایان‌نامه‌ها و انجام پژوهش‌های عمیق و مدت‌دار است. همچنین خارج شدن از فضای تئوریک و ورود عملیاتی‌تر و ارائه راه‌حل برای مشکلات در پژوهش‌ها بیشتر احساس می‌شود.
دانشگاه‌های کشور با همکاری وزارت علوم و وزارت بهداشت و همچنین شورای عالی انقلاب فرهنگی و نهاد‌های حاکمیتی در کشور، بایستی جهت‌دهی پژوهشی مناسبی برای حل مشکلات و مسایل مبتلای جامعه اتخاذ نمایند. این مهم جز با پیوند دانشگاه و جامعه و نزدیکی هرچه بیشتر دانشگاهیان با مردم و مشکلات آن‌ها رقم نخواهد خورد.
ارسال نظرات