عملکرد شبکه آزمایشگاهی در سال ۹۸ منتشر شد / از افزایش اعضا تا انتشار فصلنامه دانش آزمایشگاهی ایران

به گزارش گروه فناوری خبرگزاری دانشجو به نقل از معاونت علمی و فناوری رییس جمهور؛ شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری که یکی از حلقه‌های زیست‌بوم فناوری و نوآوری در کشور است با راه‌اندازی پایگاه اینترنتی خود، به عنوان مرجع اطلاعات توانمندی‌ها و خدمات آزمایشگاهی کشور، در دسترس پژوهشگران و صنایع قرار دارد. پایگاهی که به مرجعی برای دسترسی به اطلاعات موجود حوزه آزمایشگاهی کشور بدل شده است.

در این پایگاه، اطلاعات آزمایشگاها و تجهیزات و خدمات آنها به شیوه‌های مختلفی ارایه شده است. ارایه اخبار مرتبط با حوزه آزمایشگاهی و مراکز عضو شبکه، ارایه مقالات تخصصی در زمینه آشنایی و کاربری تجهیزات آزمایشگاهی و همچنین معرفی توانمندی‌ها و قابلیت‌های مراکز عضو شبکه، از سایر خدمات این پایگاه اینترنتی است. پایگاه اینترنتی شبکه آزمایشگاهی با نشانی www.labsnet.ir منتشر شده است.

در سالی که گذشت، نسخه جدید پایگاه اینترنتی شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با ارایه موتور جست‌وجوی پیشرفته در دسترس کاربران قرارگرفت. همچنین در سال 98، ارایه و تکمیل بانک‌های اطلاعاتی تجهیزات و آزمون‌های آزمایشگاهی هم انجام شد.

تا پایان سال 98 در مجموع، اطلاعات 600 آزمایشگاه و بیش از 13 هزار و 500 تجهیز آزمایشگاهی مستقر در 68 شهر از 31 استان کشور در پایگاه اینترنتی شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی منتشر شده است.

گسترش پوشش شبکه از نظر موضوعی و جغرافیایی با پذیرش اعضای جدید

یکی از خدمات ارائه شده این نهاد، عضویت مراکز آزمایشگاهی مستقر در سراسر کشور بدون محدودیت نوع سازمان خود در این شبکه است. البته تمدید این عضویت به عملکرد آزمایشگاه در شبکه وابسته است که بر اساس ارزیابی سالانه سنجیده می‌شود. در سال 98، تعداد 168 درخواست عضویت جدید به دبیرخانه شبکه رسید که از این تعداد، عضویت 140 مجموعه پذیرفته شد.

 این شبکه سراسری که در کل کشور عضو فعال دارد به منظور آگاه شدن مراکز عضو شبکه آزمایشگاهی از فعالیت‌های انجام شده و آخرین تصمیمات و برنامه‌های شبکه و همچنین تعامل نزدیک با سایر مراکز (به‌ویژه مدیران مراکزی که تازه در شبکه عضو شده‌اند)، نشست‌ها و برنامه‌های جمعی متنوعی در شبکه برگزار می‌کند.

این نشست‌ها به صورت چرخشی و به میزبانی مراکز عضو برگزار می‌شود تا بازدید از آزمایشگاه‌های مجموعه میزبان، مقدمه‌ای برای شکل‌گیری همکاری‌های متقابل اعضا فراهم کند. این برنامه‌ها در سطوح مدیران، رابطین و کارشناسان مراکز عضو برگزار می‌گردد. در سال 1398، تعداد 5 برنامه جمعی برگزار شده است. البته برنامه‌های جمعی پیش‌بینی شده برای فصل زمستان شبکه آزمایشگاهی به دلیل پیشگیری از شیوع بیماری کرونا، برگزار نشد.

یکی از نشست‌های برگزار شده در سال 98، نشست هم‌اندیشی و بازدید گروهی مدیران مراکز عضو شبکه آزمایشگاهی از توانمندی‌های آزمایشگاهی خراسان رضوی، سوم و چهارم اردیبهشت ماه بود. در این برنامه، گردهم‌آیی مدیران به میزبانی موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی مشهد در پارک علم و فناوری خراسان رضوی انجام شد و سپس مهمانان از آزمایشگاه‌های این موسسه بازدید کردند.

