ایرج راد: «امیرکبیر» و «وزیرمختار» بهترین کارهایم هستند

 به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، «ایرج راد» بازیگر پیشکسوت تئاتر، تلویزیون و سینما تا به حال نقش‌های بسیاری را ایفا کرده است و با وجود گزیده کاری و تمرکز عمده فعالیت‌هایش بر تئاتر و هنر نمایش، تا به امروز در فیلم‌ها و سریال‌های ماندگاری جلوی دوربین رفته است که از جمله آن‌ها می‌توان به ایفای نقش در فیلم‌های سینمایی همچون جای او دیگر خالی نیست، جعفرخان از فرنگ برگشته، گردباد، دایره مینا، پستچی، اجاره نشین‌ها، شمعی در باد، سهراب تا سهراب، نصف جهان و، چون ابر در بهاران اشاره کرد.

ایرج راد حضور فعالی در حوزه تئاتر دارد و در تئاتر‌هایی همچون پلکان، رودکی، رویا‌های رام نشده، قصه تلخ طلا، نوبت دیوانگی، ابراهیم توپچی و آقای بیک، سربازها، مرده‌های بی کفن، مروارید، دکتر فاستوس، آی با کلاه آی بی کلاه، مردی که مرده بود و خود نمی‌دانست، سیاه زنگی مرد فرنگی، سیاوش بر باد، بازرس، لبخند باشکوه آقای گیل و... روی سن رفته است.

البته بد نیست بدانید این بازیگر پیشکسوت در ابتدای راه حضور پررنگی هم در رادیو داشته و چندین سال در این عرصه برنامه داشته است.

این بازیگر توانمند در کنار همه کار‌هایی که انجام داده، در سریال‌های متعددی نیز حضور داشته که می‌توان تلفن مشترک، گم شده، دستی بر آتش، راهی به سوی خانه، دختران حوا، سال‌های مشروطه، مدار صفر درجه، گارد ساحلی، مزرعه کوچک، افسون، بازی زندگی و فاکتور هشت را مثال آورد. اما در کنار همه اینها، وقتی نام این بازیگر به میان می‌آید، بسیاری از مردم برایشان یاد و خاطره سریال «امیرکبیر» زنده می‌شود. ایرج راد یکی از ماندگارترین نقش آفرینی‌هایش را در سریال «امیرکبیر» و در قالب کاراکتر ناصرالدین شاه قاجار به ثبت رسانده است که این شب‌ها بازپخش آن نیز از شبکه آی فیلم پخش می‌شود. همین موضوع بهانه‌ای شد تا گفت‌وگویی با این بازیگر داشته باشیم:

-از نگاه من نقش‌های تاریخی به دو دسته تقسیم می‌شوند. برخی از آن‌ها برای بینندگان نزدیک هستند و برخی هم دور هستند. منظورم این است که مثلاً شخصیتی مانند ناصرالدین شاه برای مردم آشنا است. چون مردم درباره این شخصیت در تاریخ خوانده‌اند و عکس‌هایی هم از او موجود است، اما برخی از شخصیت‌ها زیاد برای مردم آشنا نیستند. این افراد مربوط به گذشته‌های دورتر هستند و عکسی هم از آن‌ها وجود ندارد.

بازی کردن شخصیت‌های دسته اول که برای مردم آشنا هستند، نسبت به دسته دوم متفاوت‌تر است. برای ایفای نقش‌های تاریخی که برای بیننده آشنا هستند، بازیگر باید شناخت بیشتری نسبت به حال و هوای شخصیت داشته باشد. من باید نسبت به آنچه که در دوره‌های مختلف زندگی ناصر الدین شاه وجود داشت، دقت بیشتری می‌کردم، به خصوص باید بر اتفاقاتی که در دوران صدارت امیرکبیر برای ناصرالدین شاه پیش آمده بود، متمرکز می‌شدم. زمانی که ناصرالدین شاه به سلطنت می‌رسد، جوانی است که پختگی لازم را در زمینه سیاسی ندارد.

با وجود اینکه زیر دست امیر کبیر بزرگ شده و او را پدر خودش می‌داند، اما تحت تأثیر مسائل سیاسی ایران و حرف‌های خانواده سلطنتی و مادرش قرار می‌گیرد و اقدام به کاری می‌کند که بعد به زودی پشیمان می‌شود، ولی دیگر سودی ندارد.

