پرونده ویژه | خانواده یتیم
گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، با توجه به هشدار‌های صاحبنظران حوزه جمعیت در خصوص کاهش موالید و پیر شدن جمعیت کشور «خبرگزاری دانشجو» در گفتگو با فعالان دانشجویی به بررسی تبعات کاهش موالید و پیر شدن جمعیت پرداخته که در ادامه سومین گفتگو از سلسه گفتگو‌های حوزه جمعیت را با امیر حسین صالحی فعال دانشجویی در حوزه جمعیت می‌خوانید:
صالحی: در حال حاضر جمعیت کشورمان به‌ظاهر جمعیت جوانی است، اما زیرپوست این جمعیت جوان یک جمعیت پیر به‌سرعت در حال افزایش است. در دهه ۶۰ نرخ فرزند آوری به ازای هر خانواده به‌طور متوسط شش فرزند بوده و جمعیت جوان امروز کشورمان نیز نتیجه فرزند آوری در آن دهه است بااین‌وجود امروز فرزند آوری جمعیت جوان به کمتر از دو فرزند برای هر خانواده کاهش‌یافته است. این مقدار فرزند آوری در وهله‌ی اول باعث پیری جمعیت شده است به‌طوری‌که طبق آمار در سال ۱۴۳۰ یک سوم جمعیت ایران بالای ۶۰ سال دارد.
مانع اصلی عدم تحقق سیاست‌های حوزه جمعیت این است که مردم، مسئولین، افراد تأثیرگذار بر روی افکار عمومی و رسانه‌ها مسائل جمعیتی را دغدغه خود نمی‌دانند و در این رابطه احساس خطر نمی‌کنند؛ یعنی اگر نهادی که می‌خواهد تسهیلاتی بدهد؛ به اینکه باید به خانواده‌های پرجمعیت تسهیلات بیشتری بدهد؛ فکر نمی‌کند یا سخنرانی که می‌خواهد وظایف مردم را تذکر بدهد؛ به جمعیت اشاره‌ای نمی‌کند همچنین امام‌جمعه‌ای که مسائل اساسی شهر را از مسئولین مطالبه می‌کند؛ از مشاورین دلسوز حوزه جمعیت استفاده نمی‌کند و اصلاً مطالبه‌ای در این خصوص انجام نمی‌دهد.
انتقاد از ساده‌انگاری مسائل جمعیتی در موسسه مطالعه جمعیت
البته مؤسساتی با موضوع جمعیت شکل‌گرفته‌اند که وظیفه اصلی آن‌ها تبیین و گزارش تحولات جمعیتی است. از این مؤسسات انتظار می‌رود که حساسیت نشان بدهند درحالی که نسبت به مسائل جمعیتی حساس نیستند. بی‌توجهی آن‌ها به سایر نهاد‌های دیگر نیز تسری پیدا می‌کند مثلاً وظیفه اصلی موسسه مطالعه جمعیت یا انجمن جمعیت‌شناسی پژوهش و حساسیت در حوزه جمعیت است، اما وقتی گزارش این موسسه در سال ۹۵ را می‌خوانیم متوجه می‌شویم که نه‌تنها این گزارش با مشکلات آماری تخصصی و تحلیل‌های آماری مواجه است بلکه در آن هیچ زنگ خطری در خصوص مسائل جمعیتی وجود ندارد.
البته مؤسساتی با موضوع جمعیت شکل‌گرفته‌اند که وظیفه اصلی آن‌ها تبیین و گزارش تحولات جمعیتی است. از این مؤسسات انتظار می‌رود که حساسیت نشان بدهند درحالی که نسبت به مسائل جمعیتی حساس نیستند. بی‌توجهی آن‌ها به سایر نهاد‌های دیگر نیز تسری پیدا می‌کند مثلاً وظیفه اصلی موسسه مطالعه جمعیت یا انجمن جمعیت‌شناسی پژوهش و حساسیت در حوزه جمعیت است، اما وقتی گزارش این موسسه در سال ۹۵ را می‌خوانیم متوجه می‌شویم که نه‌تنها این گزارش با مشکلات آماری تخصصی و تحلیل‌های آماری مواجه است بلکه در آن هیچ زنگ خطری در خصوص مسائل جمعیتی وجود ندارد.
