بستری مناسب اما پرچالش / ادامه آموزش مجازی، شاید بعد از کرونا

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، آن زمانی که کرونا بر جهان مسلط شد، هیچ کسی تصورش را هم نمی‌کرد که انقلاب و تحولی عظیم در راه باشد. سایه کرونا که بر دنیا و کشور ما افتاد، مدارس و دانشگاه‌ها هم در کنار بسیاری از مشاغل تعطیل شدند تا مگر این ویروس خشمگین کمی آرام گیرد، اما شرایط جدی‌تر از این حرف‌ها بود. تداوم کووید- ۱۹ باعث شد تا تصمیمات به شکل دیگری گرفته شود. در دنیا، سیستم آموزش عالی به سمت آموزش آنلاین و از راه دور حرکت کرد و ایران هم به ناچار وارد این حوزه شد. در آن روز‌های نخست، استقبال از آموزش‌های آنلاین در داخل کشور هم مانند بسیاری دیگر از کشور‌های دنیا بالا گرفت. اما حالا بعد از گذشت حدود یک سال و نیم از این شیوه آموزشی، برخی افراد فعال در این نظام آموزشی تجربه‌های مختلفی داشته اند. سامانه «دان» یکی از جامع‌ترین سامانه‌های آموزش مجازی و آنلاین است که به طور اختصاصی برای نیم میلیون دانشجویدان طراحی شده است. طبیعتا این سامانه هم مانند بسیاری از سامانه‌های آموزش آنلاین در دنیا ایراداتی دارد، اما همین که در دوران همه گیری توانسته نیاز شمار زیادی دانشجو را رفع کند، باید به آن توجه ویژه کرد.

ادامه آموزش مجازی، شاید بعد از کرونا

ماندانا نصراللهی، مدیر کل آموزش و تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب می‌گوید: آموزش آنلاین موهبتی برای هر آموزشگاه و مؤسسه آموزش عالی محسوب می‌شود که می‌توان از دید مثبت به آن نگاه کرد. مثبت بودن سیستم «دان» از آنجایی جذابیت دارد که دانشجویان در هر حالتی و در هر شرایط اجتماعی، آب و هوایی در کشور می‌توانند از آن استفاده کنند و این یک نکته قوت برای واحد‌ها به شمار می‌رود. از آنجایی که زیرساخت‌های سامانه‌های آموزش آنلاین به جایی رسیده است که حتی با از بین رفتن ویروس کرونا هم می‌توانیم از آن‌ها استفاده کنیم، به طور قطع، بعد از دوران کرونا هم از این قابلیت استفاده خواهیم کرد و شاید بخشی از آموزش را همچنان به صورت مجازی ادامه دهیم. اما سامانه آموزش مجازی که در این برهه زمانی با آن کار می‌کردیم، نقاط ضعفی هم داشت که یکی از آنها، ایجاد مشکل در اتصال دانشجویان به این سیستم بود. البته این مشکل در دانشجویانی که از خارج از کشور به این سامانه متصل می‌شدند و به طورکلی، دانشجویان غیرایرانی، بیشتر دیده می‌شد و مشکلات زیادی در این رابطه داشتند. این مشکل تا جایی پیش رفت که مجبور شدیم برای این دسته از دانشجویان خارجی، سیستم «دان بین المللی» را طراحی کنیم.

جا افتادن دانشجویان از امتحانات با قطعی برق
وی درباره بازخورد استادان هم اظهار می‌کند: استادان هم با توجه به شرایط کرونا ترجیح می‌دهند که آموزش‌ها به صورت آنلاین باشد تا حضوری و در صحبت‌هایی که انجام می‌شد، کلاس‌های حضوری را نمی‌پذیرفتند. یکی از شایع‌ترین مشکلات در آموزش مجازی، اتصال به سامانه به ویژه در قسمت رمز عبور و کلمه کاربری بود که دانشجویان اغلب در این قسمت دچار مشکل بودند و درواقع، مشکلات بیشتر فنی بود. نصراللهی با اشاره به وضعیت آموزش آنلاین در دوران برگزاری آزمون‌ها می‌گوید: از آنجایی که سامانه به تازگی تغییر کرده، اطلاعات از دو سامانه قدیمی و جدید انتقال پیدا می‌کرد که مشکلاتی را به وجود آورده بود به طوری که برخی آزمون‌ها دو تاریخ داشتند که این موارد به صورت چشمی شناسایی و رفع شدند. در این میان، قطعی برق هم که چند هفته‌ای با آن درگیر بودیم، مشکلاتی را برای برخی دانشجویان به وجود آورد به طوری که تعدادی از آن‌ها موفق به شرکت در امتحانات نشدند و طبق برنامه ریزی‌ها یا طبق نمره کلاسی آن‌ها اقدام یا دوباره از آن‌ها امتحان گرفته می‌شود. اما اگر مشکل قطعی برق را کنار بگذاریم، سامانه «دان» در این دوران به خوبی توانست نیاز آموزشی حدود نیم میلیون دانشجوی دانشگاه آزاد را مرتفع کند و با افت و خیز‌هایی که رخ داد، بحث آموزش را به طور جدی دنبال کند. چه بسا عدم وجود چنین سامانه‌ای می‌توانست باعث عقب افتادن این تعداد دانشجو از تحصیل شود.

