کارنامه وزارت علوم در دستان مخاطبان / از کاهش تعداد شرکت‌کنندگان آزمون ارشد تا افزایش ظرفیت پذیرفته‌شدگان در ۸ سال کاری

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، فرزانه کرمی_ وزارت خانه‌ها معمولا پس از پایان دوره‌کاری خود در هر دولت به ارائه گزارش عملکرد می‌پردازند. اکنون که مدتی از پایان دولت دوازدهم می‌گذرد وزارت‌خانه‌های مختلف از جمله وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به ارائه گزارش عملکرد ۸ ساله خود در دو دولت یازدهم و دوازدهم پرداخته است.

مهم‌ترین موارد آموزشی گزارش عملکرد ۸ ساله وزارت عتف، شامل: تعداد داوطلبان و پذیرفته‌شدگان آزمون‌های سراسری کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکتری؛ تعداد دانشجویان در تمام مقاطع تحصیلی؛ ظرفیت پذیرش و درصد قبولی دانشجویان، نرخ پوشش آموزش عالی، تعداد اعضای هیئت علمی؛ وضعیت انتشارات علمی ایران؛ تعداد پارک‌ها، مراکز رشد و شرکت‌های دانش‌بنیان؛ روند رشد مقالات علمی مشترک بر اساس نمایه‌های مهم بین‌المللی؛ میزان مراودات علمی بین‌المللی اعضای دانشگاه‌ها؛ جمعیت دانشجویان غیرایرانی است که در این گزارش به  ارائه آن پرداخته‌ایم.

 تعداد داوطلبان و پذیرفته‌شدگان در دانشگاه‌ها و مؤسسات وابسته به وزارت عتف از سال ۹۲ تا ۹۹

ورود بـه آمـوزش عالی ایـران از طریـق سـنجش‌های علمی انجام می‌شود. هرچنـد کـه در سـال‌های اخیـر امکان سـنجش توانمندی‌های داوطلبان از طریق بررسی عملکرد و سـوابق علمی و تحصیلی آن‌ها نیـز فراهم شده است، اما برخی پذیرش‌ها در برخی دانشگاه‌ها وابسـته بـه وزارت عتـف از ایـن طریـق نیـز انجـام می‌شود.

جدول زیر روند شرکت‌کنندگان و پذیرفته‌شدگان در دانشگاه‌های وابسته بـه وزارت عتف را در دولت‌های یازده و دوازدهم نشان می‌دهد. از مجمـوع یافته‌های مندرج در این جدول می‌توان دریافت کـه خانم‌هـا در ۸ سـال گذشته همواره حـدود ۴۵ درصد از پذیرفته‌شدگان در مقاطع مختلف تحصیلی را تشکیل داده‌اند.

تعداد شرکت‌کنندگان و درصد قبولی در آزمون کارشناسی ارشد

علیرغـم کاهـش داوطلب  دوره کارشناسی ارشد در دولت‌های یازدهم و دوازدهم، رونـد پذیـرش داوطلبـان صعودی بوده است به نحویکه در سال ۹۲ بیش از ۱۴/۱۵ درصد و در سال ۹۸ بیش از ۲۹/۲۰ درصد قبولی در این مقطع تحصیلی گزارش شده است.

تعداد و درصد دانشجویان تحصیلات تکمیلی در فاصله سال‌های ۹۲-۹۹ در دانشگاه‌های کشور

در جدول زیر تعـداد دانشجویان فعلی کشـور در کلیه زیرنظام‌هـای آموزش عالی کشور در مقاطـع تحصیلات تکمیلی نشان داده شـده است. همان گونه کـه ملاحظه می‌شود در دولت‌های یازدهم و دوازدهم نرخ دانشجویان تحصیلات تکمیلی از ۱۱/۸ درصد در شروع دوره بـه ۲۰/۸ درصد افزایش یافته است.

