گزارش|
گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، هانا چراغی؛* مناطق آزاد تجاری و ویژه اقتصادی در ایران با هدف گریز از اقتصاد بسته دولتی شکل گرفتند و از ابتدا برنامه ریزی شده بود که این مناطق برای کشور سودآوری داشته باشند.
با این هدف، ۷ منطقه آزاد تجاری و ویژه اقتصادی اروند، کیش، قشم، چابهار، ارس، انزلی و ماکو در کشور ایجاد شدند.
تسریع در انجام امور زیربنایی، سرمایه گذاری و افزایش درآمد عمومی، ایجاد اشتغال سالم و مولد، عمران و آبادانی، رشد و توسعه اقتصادی، حضور فعال بازار‌های جهانی و منطقه ای، تولید و صادرات کالا‌های صنعتی و... از جمله اهداف ایجاد این مناطق آزاد هستند که در برنامه ریزی‌های مربوطه قید شده اند. اما این اهداف، آنطور که برنامه ریزی شده بودند، محقق نشدند و امروز شاهد نتیجه عکس آن هستیم.
دستیابی به اهداف مذکور، قطعا می‌توانست تاثیرات مثبتی بر اقتصاد ایران داشته باشد، اما درست برعکس این پیش بینی ها، ایجاد این مناطق هیچ سودآوری برای کشور نداشت و بلکه تبدیل شدن این نقاط به منطقه آزاد، باعث شد وضعیت معیشتی ساکنان این مناطق از آنچه که هست، وخیم‌تر شود. اکنون شاهد افزایش قاچاق، واردات بی رویه، فرار مالیاتی، کاهش درآمد‌های حاکمیتی به علت معافیت‌های بلندمدت مالیاتی، افزایش تبعیض و رقابت نابرابر، افزایش دلالی و سوداگری به جای تولید و صادرات، افزایش زمین خواری و گسترش فرهنگ مصرف گرایی و استفاده از کالا‌های لوکس و غیرضروری در این مناطق هستیم.
همچنین، ایجاد این مناطق باعث ضربه به تولید و اشتغال، افزایش خروج ارز و التهاب بازار ارز، افزایش تاسیس شرکت‌های صوری، افزایش گرانی‌های بی منطق برای بومیان، ایجاد مشکلات فرهنگی و اجتماعی از جمله سبک زندگی ایرانی-اسلامی و افزایش مشکلات امنیتی در مناطق مذکور شده است.
با اینکه طرح تبدیل اروند و سایر مناطق مذکور به مناطق آزاد تاکنون به خوبی اجرایی نشده و سودآوری نداشته، برخی مجلسی‌ها و بعضا عده‌ای از دولتی‌ها به دنبال افزایش تعداد مناطق آزاد در کشور مخصوا در مناطق خشکی هستند. بهتر است پیش از تبدیل شدن سایر مناطق به منطقه آزاد و دچار شدن آن‌ها به سرنوشت سایر منطقه‌های آزاد، بررسی‌های اصولی و کارشناسی در این خصوص صورت گیرد.
منطقه آزاد اروند که در شمال غربی خلیج فارس و در محل تلاقی رودخانه اروند رود و کارون واقع شده، دارای دو مرز مشترک بین کشور‌های عراق و کویت است. داشتن ظرفیت‌هایی از قبیل: حمل و نقل جاده ای، ریلی، دریایی و هوایی باعث شده این منطقه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار باشد و به مسیری تجاری تبدیل شود. به پیشنهاد تئوری پردازان اقتصاد دولتی و با مصوبه مجلس شورای اسلامی، منطقه آزاد اروند در سال ۸۴ راه اندازی شد و از آن زمان تا کنون، شاهد بدتر شدن وضعیت معیشتی ساکنان این منطقه هستیم و برخلاف وعده‌هایی که از ابتدا داده شده بود، سود حاصل از فعالیت‌های تجاری و اقتصادی این منطقه فقط و فقط به جیب سرمایه داران و مسئولانی می‌رود که در این محل به فعالیت تجاری پرداخته اند.