ضبط نشدن کلاس ها؛ بزرگ‌ترین ضعف سیستم

وی با تأکید بر این که آموزش مجازی دانشگاه آزاد در قالب سامانه «دان» طبیعتا نقاط قوت زیادی دارد اشاره می‌کند که در قسمت گزارش گیری‌های سامانه دان با مشکلات و نقص‌های زیادی مواجه بودیم به طوری که نمی‌توانستیم حضور دانشجویان در کلاس‌های آنلاین را شناسایی کنیم و زمانی که دانشجو ادعا می‌کرد در کلاس‌ها شرکت نکرده، برای بازپرداخت شهریه، قسمتی وجود نداشت که حضور یا عدم حضور دانشجو را پیگیری کنیم. در این میان، دانشجویان با عادی شدن شرایط ترجیح می‌دهند به صورت حضوری در کلاس‌های آموزشی حضور پیدا کنند. کلاس‌های حضوری با انضباط و هماهنگی بیشتری برگزار می‌شود به طوری که بعضی استادان در برگزاری به موقع کلاس‌ها دچار مشکل می‌شدند که نارضایتی دانشجویان را به همراه داشت. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در برگزاری کلاس‌ها هم این بود که کلاس‌ها قابل ضبط نبود و به صورت آفلاین هم قابل استفاده نبود و دانشجویانی که در آن زمان در کلاس حضور نداشتند، کلاس را از دست می‌دادند مگر این که شخصا کلاس را ضبط می‌کردند. این چالش‌ها در حالی گریبان گیر آموزش مجازی در ایران می‌شود که تمام کشور‌های دنیا در آموزش آنلاین با همین مشکلات مشابه دست و پنجه نرم کرده اند، اما در چنین شرایطی شاید تنها راه خلاصی از همه گیری همین راه باشد.

احراز هویت؛ مشکل اساسی
امیر احمری نژاد، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز درباره چگونگی عملکرد آموزش آنلاین در دوران کرونا می‌گوید: در حال حاضر بستری برای نظام آموزشی فراهم شده که آفت‌هایی هم به همراه داشته است، اما به طور قطع نمی‌توان از مزایای سامانه «دان» چشم پوشی کرد و با عادی شدن شرایط بعد از کرونا چنین بستری نباید کنار گذاشته شود و به خوبی می‌توان از این قابلیت بهره برداری کرد. اما مانند هر سامانه دیگری مشکلاتی هم دارد؛ یکی از مشکلات موجود در طول این دوران که آموزش‌ها به صورت آنلاین دنبال می‌شد، می‌توان به مشکل احراز هویت دانشجویان به ویژه در بحث امتحانات اشاره کرد به طوری که ما نمی‌توانیم افراد را در این بستر احراز هویت کنیم و تضمینی وجود ندارد فردی که پشت سیستم قرار دارد و مشغول امتحان دادن است، حتما خود دانشجوست یا فردی دیگر. البته استادان تلاش کرده اند با الگو‌های مختلفی، این چالش را حل و فصل کنند، اما نظام آموزشی ضربه‌های سنگینی از این بستر خورده و بازگشت آن به شرایط عادی شاید کار دشواری باشد.

وی در ادامه عنوان می‌کند که در عین حال، بستری مهیا شده و ما در فضای آی تی، راهی را که شاید ۱۰ سال گذشته قرار بود طی کنیم، یک سال و نیمه رفته ایم. ولی در این میان، نمی‌توان محاسن این بستر را هم نادیده گرفت؛ بسیاری افراد بودند که با وجود تحصیلات بالایی که داشتند به اقتضای رشته خود با کامپیوتر سر و کاری نداشتند به عنوان مثال شاید دانشجویان رشته‌های علوم انسانی ارتباط زیادی با کامپیوتر نداشته باشند، اما این قابلیت باعث شد با این فضا آشتی کنند بنابراین باید از این بستر و پلتفرم ایجاد شده به نحو مطلوب استفاده کنیم. از این قابلیت باید برای ذخیره انرژی برای آینده استفاده کرد به طوری که شاید فضای آموزشی نیازی به توسعه نداشته باشد و این گونه بتوانیم حتی به صورت محدود هم که شده در شرایط عادی، از این قابلیت استفاده کنیم به طوری که به عنوان مثال، ۲۰ درصد کلاس‌ها را در قالب آموزش مجازی و ۸۰ درصد آن را به صورت حضوری برگزار کنیم. جلساتی که می‌توانند عملیاتی در این سیستم برگزار شوند یا حتی کلاس‌های فوق برنامه، فضایی است که می‌تواند بسیار کاربردی باشد.