بازدید از توانمندی‌های پارک علم و فناوری خراسان رضوی، شرکت کنترل کیفي تستا، شرکت فني مهندسي بسپار پايش پارس، آزمايشگاه مرکزی دانشگاه فردوسي مشهد، جهاد دانشگاهي واحد خراسان رضوی، آزمايشگاه جامع تحقیقات دانشگاه علوم پزشكي و پارک موزه علوم زمین مشهد، از دیگر برنامه‌های بازدید مدیران مراکز عضو شبکه آزمایشگاهی در این دو روز بود.

نشست هم‌اندیشی و بازدید از توانمندی‌های آزمایشگاه‌های عضو شبکه در استان آذربایجان شرقی هم، پنجم و ششم شهریورماه 1398 برگزار شد. در این برنامه، جمعی از مدیران مراکز عضو شبکه که بیشتر در حوزه صنایع غذایی فعالیت دارند حضور داشتند.

نشست هم‌اندیشی این برنامه به میزبانی آزمایشگاه مرکزی دانشگاه تبریز برگزار شد و در این نشست، فعالیت‌ها، برنامه‌ها و توانمندی‌های دانشگاه تبریز برای حاضرین ارایه شد.

بازديد از آزمايشگاه مرکزی دانشگاه تبريز، آزمايشگاه سامانه ياخته پژوهان سارای، مرکز تحقیقات کاربردی دارويي دانشگاه علوم پزشكي تبريز، مرکز تحقیقات بیوتكنولوژی دانشگاه علوم پزشكي تبريز، سازمان زمین شناسي و اکتشافات معدني شمال غرب کشور، گروه صنعتي نجاتي (آناتا) و آزمايشگاه شرکت پاک تاب آذر، از برنامه‌های بازدید جمعی مهمانان این برنامه طی دو این دو روز بوده است.

 برگزاری نشست رابطین مراکز عضو شبکه

در سال 98، نشست رابطین مراکز عضو شبکه، 10 مهرماه 98 به میزبانی آزمایشگاه مرکزی دانشگاه صنعتی امیرکبیر برگزار شد. در این برنامه، رابطین آزمایشگاه‌های عضو شبکه با فعالیت‌ها و توانمندی‌های دانشگاه امیرکبیر آشنا شدند و از آزمایشگاه‌های این دانشگاه بازدید کردند.

همچنین در این نشست، از 16 رابط برتر و 24 کارشناس منتخب آزمایشگاه‌های کشور بر اساس عملکرد سال 97 ایشان، تقدیر شد.

 پاویون شبکه آزمایشگاهی در نمایشگاه فناوری نانو

در سال گذشته، شبکه آزمایشگاهی به منظور معرفی توانمندی‌های مراکز عضو شبکه به جامعه محققان، اساتید و دانشجویان و همچنین صنایع کشور، هم‌زمان با نمایشگاه صنعت و نمایشگاه فناوری نانو، پاویون شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی را با حضور 30 آزمایشگاه تشکیل داد.

این پاویون در سالن خلیج فارس نمایشگاه بین‌المللی تهران از 18 تا 21 مهرماه 1398 برپا شد. از جمله برنامه‌های جانبی برگزاری این پاویون، می‌توان به مواردی چون امضای تفاهم‌نامه همکاری شبکه آزمایشگاهی با دانشگاه آزاد اسلامی، امضای 30 تفاهم‌نامه همکاری بین مراکز آزمایشگاهی عضو شبکه، امضای یک مورد تفاهم‌نامه همکاری بین آزمایشگاه و صنعت، برگزاری جلسات ویژه با مدیران پژوهشگاه پلیمر، دانشگاه آزاد، دانشگاه خوارزمی و سازمان زمین‌شناسیف معرفی دستاوردها، حمایت ها و نقش شبکه در صادرات و ارایه تجربه صادارت خدمات آزمایشگاهی اشاره کرد.