چند سالی است که مردم، دانشجویان، دغدغه‌مندان و فعالان رسانه‌ای استان خوزستان در این خصوص خواستار شفاف سازی از مسئولان و مسببان اجرایی شدن طرح مذکور در اروند شده اند، اما متاسفانه هیچگاه هیچ مقام مسئولی پاسخگوی آنان نبوده است.
چند سالی است که مردم، دانشجویان و فعالان رسانه‌ای استان خوزستان خواستار شفاف سازی از مسئولان و مسببان اجرایی شدن طرح تبدیل شدن اروند به منطقه آزاد هستند، اما متاسفانه هیچگاه هیچ مقام مسئولی پاسخگوی آنان نبوده است.
همچنان این سوالات در ذهن ساکنان این منطقه مطرح است که چرا طرح منطقه آزاد شدن اروند به انحراف کشیده شده است؟ و چرا مطابق اهداف از پیش تعیین شده، این طرح به صورت اصولی اجرایی نشده است؟ چرا با وجود اینکه اروند جزو مناطق استراتژیک اقتصادی است، سودآوری حاصل از آزاد شدن این منطقه نصیب مردم نمی‌شود؟
بیشتر بخوانید:
در استان هرمزگان نیز، دو منطقه آزاد تجاری کیش و قشم واقع شده اند. جزیره کیش از سال ۴۹ به عنوان مرکز بین‌المللی توریستی-تجاری انتخاب شده و در سال ۵۱ سازمان عمران کیش در راستای ایجاد منطقه آزاد در این جزیره راه‌اندازی شده است تا اینکه این مرکز در سال ۵۶ به طور رسمی شروع به کار کرد.
منطقه آزاد قشم نیز در مدخل خلیج فارس و دریای عمان قرار دارد. جزیره قشم بزرگ‌ترین جزیره خلیج فارس است و این جزیره تقریبا موازی ساحل ایران قرار گرفته و به وسیله تنگه کلارنس از خاک اصلی ایران جدا شده‌است. قشم از دیرباز به عنوان یک مرکز تجاری بین آسیای غربی، شبه جزیره عربستان و سواحل شرقی آفریقا مورد توجه بوده‌است.
منطقه آزاد قشم نیز در مدخل خلیج فارس و دریای عمان قرار دارد. جزیره قشم بزرگ‌ترین جزیره خلیج فارس است و این جزیره تقریبا موازی ساحل ایران قرار گرفته و به وسیله تنگه کلارنس از خاک اصلی ایران جدا شده‌است. قشم از دیرباز به عنوان یک مرکز تجاری بین آسیای غربی، شبه جزیره عربستان و سواحل شرقی آفریقا مورد توجه بوده‌است.
طبق اهداف از پیش تعیین شده، این دو جزیره که دو منطقه آزاد تجاری کشور محسوب می‌شوند، باید آورده بسیاری برای ایران داشته باشند و سود هنگفتی از جانب آن‌ها به اقتصاد کشور سرازیر شود، اما متاسفانه تاکنون اینطور نبوده و آن سودآوری که از قبل، روی آن مانور داده می‌شد را در این جزایر شاهد نیستیم.
حسن کریم رحیمی، دبیر شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی استان هرمزگان در این باره به خبرنگار ما می‌گوید: جزایر کیش و قشم در ابتدا با اهداف خوبی به منطقه آزاد تبدیل شدند، اما به مرور زمان مشخص شد که تبدیل شدن این جزایر به منطقه آزاد هیچ منفعتی برای ساکنان و بومیان این دو جزیره ندارد و فقط به محلی برای کسب درآمد سرمایه داران تبدیل شدند.
دبیر شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی استان هرمزگان ابراز می‌کند: مدتی است پیگیر این جریان هستیم و خواستار شفاف سازی جزئیات سودآوری آن شده ایم که مشخص شود سود حاصل از آن نصیب چه اشخاص و حتی ارگان‌هایی شده است؟ آیا مردم از این بابت نفعی برده اند یا فقط مصائب تبدیل شدن این دو جزیره به منطقه آزاد نصیبشان شده است؟
بیشتر بخوانید:
منطقه آزاد چابهار نیز در استان سیستان و بلوچستان واقع شده و این منطقه نیز سودآوری خاصی برای کشور نداشته است. جواد عمرانی، فعال دانشجویی استان سیستان و بلوچستان در این باره به خبرنگار ما می‌گوید: مناطق آزاد قرار بود تسکینی بر اقتصاد ایران و مسبب رشد و پیشرفت آن باشد، اما با این حال شاهد این هستیم که سهم واردات در مناطق آزاد بیش از ۸۰ درصد است.