نرخ ثبت‌نام ناخالص آموزش عالی یا نرخ پوشش آموزش عالی

بررسی نرخ ثبت‌نام ناخالص آموزش عالی یـا نرخ پوشـش آموزش عالی کـه از تقسـیم تعـداد کل دانشجویان بـه جمعیـت ۱۸ تـا ۲۴ سال، ضرب در ۱۰۰ حاصل می‌شـود، از شاخص‌های مهـم میزان دسترسی بــه آموزش عالی در کشور‌ها اسـت. این شاخص در کشور ایران در دولت‌های یازدهم و دوازدهم دارای تغییرات چشمگیر مثبت بوده و مقـدار آن از ۴۱/۶ درصد در سال ۱۳۹۲ به ۵۰/۶ درصد در سال ۱۳۹۵ افزایش یافته و بر اسـاس برآوردها بیـش از ۴۱/۳ درصـد در سـال ۱۳۹۹ بوده است.

بررسی این شاخص در بین جمعیت زنان و مردان نیـز نشاندهنده آن است که مقدار ایـن شاخص در بیـن جمعیت زنان ۱۸ تـا ۲۴ ساله از ۴۱ درصد در سال ۱۳۹۲ به ۴۸/۱ درصد در سال ۱۳۹۴ افزایـش و سپس با روندی کاهشی به ۴۰/۹ درصد در سال ۱۳۹۹ رسیده اسـت. در بین مردان مقدار ایـن شاخص از ۴۲/۱ درصد به ۵۳/۹ درصد در سال ۱۳۹۵ افزایش و پس از آن با کم شـدن جمعیت دانشجویی به ۴۱/۷ درصد کاهش یافته است. از دیگر شاخص‌های ارزشـمند در آموزش عالی کشـور می‌توان بــه تعداد و هرم اعضـای هیئت علمی از نظـر رتبه دانشگاهی در دانشگاه‌های کشور اشاره کرد.

روند تغییرات هرم علمی در ۸ سال گذشته از ۹۲-۹۹

وضعیت انتشارات علمی ایران در یک نگاه

یکی‌‎دیگر از مأموریت‌‎های مهم وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است. مطابق با قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری وظایف مهمی در بخش‌‍های پژوهش، توسعه فناوری و نوآوری برای وزارت تعیین شـدهاسـت. کشور ایران به استناد پایگاه اسکوپوس در این دوران توانسته است از جایگاه  ۱۸ جهانی بـه جایگاه ۱۵ جهانی ارتقاء یابد. این در حالی است که گزارش پایگاه وب آف ساینس در همین بازه زمانی حکایت از ارتقاء از جایگاه ۲۱ جهان در سال ۱۳۹۱ به جایگاه ۱۴ جهان در سال ۱۳۹۹ دارد.

همچنین تولید ۶۵۶۷۶ مقاله در سـال ۱۳۹۹ بـه استناد پایگاه اسکوپوس در مقایسه با ۴۰۸۷۱ مقاله منتشر شده در سال ۱۳۹۱ حکایت از یک رشد ۵۸/۷ درصدی است. به استناد پایگاه وب آف سـاینس، سهم ایران از تولید مقالات جهان از ۱/۳ درصد در سال ۱۳۹۱ به ۲/۲۵ درصد در سال ۱۳۹۹ افزایش یافته است.

این در حالی است که آمار اعلام شده از نظر پایگاه اسکوپوس، سهم ایران از کل تولید علم در جهان را برای سال ۱۳۹۸ برابر ۱/۹۴ درصد گزارش کرده است امـا نکته با اهمیت‌تر افزایش سهم کشور در میزان مقالات برتر جهان در طول این سال‌ها است به نحویکه این سهم برای سال ۱۳۹۱ تنهـا برابر ۷۱ صدم درصد بود. ولی در سال ۱۳۹۶ به ۱/۹۶ درصد و در سـال ۱۳۹۸ بـه عـدد ۳/۳۸ ارتقاء یافت کـه یک پیشرفت شگرف در این زمینه بوده است؛ چراکه این سهم به ترتیب رشد ۱۷۶ درصدی و ۳۷۶ درصدی را نسبت بـه سـال مبنا نشان می‌دهـد.

در کنار افزایش تعداد مقلات، کیفیت مقـالات منتشرشـده نیـز در دولت‌های یازدهـم و دوازدهـم رشـد مناسـبی دارد.ارتقـاء از رتبـه ۲۲ جهانی در سال ۱۳۹۱ بـه جایگاه ۱۵ در سال ۱۳۹۸ «بـه استناد پایگاه اسکوپوس» به وضوح گویای این میزان پیشـرفت اسـت.