 نشست سالانه مدیران مراکز عضو شبکه آزمایشگاهی

 این شبکه هر سال با برگزاری نشست سالانه مدیران مراکز عضو شبکه، توانمندی‌های موجود این حوزه را به اعضا معرفی می‌کند. 29 آبان سال 98 هم این گردهمایی به میزبانی «بنیاد علوم کاربردی رازی» برگزار شد. در این نشست، بیش از 250 نفر از مدیران آزمایشگاه‌های عضو شبکه از سراسر کشور حضور داشتند. در این برنامه، ضمن آشنایی مدیران آزمایشگاه‌ها با توانمندی‌ها و خدمات بنیاد علوم کاربردی رازی، با «مدل‌ عملیاتی مراکز تحقیقاتی موفق» که توسط دکتر پرویز دوامی ارایه شد، آشنا شدند.

در بخش هم‌اندیشی این نشست نیز، چالش‌ها و مسائل مختلف پیش روی آزمایشگاه‌ها، راهکارهای توسعه فعالیت آزمایشگاه‌ها و شبکه آزمایشگاهی، شکل‌دهی و افزایش همکاری‌های بین مراکز در ارایه خدمات آزمایشگاهی و همکاری‌های بین المللی، از جمله مواردی بود که مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

بر اساس رسم هر ساله نشست جامع مدیران مراکز عضو شبکه آزمایشگاهی، در این گردهم‌آیی نیز از آزمایشگاه‌های برتر شبکه آزمایشگاهی، تقدیر شد.

 حمایت‌های شبکه از مراکز عضو

شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی به منظور افزایش کمی و کیفی خدمات آزمایشگاهی، نیازهای مراکز آزمایشگاهی را پایش می‌کند و راه‌کارهای متنوعی را برای پاسخ به این نیازها به کار می‌گیرد.

یکی از راه‌کارها، تشویق آزمایشگاه‌ها برای بهبود و توسعه خدمات با حمایت شبکه است. بر همین اساس هم شبکه سبد حمایتی خود در سال 98 را متنوع‌تر کرد و با ارائه حمایت‌هایی مانند حمایت از آموزش کارشناسان آزمایشگاه، همکاری و به اشتراک گذاری دانش و تجربه کارشناسان مراکز در قالب کارگروه‌های تخصصی و حمایت از نگهداری، کالیبراسیون، تعمیر و ارتقای تجهیزات این بخش را توسعه داد.

حمایت از استقرار استانداردهای آزمایشگاهی، تسهیل در دسترسی مراکز آزمایشگاهی به نمونه‌های مرجع استاندارد و کالیبراسیون، حمایت از تهیه و استقرار نرم‌افزار مدیریت فرآیندهای آزمایشگاه و حمایت از تکمیل توانمندی مراکز عضو از دیگر حمایت‌های این شبکه در سالی که گذشت، بود.

 حمایت از آموزش کارشناسان آزمایشگاه‌ها

حضور تعداد قابل توجهی از کارشناسان خبره در آزمایشگاههای عضو شبکه که تجربه کاربری حرفه‌ای تجهیزات پیشرفته آزمایشگاهی را دارند، موجب شده است شبکه آزمایشگاهی برنامه‌های آموزشی متنوعی را در قالب دوره‌های آموزش تئوری و کارگاه‌های عملی و نیز دوره‌های آموزش مجازی (وبینار) طرح ریزی و اجرا کند.

در سال 98، تعداد 8 کارگاه آموزشی به صورت ویژه توسط شبکه آزمایشگاهی برگزار شد که 223 نفر از کارشناسان و مدیران از 189 مرکز عضو شبکه در این دوره‌ها حضور داشته‌اند. علاوه بر این کارگاه‌ها که بر اساس اعلام نیاز جمعی آزمایشگاه‌های عضو برگزار می‌شود، کارشناسان آزمایشگاه‌ها می‌توانند با حمایت شبکه، از آموزش‌های تخصصی که توسط سایر مراکز خارج از شبکه نیز ارایه می‌شود، بهره‌مند شدند.

 تشکیل و فعالیت کارگروه‌های تخصصی

یکی دیگر از اقدامات نوآورانه شبکه آزمایشگاهی، تشکیل کارگروه‌های تخصصی است. کارگروه‌های تخصصی، کانون‌هایی برای گردهم‌آیی کارشناسان و متخصصانِ یکی از حوزه‌های آزمایشگاهی و یا یک خانواده از تجهیزات آزمایشگاهی هستند که از این طریق، تجربیات و دانش خود را در قالب نشست‌های تخصصی، دوره‌های آموزشی، انتشار مقاله و یا کتب تخصصی، با دیگران به اشتراک می‌گذارند. در سال 1398، تعداد اعضای کارگروه‌های تخصصی با رشد 37 درصد نسبت به سال 1397، به بیش از 960  نفر رسید.

