به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، نشست خبری هجدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر دوشنبه (نهم بهمن ۱۴٠۲) با حضور علی رمضانی، مدیر عامل خانه کتاب و ادبیات ایران، علیرضا قزوه، دبیر علمی هجدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر، حامد محقق، معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران و دبیر اجرایی این جشنواره و جمعی از اهالی رسانه در سرای کتاب برگزار شد.
علی رمضانی در این نشست بیان کرد: موسس جشنواره بین‌المللی شعر فجر و دبیر دوره اول آن آقای علیرضا قزوه بود. بعد از گذشت شانزده دوره از دوره اول، دوره هجدهم نیز درخواست کردیم تا ایشان به عنوان دبیر علمی جشنواره حضور داشته باشند که خوشبختانه دعوت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزیر محترم را پذیرفتند. برگزار کنندگان جشنواره می‌خواستند دوباره یک قوس صعودی در دوره‌های جشنواره فجر، کیفیت برگزاری و برنامه‌های آن با حضور علیرضا قزوه آغاز شود و دوره‌های بعدی با شتاب بیشتری رو به ارتقاء باشد.
مدیر عامل خانه کتاب و ادبیات ایران با بیان اینکه آن چیزی که شعر را بین ما ایرانیان برجسته می‌کند، زبان مشترک است که حافظه تاریخی مشترک برای ما پدید می‌آورد، گفت: در افتتاحیه محافل استانی جشنواره بین‌المللی شعر فجر در استان گیلان کسانی حضور داشتند که تاکنون علیرضا قزوه را ندیده بودند، اما با زبان شعری‌اش خاطره مشترک داشتند. این اتفاق شعر را در بین ما ایرانیان و فارسی زبانان، برجسته و به عنوان هنر اول کشور مطرح می‌کند. امیدوارم زحماتی که در دبیرخانه جشنواره بین‌المللی شعر فجر کشیدند، مورد پسند اهل شعر و ادب کشور قرار بگیرد و مباحثی را در نقد، نظر و بررسی نتایج ارزیابی‌های داوران در روز‌های آتی داشته باشیم.
وی افزود: در این دوره از جشنواره همانند گذشته آیین تجلیل از یکی از پیشکسوتان حوزه شعر را هم خواهیم داشت. در دوره گذشته این جشنواره از استاد قادر طهماسبی تجلیل شد و در این دوره هم از حجت‌الاسلام والمسلمین زکریا اخلاقی تجلیل می‌شود. در کنار محافل شعر در استان‌ها، اعضای هیئت علمی و داوران طی دو دوره گذشته جشنواره در ایام داوری و طرح موضوع شعر فجر به عیادت پیشکسوتانی همچون شیرینعلی گلمرادی و عبدالعظیم ساعدی رفتند و سه‌شنبه (دهم بهمن ماه ۱۴٠۲) در منزل خانم وحیدی از پیشکسوتان حوزه شعر حضور پیدا می‌کنند. اختتامیه هجدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر چهارشنبه (یازدهم بهمن ۱۴٠۲) ساعت ۱۸ در محل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سالن سینمایی برگزار می‌شود.
شعر و عرفان هویت ملی ما ایرانیان است
در بخش دیگری از این نشست علیرضا قزوه با بیان اینکه شعر؛ هنر و سرمایه اول ما ایرانیان است، گفت: در جهان ما را با شعر و عرفان می‌شناسند. شعر و عرفان هویت ملی ما ایرانیان است. خیابان‌های بزرگ در هر کدام از شهر‌های ما به نام یکی از شاعران اثرگذار زینت یافته و این سرمایه ملی ما محسوب می‌شود. حافظ، سعدی، مولانا، خیام و... بزرگان ما هستند. طرح راه اندازی جشنواره بین‌المللی شعر فجر سال‌ها بعد از جشنواره فیلم فجر و در دوران وزارت محمدحسین صفار هرندی توسط من ارائه شد و چند ماه قبل از بهمن آن سال همراه چهل نفر از شاعران، ادیبان و اندیشمندان سفری به ترکیه رفتیم و آنجا جلسه‌های مستمری داشتیم تا پایه‌های جشنواره بین‌المللی شعر فجر را بنیان‌گذاری کنیم. بعد از برگزاری ده‌ها ساعت جلسه توانستیم کلید این جشنواره را در سال ۱۳۸۵ بزنیم. در آن دوره تمام استان‌ها درگیر این جشنواره شدند و از بزرگانی، چون استاد اخوان ثالث، قیصر امین پور، بیژن ترقی و طاهره صفارزاده تجلیل کردیم. دوره‌های بعدی به سرعت طی شد و ما به هجدهمین دوره رسیدیم.