الزام واکسینه دانشگاهیان تا شروع سال جدید

وی اشاره می‌کند به رغم مزایایی که این آموزش‌های مجازی دارد، اما مشکلاتی هم دیده می‌شود و افراد و متولیان باید این سیستم را آسیب شناسی کنند که چه اشکالاتی ایجاد شده و چه بخش‌هایی متضرر شده اند؛ در این میان، به ویژه رشته‌های غیرپزشکی آسیب‌های زیادی دیده اند. رشته‌های پزشکی به دلیل درگیر بودن در کار و حضور در بیمارستان و انجام کار‌های عملیاتی، خیلی از نظر بار علمی دچار مشکل نشدند، اما رشته‌های غیرپزشکی به ویژه رشته‌های فنی مهندسی، علوم پایه و حتی علوم انسانی ضربه‌هایی را متحمل شدند. درواقع، کل دنیا از آموزش‌های آنلاین ضربه خورده اند، اما آموزش عالی ما به گونه‌ای مضاعف در این میان متحمل آسیب شده است. کاری که می‌توان انجام داد، این است که بعد از واکسینه شدن گروه‌های حساس در جامعه، بهتر است دانشگاه‌ها و آموزش و پرورش در اولویت قرار گیرند تا استادان، دانشجویان و کارکنان هم تا پیش از شروع سال تحصیلی واکسینه شده و بتوانند وارد فضای آموزشی حضوری شوند.

این عضو هیأت علمی دانشگاه درباره برگزاری امتحانات دانشگاهی از طریق سیستم‌های آنلاین می‌گوید: با وجود این که حرف و حدیث‌هایی پیرامون برگزاری حضوری امتحانات وجود داشت، اما در نهایت تصمیم بر آن شد که دانشجویان در همان سامانه «دان» دانشگاه آزاد اسلامی عمده امتحانات به صورت آفلاین برگزار شده و معمولا مشکلی در این خصوص رخ نداده است. در سیستم آفلاین، استاد زمان امتحان را مشخص می‌کند، دانشجو صورت سؤال را می‌بیند و می‌تواند به پاسخ دادن ادامه دهد و قبل از اتمام زمان امتحان تصویر پاسخنامه را در سامانه امتحان بارگذاری نماید؛ در این میان در صورتی که برق هم قطع شود، دانشجو قادر خواهد بود پاسخنامه و مستنداتی از امتحان را برای استاد ایمیل نماید و در مواقع خاص مستنداتی را نسبت به قطعی برق به حوزه آموزش ارائه دهد. البته این بررسی‌ها با حساسیت توسط شورای آموزشی هر دانشگاه انجام می‌شود.

احمری نژاد پیرامون بازخورد استادان و دانشجویان نسبت به تداوم آموزش غیرحضوری می‌گوید: به طور میانگین، همه تمایل به برگزاری کلاس‌های حضوری دارند و تقریبا کسی از این شرایط راضی نیست. کلاس‌های حضوری، دانشجو را ملزم به حضور در کلاس می‌کند، اما در حال حاضر، فرد در محل کار در کلاس مجازی حضور دارد و اغلب توجهی به کلاس ندارند. تداوم این فضا مشکلات در خانواده‌ها و نظام آموزشی را بیشتر خواهد کرد. این سیستم نه باید به طور کامل حذف شود و نه این که کاملا به سمت آموزش مجازی برود. اما با همان ۲۰ درصد آموزش مجازی در شرایط عادی می‌توان مدرک حضوری به دانشجویان داد. در حال حاضر بستر این فضا آماده است و دانشگاه‌ها باید به شکل مطلوبی از آن استفاده کنند و ایراد‌های آن گرفته شود تا سواد دانشجویان از یک حدی پایین‌تر نیاید تا بعد از عادی شدن شرایط، دانشجویانی که موفق به دریافت مدرک می‌شوند حد نصاب‌های لازم را به لحاظ علمی برای ورود به بازار کار داشته باشند.