آن زمان هم من برای نزدیک شدن به شخصیت ناصرالدین شاه سعی کردم در خود تاریخ و حواشی آن تحقیق کنم تا بتوانم لحظات مختلف و حس‌های متفاوت او را درک کنم. رخداد‌های تاریخی معمولاً یک نوع شیرینی خاصی دارند. شخصیت ناصرالدین شاه نیز در این سه سال و هفت ماه که مربوط به صدرات امیرکبیر است، یک سری پیچیدگی‌ها و مسائل خاص عاطفی، روحی و روانی دارد که برایم جالب بود. اگرچه او به لحاظ سیاسی خام است، اما شعر می‌گوید و نگاه عاطفی به جهان دارد. از طرف دیگر باسواد است و زبان فرانسه می‌داند. این شخصیت در موقعیت‌های مختلف قرار می‌گیرد و مجبور می‌شود تصمیماتی اتخاذ کند که جذاب است. به طور کلی هر چقدر نقش سخت‌تر باشد، جذابیت بیشتری برای بازیگر دارد.

-بله، خوشبختانه من تا به حال بازخورد منفی درباره این سریال از طرف اهالی هنر یا مردم عادی نگرفتم. مردم دید مثبتی نسبت به ایفای نقش ناصر الدین شاه و در کل این سریال داشته و دارند. اینکه هر چند بار هم سریالی دوباره به روی آنتن تلویزیون می‌رود و پخش می‌شود، ایده خوبی است، به ویژه اینکه کار‌ها به زبان‌های دیگر پخش می‌شوند و مخاطبان غیرایرانی با این آثار ارتباط می‌گیرند.

-متأسفانه موارد کمی را که دیده‌ام. اما دوبله‌ها خوشبختانه به لحاظ کیفیت در سطح خوبی قرار دارند. فکر می‌کنم اظهارنظر دقیق را کسانی می‌توانند ارائه دهند که با آن زبان‌های مقصد آشنایی داشته باشند، اما به لحاظ تکنیکی دوبله‌های آی فیلم از شرایط خوبی برخوردار هستند. اینکه صدا روی نقش بنشیند موضوع مهمی است. باید انتخاب دوبلور به دقت انجام شود که خللی در کار به وجود نیاید. به خصوص باید به ظرایف احساسی نقش توجه کرد. خوشبختانه دوبلور‌های خوبی در ایران داریم که کار‌های ماندگار زیادی را دوبله کرده‌اند.

-من قبل از اینکه بخواهم در پروژه امیرکبیر حضور داشته باشم و در این سریال قرارداد ببندم، قرار بود در کار دیگری حضور داشته باشم و بازی کنم. آنجا حتی تست گریم هم انجام داده بودم و کارهایم انجام شده بود تا اینکه همان زمان آقای سعید نیکپور با من تماس گرفت و پیشنهاد بازی در سریال امیرکبیر را به من داد. من هم گفتم که قرار است در سریال دیگری بازی کنم که از قضا سریال میرزاکوچک خان و نقش اسماعیل بود، اما طی صحبت‌هایی که با آقای نیکپور داشتم، متقاعد شدم که در سریال امیرکبیر ایفای نقش کنم. بعد از آن هم برای تست گریم و تست لباس رفتم و وقتی کار تمام شد، متوجه شدم که چقدر برای حضور در سریال امیرکبیر آماده شده‌ام و به دوره تاریخی نزدیک شده‌ام. همه این سریال در مجموع برای من خاطره بود و جذابیت‌های زیادی در زمان خود داشت. آن زمان کار تولید بسیار سخت‌تر از حالا بود و همه لحظات امیرکبیر برای من خاطره شده است. آن زمان تمام تلاش خود را کردم تا تمام فراز و نشیب‌های نقش و شخصیت ناصرالدین شاه را بدانم و آن‌ها را لمس کنم. برایم هم دلهره آور بود. بالاخره پیش از من استاد جمشید مشایخی در کار آقای حاتمی این نقش را ایفا کرده بود و پیشینه ذهنی نسبت به آن وجود داشت. اما با همه سختی‌هایش تمام شد و تنها خاطرات خوب آن باقی ماند.

-من هر دوی این نقش‌ها را می‌پسندم و برایم تفاوتی ندارند. در سریال امیرکبیر نقش جوانی ناصرالدین شاه را بازی کردم و بازه زمانی آن از آغاز سلطنت ناصرالدین شاه تا زمان قتل امیرکبیر بود که در مجموع سه سال و هفت ماه به طول انجامید. اما در سریال «سال‌های مشروطه» دوران پیری و میانسالی ناصرالدین شاه را بازی کردم تا زمانی که ترور می‌شود که از لحاظ زمانی ۲ بخش کاملا جدا هستند و می‌توان گفت: اصلا ربطی به هم ندارند و کار تکراری به حساب نمی‌آمد.