رویکرد ساده‌انگاری مسائل جمعیتی در این موسسه مطالعه جمعیت به صورت ریشه‌ای وجود دارد؛ چراکه بعضی رئیس‌های قبلی آن نیز با نگرش خاصی که از نظریات منسوخ‌شده جمعیتی مثل نظریه مالتوس دارند همچنان به ساده‌انگاری مسائل جمعیتی می‌پردازند. این در حالی است که این افراد در اظهارنظری متناقض در سال‌های قبل در بعضی از محافل علمی، تنها چالش جمعیتی ایران را کاهش نرخ موالید عنوان می‌کردند.
واقعیت این است اگر مردم کشور ما روند فرزند آوری کمتر از دو فرزند را ادامه دهند؛ طبق آمار در سال ۱۴۳۰ جمعیت ایران در حدود ۱۰۰ میلیون نفر متوقف‌شده و در دهه‌های بعدی کمتر و کمتر می‌شود. این کاهش جمعیت علاوه بر مشکلات امنیتی و زیرساختی باعث بن‌بست‌های اقتصادی نیز می‌شود و ما ازلحاظ نیروی انسانی، نگه‌داری از سالمندان و مسائل بهداشتی دچار مشکل می‌شویم.
کاهش جمعیت به معنای کاهش نیروی جوان و افرادی است که قرار است برای کشور به تولید ارزش‌افزوده و کار بپردازند بااین‌وجود اثرات مخرب کاهش جمعیت نیز توسط بیشتر اقتصاددانان تائید شده است به همین جهت است که از دولت انتظار داریم به نظرات کارشناسی در این حوزه توجه کند. در این زمینه نظرات دانشمندانی مانند فلپس، بکر و دانشمندان دیگری که نوبل اقتصادی گرفته‌اند جالب است. برای مثال سولو که در سال ۱۹۸۷ برنده نوبل اقتصاد شده است می‌گوید: وجود یک نرخ رشد مثبت جمعیت برای فرآیند رشد اقتصادی ضروری است.
در همین راستا ما از دولت انتظار داریم که به‌جای بی‌توجهی به منابع مالی که بر جمعیت مؤثر است به راهکارهای دیگری برای جبران کسری بودجه خود بپردازد و بودجه‌های مربوط به حوزه جمعیت، حمایت از خانواده و افزایش فرزند آوری را تعطیل نکند و یا کاهش ندهد.
به‌هرروی راهکار اصلی مقابله با کاهش جمعیت این است که هر مسئول و یا فردی در هر کجایی که حضور دارد نسبت خود را با جمعیت معلوم کند و آن کاری که از دستش برمی‌آید؛ انجام دهد مثلاً یک جوان در آستانه ازدواج می‌تواند با سخت نگرفتن شرایط ازدواج هم به فرزند آوری کمک کند و هم به‌نوعی زندگی شیرینی برای خود رقم بزند و از طرفی به پویایی و جوانی کشور کمک کند همچنین مسئولین هم در هر جایگاهی که هستند باید اولویت‌گذاری و ترجیح خانواده‌های با فرزندان بیشتر را به‌ویژه در اعطای تسهیلات مدنظر قرار دهند.
بودجه درمان زوج های نابارور با ریاست تاجگردون به کمیسیون تلفیق بودجه راه پیدا نکرد
در سیاست‌های کلی جمعیت راهکارهای کوتاه‌مدت و بلندمدتی پیش‌بینی‌شده که ازجمله راهکارهای کوتاه‌مدت پوشش بیمه‌ای زوج‌های نابارور است به‌هرروی در حال حاضر سه و نیم میلیون زوج نابارور در کشور هستند که به فرزند آوری تمایل دارند پس باید به این موضوع توجه شود که اگر این تعداد زوج نابارور صاحب فرزند شوند؛ چه تأثیری روی جمعیت خواهند گذاشت.