فعال دانشجویی استان سیستان و بلوچستان می‌گوید: مناطق آزاد قرار بود تسکینی بر اقتصاد ایران و مسبب رشد و پیشرفت آن باشد، اما با این حال شاهد این هستیم که سهم واردات در مناطق آزاد بیش از ۸۰ درصد است.
این فعال دانشجویی اظهار می‌کند: در منطقه آزاد چابهار سهم مشکلاتی نظیر حاشیه نشینی، بیکاری و ... کمتر از بقیه استان‌ها نیست با اینکه قرار بود اوضاع متفاوت با این باشد. اکثر افراد سرمایه گذار در این منطقه غیربومی هستند که به هر دلیلی مثل رانت توانسته اند آنجا را تصاحب کنند. درواقع بیشتر کسانی که بومی نیستند غالبا متصل به باند ثروت و قدرت در این استان هستند.
بیشتر بخوانید:
منطقه آزاد ارس در استان آذربایجان شرقی نیز با همین مسائل دست و پنجه نرم می‌کند. در حال حاضر عمده مشکل منطقه آزاد ارس، عدم استفاده مناسب از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های موقعیت بی نظیر و ژئوپلیتیکی این منطقه است که اغلب به طور مستقیم و بعضا به صورت غیر مستقیم با چندین کشور از جمله آذربایجان، ارمنستان و ترکیه و به اختصار با برخی کشور‌های عضو CIS ارتباط دارد ؛که این همسایگی می‌تواند علاوه بر باز کردن بازار بزرگی برای محصولات تولید داخلی در کشور‌های حوزه قفقاز که باعث رونق کسب و کار و در راستای اقتصاد مقاومتی باشد، از لحاظ فرهنگی نیز فرصت‌های بی نظیری برای انتقال و تبادل فرهنگی و گفتمانی انقلاب اسلامی ایجاد کند؛ که متاسفانه به دلیل تغییر مدیریت‌های منطقه و عدم نگاه راهبردی مدیران و مجموعه فکری آن‌ها و بعضا رفتار سلیقه‌ای و عدم آشنایی به موقعیت ژئوپلیتیکی منطقه جلفا، آنچنان که باید مورد توجه قرار نمی‌گیرد و از این رهگذر چه فرصت‌های بی نظیری که از دست می‌رود.
خیرخواه، فعال دانشجویی استان آذربایجان شرقی در این باره می‌گوید: مشکل سرمایه گذار هم به نحوی با عدم استفاده مناسب از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های گره خورده بطوری که اگر از ظرفیت‌های ژئوپلیتیکی منطقه به حد کافی استفاده شود و بازار مشوقی برای کالا‌ها ایجاد می‌شود، هم منطقه آزاد ارس و به تبع آن گمرکات آن از رکود بیرون آمده و هم سرمایه گذار با مشاهده این وضع و مهیا دیدن بازارفروش تشویق به سرمایه گذاری کردن و اقدام به ایجاد کارخانه یا تولیدی می‌کند.
بیشتر بخوانید:
ناگفته نماند که مناطق آزاد انزلی و ماکو نیز همچون این ۵ منطقه با این مشکلات درگیرند و نه تنها تبدیل شدن این نقاط به منطقه آزاد، سودآوری برای ساکنان آن‌ها نداشته، بلکه باعث سخت‌تر شدن شرایط معیشتی برای ساکنان آن‌ها شده است.
مشخصا، تبدیل شدن این ۷ منطقه به منطقه آزاد، تبعات بسیاری برای ساکنان این مناطق داشته و علاوه بر اینکه در بهبود وضعیت معیشتی آنان تاثیر مثبت نداشته، باعث وسیع‌تر شدن دایره اختلاف طبقاتی در این مناطق شده است. با این اوصاف، امیدواریم مسئولان برای پایان دادن به این دور باطل چاره‌ای اندیشند و از افزایش تعداد این مناطق در سطح کشور دست بکشند.
ارسال نظرات