ضمن اینکه در سریال امیرکبیر کلا فضا متفاوت بود. نوع متن‌ها کاملا فرق داشت و بخشی از جریانات تاریخی خاص مد نظر سازندگان بود و حتی دیالوگ‌ها و زبان سریال به گویش قجری نزدیک بود. اما در سریال سال‌های مشروطه ما شاهد سلطنت ناصرالدین شاه تا دوران مشروطه هستیم و پایه سریال نیز یک قصه دراماتیک است که خیلی ربطی به مسائل تاریخی ندارد. واقعیت این است که در دوران صدارت امیرکبیر، ناصرالدین شاه هنوز جوان است و تازه به پادشاهی رسیده است. او در ابتدای راه هنوز دست پرورده امیرکبیر است، ولی در نهایت به واسطه تسلط اطرافیان دستور قتل امیرکبیر را می‌دهد.

-در سریال امیرکبیر که به نظرم آخرین دیدار شاه و امیر بسیار جذاب بود و البته تاثیرگذار. در سریال سال‌های مشروطه هم لحظات مختلفی وجود داشت که ماندگار بودند. به عنوان مثال زمانی که شاه از امیرکبیر یاد می‌کرد و خاطراتش را مرور می‌کرد، در آن لحظات مخاطب بخش‌هایی از زندگی ناصرالدین شاه را می‌بیند که هنوز بابت مرگ امیرکبیر اندوه دارد و از بابت اشتباهی که کرده است، متأسف.

-برای این موضوع فاکتور‌های مهمی وجود دارد. اما مهم‌تر از همه این است که سریال باید بتواند با مردم و در حقیقت مخاطبانش ارتباط بگیرد و در این زمینه حرفی برای گفتن داشته باشد. در مورد سریال‌های تاریخی هم باید بگویم که موضوع سریال‌های تاریخی باید طوری باشد و انتخاب شود که نوعی آگاهی دهی از دوره مورد نظر برای مخاطبان ایجاد کند و بیننده بداند که آن زمان چه اتفاقی با چه مبنایی روی داد. به طور کلی، شخصیت‌های تاریخی همواره برای مردم جذابیت دارند و از آن‌ها استقبال می‌شود و مردم چنین آثاری را می‌بینند. مخصوصا که لحظات زندگی خصوصی این شخصیت‌ها و سیاست‌هایی که در آن زمان وجود داشته، همیشه برای مردم جذاب است و رمزآلودگی خاصی دارد که اگر درست به آن پرداخته شود قطعا از جذابیت بسیار بالایی برخوردار خواهد بود. سریال‌های غیرتاریخی هم باید به گونه‌ای باشند که مردم با آن‌ها ارتباط بگیرند و با نگاه مخاطب بیگانه نباشند. سریال‌ها باید بتوانند از نظر زیباشناختی تأثیرات مثبتی روی بینندگان داشته باشند. هر اثری باید دارای ویژگی‌های خاص زیبایی شناختی باشد.

-وقتی هر بازیگری نقشی را می‌پذیرد، در گام نخست حتماً آن نقش باید دارای ویژگی‌های قابل قبولی باشد. متن به لحاظ چارچوب یک اثر نمایشی باید خوب باشد. البته عوامل نیز مهم هستند. بعضی وقت‌ها این پیش بینی‌ها کاملاً درست در می‌آید و گاهی اوقات هم نه. بعضی اوقات هم شرایط بیشتر از حدی که شما انتظارش را دارید، با یکدیگر در هماهنگی قرار می‌گیرند. مواردی هم بوده که من احساس کرده‌ام همه چیز بر اساس پیش بینی اولیه پیش رفته و نقش خیلی خوب درآمده است و انتخاب درستی بوده‌ام.

-همین نقش ناصر الدین شاه که فکر می‌کنم خیلی خوب درآمد و من انتخاب درستی برای آن بودم. نقشم در سریال وزیر مختار هم خیلی دوست داشتم، در کنار این‌ها در پناه تو و در قلب من هم خیلی خوب بود.

-در حال حاضر مشغول تمرین تئاتری به نام «آقای اشمیت کیه؟» به کارگردانی سهراب سلیمی هستم.

«آقای اشمیت کیه؟» نام نمایشی است که بناست دی ماه سال جاری در سالن عباس جوانمرد خانه تئاتر روی صحنه برود. کارگردانی این اثر را سهراب سلیمی بر عهده دارد و ایرج راد، شهره رعایتی، میثم رازفر و سینا خدابخشی بازیگران اثر تازه سهراب سلیمی هستند.

سلیمی پیش از این نمایش‌هایی، چون «خرده جنایت‌های زن و شوهری»، «نوای اسرارآمیز»، «عشق لرزه» و «مهمانسرای دو دنیا» را به صحنه برده بود، سال ۹۶ نمایش «بوی خواب» را در مجموعه تئاتر شهر اجرا کرد.

صبا علیزاده طراحی موسیقی، امیرحسین قدسی طراح صحنه، شهره رعایتی مشاور کارگردان و طراح لباس، رضوان عباسی منشی صحنه و معصومه علینژاد مدیر صحنه نمایش «آقای اشمیت کیه؟» هستند.