در سال  همچنین98، جلسه هم‌اندیشی کارشناسان حوزه علوم شناختی تشکیل و پیرو این جلسه، گروه فنی کارشناسان این حوزه به گروه‌های تخصصی شبکه اضافه شد. همچنین، برنامه‌ریزی نشست هم‌اندیشی تشکیل کارگروه‌های «آنالیز حرارتی»، «زیست فناوری» و «تعیین ماهیت» انجام شد که به دلیل لغو سراسری جلسات زمستان 98، این جلسات لغو شد.

اما برگزاری 8 دوره آموزشی عمومی و تخصصی (تئوری و عملی) در سطوح مختلف، برگزاری 1 نشست هم‌اندیشی با حضور مدیران آزمایشگاه‌های حوزه علوم شناختی، برگزاری مقایسات بین آزمایشگاهی برای کارگروه‌های TEM و SPM، پیشنهاد 20 استاندارد ترجمه و تدوین شده به سازمان استاندارد برای ملی شدن و انتشار 13 مقاله تخصصی دستگاهی و 2 مقاله تخصصی حوزه استاندارد، ایمنی و کالیبراسیون از جمله فعالیت‌های این کارگروه‌ها در سال گذشته بود.

 انتشار فصلنامه دانش آزمایشگاهی ایران

به منظور آشنایی پژوهشگران، دانشجویان و صنایع با توانمندی‌ها و قابلیت‌های تجهیزات آزمایشگاهی مختلف، «فصلنامه دانش آزمایشگاهی ایران» به صورت الکترونیکی با قالب‌های مختلف منتشر و از طریق نشانی اینترنتی www.IJLK.ir در دسترس علاقمندان قرار گرفته است. سال 98، هفتمین سال انتشار این فصلنامه بود و شماره‌های 25 تا 28 این فصلنامه، در این سال منتشر شد.

 باشگاه مشتریان

یکی دیگر از پلتفرم‌های ایجاد شده در شبکه آزمایشگاهی، امکان ارایه خدمات آزمایشگاهی به صورت اعتباری به متقاضیان است. در این پلتفرم، سازمان‌ها و نهادهای مختلف می‌توانند میزان حمایت خود از پژوهشگران و مجریان طرح‌های پژوهشی را در باشگاه مشتریان شبکه آزمایشگاهی ثبت نمایند و این افراد (حقیقی و حقوقی) می توانند با مراجعه به همه آزمایشگاه‌های عضو شبکه در سراسر کشور، خدمات آزمایشگاهی مورد نیاز خود را تا سقف حمایت تعریف شده، دریافت کنند.

هدفمندسازی حمایت‌های تحقیق و توسعه و پژوهانه‌ها، قابل رصد بودن خدمات آزمایشگاهی دریافت شده و همچنین عدم نیاز به گردآوری حجم زیاد اسناد و فاکتورهای مالی، از دستاوردهای ارزشمند این پلتفرم برای سازمان‌ها و نهادهای حمایت کننده در کشور است. مشتریان این پلتفرم نیزاز مزیت‌هایی مانند کاهش مشغولیت با فرآیندهای متنوع مالی و اداری مراکز ارایه‌کننده خدمات آزمایشگاهی، تسریع و سهولت در دستیابی به خدمات آزمایشگاهی مورد نیاز و برخورداری از تخفیف‌های متنوع خدمات آزمایشگاهی، بهره‌مند می‌شوند.

در سالی که گذشت، بیش از 63 هزار شخص حقیقی و حقوقی جدید در باشگاه مشتریان شبکه آزمایشگاهی عضو شدند و تعداد اعضای این باشگاه به بیش از  77 هزار نفر رسید.

باشگاه مشتریان شبکه آزمایشگاهی در سال 98 حدود 150 میلیارد ریال یارانه استفاده از خدمات آزمایشگاهی را در قالب طرح‌های تخفیف دریافت خدمات به اعضای عادی باشگاه مشتریان، اعضای هیئت علمی، برگزیدگان بنیاد نخبگان، شرکت‌های دانش‌بنیان، منتخبین پسادکتری و سرآمدان علمی ایران تخصیص داده است.