خدمتی که پیاده‌روی اربعین به هوش معنوی و شادکامی فرد می‌کند

گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو؛ از همان آغاز شکل گیری روانشناسی علمی، بعضی از روانشناسان برجسته، همچون جیمز، یونگ، الپورت، فرام، فرانکل دین، خدا و معنویت را جز نیاز‌های اساسی بشر برشمرده و بر نقش آن‌ها درتحول شخصیت و سلامت روان، تاکید می‌کردند؛ اما طی چند دهه گذشته دین و معنویت در کانون توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته که در زمینه سلامت جسمی و روانی، فعالیت می‌کنند (احمدی و هراتیان، ۱۳۹۱)؛ به نحویکه امروزه بسیاری از صاحبنظران برجسته، بر نیاز به دین و معنویت در بهداشت روانی و رواندرمانی تأکید دارند ومعتقدندکه، در زمینه سلامت، افزون بر سه بعد زیستی، روانشناختی و اجتماعی، بعد معنوی نیز برای انسان در نظر گرفته میشود (اسمیت و جردن، ۲۰۱۰).
یکی از ابعاد معنوی انسان، می‌تواند انجام آیین‌های مذهبی باشد؛ آیین‌های مذهبی از فرصت‌های ویژه ادیان و مذاهب برای اعلام موجودیت خود به هویت‌های دیگر و همچنین موقعیتی مناسب برای بازنمایی و بر ساخت اهالی مذهب از وضعیت فرهنگی و اجتماعی خود است. در این میان، مذهب تشییع به عنوان یک اقلیت بزرگ است که، محبت اهل بیت (ع) از ارکان تاثیر گذار آن است. آیین‌های حسینی از مهمترین و تاثیرگذارترین مراسم جمعی و اجتماعی شیعیان می‌باشند (گیویان و امین، ۱۳۹۶).
برخی مطالعات درباره نقش اجتماعات دینی بحث کرده اند. مجد تیموری، نقش مراسم مذهبی، عبادت‌ها و مکان‌های دینی را در بهداشت روان بررسی کرده و با ارائه تحلیلی در این زمینه نتیجه گرفته است که مراسم عبادی به شکل دست جمعی در بهداشت روانی تاثیر گذاشته و علاوه بر احساس آرامشی که حاصل همه مراسم عبادی دست جمعی است، همدلی و هم داستانی و نزدیک شدن انسان‌ها به هم و نوعی یکپارچگی را بوجود می‌آورد (به نقل از احمدی و هراتیان، ۱۳۹۱).
اجتماع و اتحاد انسان‌ها بر مدار حق و خوبی‌ها از اهداف دین و دستورات اصلی و اساسی آن است (آل عمران، آیه ۱۰۳؛ شوری، ۱۳) و مراسم پیاده روی اربعین یکی از بزرگترین اجتماعات دینی و انسانی جهان است، که در بازه زمانی ۱۰ روز بیش از ۲۶ میلیون نفر از سرتاسر جهان با عقاید، مذاهب و ملیت‌های مختلف در آن شرکت می‌کنند (ویکی پدیا، ۱۳۹۷).
علیرغم گستردگی و اهمیت موضوع، بررسی ابعاد روانشناختی پیاده روی مورد غفلت قرار گرفته است و انجام پژوهش‌هایی با استفاده از روش‌های دقیق علمی و ابزار‌های پژوهشی معتبر بین المللی، ضروری بنظر می‌رسد؛ بنابراین بر آن شدیم که طی پژوهشی به مقایسه برخی از متغییر‌های روانشناختی که شامل شادکامی، سلامت عمومی، سرسختی روانشناختی و هوش معنوی، در افرادی که در پیاده روی اربعین شرکت کرده اند با آن‌هایی که شرکت نکرده اند، بپردازیم.
پژوهش حاضر با توجه به هدف بنیادی و روش آن توصیفی از نوع علی-مقایسه‌ای بود. جامعه‌ی آماری پژوهش، شامل کلیه افرادی بود که، از شهر کرج در کاروان نذر اربعین، در پیاده روی اربعین سال ۱۳۹۶ شرکت کرده بودند و نیز شامل افرادی بود، که در شهر کرج، هرگز تجربه پیاده روی اربعین را نداشته اند. نمونه پژوهش شامل ۱۲۰ نفر بود (۶۰ نفر از شرکت کنندگان در پیاده روی اربعین و ۶۰ نفر از غیر شرکت کنندگان) بود. ابزار‌های مورد استفاده در این پژوهش، به منظور سنجش شادکامی، سلامت عمومی، سرسختی روانشناختی و هوش معنوی به ترتیب پرسشنامه‌های شادکامی اکسفورد، سلامت عمومی GHQ سرسختی روانشناختی کوباسا و هوش معنوی کینگ بود. داده‌های بدست آمده از پژوهش با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه ۲۲ پردازش و با استفاده از آزمون آماری تی مستقل مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند؛ نتایج بدست آمده از پژوهش نشان داد که، با ۹۵ درصد اطمینان می‌توان گفت، میزان شادکامی، سلامت عمومی، سرسختی روانشناختی و هوش معنوی در افرادی که در پیاده روی اربعین شرکت کرده اند، بیشتر از افرادی است که در پیاده روی اربعین شرکت نکرده اند؛ نتایج بدست آمده از این پژوهش، تنها قطره‌ای از این دریای بیکران معرفت است، لذا انجام پژوهش‌های دقیق علمی به منظور روشن‌تر شدن تاثیر پیاده روی اربعین و سایر مناسک دینی بر ابعاد جسمانی و روانی افراد، توصیه می‌شود.

دکتر آتنا اصفهانی خالقی
دکتر مهدی عرب زاده
سید امیر حسین قاسمی