در سیاست‌های کلی جمعیت راهکارهای کوتاه‌مدت و بلندمدتی پیش‌بینی‌شده که ازجمله راهکارهای کوتاه‌مدت پوشش بیمه‌ای زوج‌های نابارور است به‌هرروی در حال حاضر سه و نیم میلیون زوج نابارور در کشور هستند که به فرزند آوری تمایل دارند پس باید به این موضوع توجه شود که اگر این تعداد زوج نابارور صاحب فرزند شوند؛ چه تأثیری روی جمعیت خواهند گذاشت.
متأسفانه ما در رسانه ملی نیز اثری از ناباروران نمی‌بینیم با اینکه ناباروری حداقل حدود هفت میلیون نفر از جمعیت ایران را درگیر کرده است حتی در حد یک سریال که به این موضوع بپردازد؛ سهمی از رسانه ملی ندارند. این افراد علاوه بر هزینه‌های سرسام‌آور درمان ناباروری که دولت کمکی به آن‌ها نمی‌کند؛ درگیر هزینه‌های رفت‌وآمد به شهر‌های بزرگ هستند حتی آن‌ها از خوراک خود نیز می‌زنند تا هزینه سفر را برای درمان ناباروری داشته باشند.
پوشش بیمه‌ای زوج‌های نابارور علی‌رغم اینکه در سیاست‌های کلی جمعیت گنجانده‌شده، اما در قوانین کشورمان این زوج‌ها ذیل پوشش بیمه‌ای نیستند. قانون‌گذار در عوض پوشش بیمه‌ای ناباروران، بودجه‌ای را ذیل وزارت بهداشت مشخص کرده است، اما بنا بر تحقیقات میدانی، بودجه تعیین‌شده به زوج‌های نابارور پرداخت نمی‌شود و قبل از رسیدن به ناباروران به‌صورت غیر شفافی مصرف می‌شود.
دولت در بیمارستان‌های دولتی از مجموع هزینه‌های ۱۸ میلیون تومانی حدود ۵ میلیون تومان را پوشش می‌دهد که کمتر از ۳۰ درصد کل هزینه‌های درمانی است و دولت این حمایت را برای تنها یک عمل در سال به ازای هر زوج انجام می‌دهد، درحالی‌که ادعا می‌کند ۸۵ درصد از هزینه‌های درمانی را پوشش می‌دهد.
در بودجه امسال، لایحه‌ای برای پوشش ناباروران پیشنهاد شد. در این لایحه قرار بر این بوده بودجه پیش‌بینی‌شده به بیمه‌ها پرداخت شود تا درمان زوج‌های نابارور به‌صورت شفاف‌تر و منسجم‌تر انجام شود، اما متأسفانه این پیشنهاد حتی برای بررسی، به کمیسیون تلفیق بودجه به ریاست آقای تاجگردون راه پیدا نکرد.
سیاست‌های کلی جمعیت به راهکارهای بلندمدت نیز پرداخته است برای مثال بر نقش مسائل فرهنگی، زیست‌محیطی و آلودگی‌ها بر کاهش جمعیت تأکید کرده است. همچنین دربند آخر سیاست‌های کلی جمعیت به رصد مستمر سیاست‌های جمعیتی و تدوین شاخص‌های بومی و آماری اشاره‌شده است و این کاری است که به موسسه مطالعات جمعیتی کشور برمی‌گردد به‌هرروی این موسسه موظف است که گزارش‌های مبسوط و به‌روزی را به‌صورت سالیانه از وضعیت جمعیتی کشور ارائه کند.
ارسال نظرات