همچنین افزایش میزان شاخص اچ «Index H» کشور که گواهی بر میزان حداقـل اسـتنادات کشور در طول سال است نیـز نشان می‌دهـد کـه حداقل تعـداد اسـتنادات بـه مقـالات محققیـن ایرانی در طول این سال‌ها افزایش چشمگیری داشته است به گونه‌ای که از رتبه ۵۱ در سال ۱۳۹۱ به رتبه ۴۱ جهان در سال ۱۳۹۸ رسید و این نشان از ارتقاء کیفی مقالات محققین ایرانی و افزایش اعتبار مقالات آن‌ها در بین سایر محققین جهان است.

فناوری، نوآوری و کارآفرینی

وزارت عتف با تدویـن آیین‌نامه‌ها و بخشنامه‌های مربوطه، همواره تلاش کرده است که زمینه حمایت و پشتیبانی از این شرکت‌ها و واحدهای فناوری را فراهم سازد. برخی شاخص‌های مرتبط در جدول شـمار ۱۰ جمع‌بندی شـده اسـت.

شاخص‌های مرتبط با پارک‌ها، مراکز رشد و شرکت‌های دانش‌بنیان

روند رشد مقالات علمی مشترک بر اساس نمایه‌های مهم بین‌المللی

دیپلماسی علم و فناوری به صورت عملیاتی در اولین سطح بـه تعامل دو محقـق در دو کشور مختلف، حول محور انجـام یک پژوهش، فناوری یا نوآوری اطلاق می‌شود که هـر یک می‌توانند به صورت یک فعالیت پژوهشی مشترک یـا ثبت اختراع و یا یک محصول ارائه گردند. همچنیـن مهمترین شناسه بین‌المللی شدن دانشگاه‌ها و حاصل فعالیت‌هایی از قبیـل: انجام پروژه‌های مشترک، راه‌اندازی دوره‌های تحصیلی مشترک، اعزام دانشجویان دکتری به خارج، فرصت مطالعاتی اساتید، حضور محققان خارجی در کشور و ... است.

میزان مراودات علمی بین‌المللی دانشمندان، استادان، اعضای هیئت علمی و دانشجویان و مدیران دانشگاهی

بنا به گزارش معاونت آموزشی وزارت عتف بـا حمایت از دانشگاه‌ها به منظور راه‌اندازی شعب خارج از کشور بـا تأکید بـر حضور در کشور‌های منطقه، از سـال ۱۳۹۲ تاکنون، ۱۶ مرکز آموزش عالی در خارج از کشور ایجاد شـده است. همچنین در راستای» توسعه کرسی‌های زبان فارسی در دانشگاه‌های خارج از کشور ۵۹ کرسی زبان فارسی توسط وزارت عتف اداره می‌شـود که ۵۸۹۰ دانشجو در آن‌ها تحصیل می‌کنند.

در همین حال، حضور ۱۰۵ رئیس دانشگاه معتبر خارجی در ایران برای توسعه همکاری‌ها، ملاقات وزیر عتف با ۱۶ وزیر علوم از کشور‌های مختلف شرکت ۵۴۱ عضو هیئت علمی جهت ارائه مقاله در کنفرانس‌ها، حضور ۲۰۸۶ عضو هیئت علمی خارجی جهت تدریس، تحقیق و شرکت در کارگاه‌های آموزشی و رویداد‌های علمی مصادیقی از مراودات علمی بین‌المللی در حوزه آموزش عالی است.

جمعیت دانشجویان غیرایرانی در آموزش عالی ایران حسب سال‌های ۹۲ الی ۹۹

در طی سالیان اخیر تعداد دانشجویان غیرایرانی شاغل بـه تحصیل در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی کشـور افزایش قابل توجهی داشته و تنوع ملیتی قابل توجهی نیز مشاهده می‌شود. همچنین اقبال متقاضیان از کشور‌های مختلف در این سال‌ها در رشته‌های زبان و ادبیات مخصوصا فارسی و ایران شناسی رشد خوبی داشته است. در حال حاضر جمعا بطور تقریبی حـدود ۵۷۶۷۶ دانشجوی بین‌المللی در جمهوری اسلامی ایران مشغول به تحصیل هستند.