دبیر علمی هجدهمین دوره جشنواره بین‌المللی شعر فجر ادامه داد: در کنار محافلی که طبق روال سال‌های گذشته در استان‌ها برگزار می‌شود، در دوره جدید تصمیم گرفتیم شاهد یک رقابت جدی تلویزیونی هم باشیم. از بین چهره‌های شاخص شعر ایران، کسانی که در مسابقات بیشتری شرکت و بیشترین جوایز را کسب کرده‌اند ۶۴ نفر انتخاب شدند و هشت سرگروه را تشکیل دادند و هر کدام هشت نفر را معرفی کردند. قرار بود این مسابقه در ۱٠ شب در تلویزیون پخش شود، اما استقبال از این طرح به حدی زیاد بود که گفتند زمان برگزاری آن را به سی شب افزایش دهید. تمام شب‌های ماه رمضان در شبکه چهار سیما شاهد رقابت جوان‌هایی خواهیم بود که در جشنواره بین‌المللی شعر فجر به میدان می‌آیند و با هم رقابت می‌کنند. با این شیوه شعر را به خانه مردم می‌بریم و مردم را در معرض قضاوت قرار می‌دهیم و شعر به سبد ذوق و زندگی مردم وارد می‌شود. در این مسابقه چهره‌ها و شاعران شاخص حضور دارند.
وی افزود: از بین ۶۴ شرکت کننده این مسابقه حدود ۵۴ نفر از آن‌ها از شاعران استان‌هایی به جز تهران هستند تا عدالت رعایت شود. داوران بسیار شاخصی همچون یوسفعلی میرشکاک، محمد کاظم کاظمی، ناصر فیض، محمد مهدی سیار و... را انتخاب کردیم که شخصیت‌های شناخته شده شعر معاصر هستند. در کنار آن‌ها چهره‌ها و اندیشمندانی را به عنوان منتقد خواهیم داشت. در پایان هشت نفر برگزیده این مسابقه با هم رقابت می‌کنند و جایزه ۲۰۰ میلیونی، ۱٠٠ میلیونی و جوایزی دیگر به برگزیدگان اهدا می‌شود.
قزوه در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه شاعران سیمرغ را آفریدند، بیان کرد: سیمرغ زاده تفکر عطار نیشابوری شاعر بزرگ ایران زمین است. اهالی سینما از سیمرغ قبل از ما استفاده کردند. شاعران آدم‌های صبوری هستند و صبر را انتخاب کردند. در دوره اول جشنواره بین‌المللی شعر فجر، ما سرو را به عنوان نماد اصالت ایرانی و آزادگی انتخاب کردیم. از این جهت تلاش می‌کنیم به نماد خودمان برگردیم و از کسانی که رفتند و به شعر خدمت صادقانه کردند، یاد خواهیم کرد.
وی به آثار ارسالی به هجدهمین دوره جشنواره بین‌المللی شعر فجر اشاره کرد و ادامه داد: در این دوره از جشنواره رقابت بسیار سنگین بود و ۲هزار و ۶٠٠ کتاب در زمینه شعر کلاسیک، شعر نو، شعر کودک و درباره شعر به دبیرخانه ارسال شد. داوران با کار شبانه‌روزی به بررسی آثار دریافتی پرداخته و داوری منصفانه و عادلانه‌ای انجام دادند. تلاش‌های ارزشمند و ارزنده‌ای از سوی شاعران انجام شده که قابل تقدیر است. امیدوارم در سال آینده با وسعت نظر بیشتر بتوانیم عمده شاعران را درگیر جشنواره کنیم.
جشنواره بین‌المللی شعرفجر مختص همه ایرانیان است
قزوه در بخش دیگری از سخنان خود به استان‌ها و شهر‌هایی که میزبان رویداد‌هایی از جشنواره بین‌المللی شعرفجر هستند اشاره کرد و ادامه داد: در ۳۳ مرکز استان و ۳٠ استان و شهر‌های کیش، آبادان و مهاباد رقابت شاعران استان‌ها انجام می‌شود. این رقابت در تعدادی از استان‌ها آغاز شده و طی آن هشت شاعر برگزیده استان با هم رقابت می‌کنند. تعدادی از اهالی شعر به عنوان منتقد در این رقابت حضور دارند و نتیجه کار از شبکه‌های استانی پخش می‌شود و با این کار تمام ایران را درگیر جشنواره می‌کنیم. نزدیک دو هزار نفر در این رقابت‌ها حضور دارند و شعر می‌گویند و به نقد و داوری می‌پردازند و با این رقابت تنور ادبیات و شعر را گرم نگه می‌دارند.
وی اضافه کرد: ما به دنبال راه‌هایی هستیم که از شعر و سرمایه ملی خودمان استفاده کنیم. گاهی یک بیت شعر از بیدل، مولانا، حافظ و... زندگی یک نفر را تغییر می‌دهد. ما ایرانیان با شعر زندگی می‌کنیم. شما اصحاب رسانه به ما کمک کنید تا راه‌های نرفته را پیدا کنیم.
آمار‌هایی از هجدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر
در بخش دیگری از این نشست حامد محقق، دبیر اجرایی جشنواره به ارائه آماری درباره تعداد آثار ارسالی به هجدهمین دوره جشنواره بین المللی شعر فجر پرداخت و گفت:در مجموع ۲۶۲۶ عنوان کتاب به دبیرخانه این دوره جشنواره ارسال شده است که ۲۸۹ عنوان کتاب در موضوع «درباره شعر»، ۱۹۱۳ عنوان کتاب شعر بزرگسال (شامل ۸۶۶ عنوان کتاب شعر نو، ۹۹۷ عنوان کتاب شعر کلاسیک و ۵۰ عنوان کتاب محاوره) و ۴۲۴ عنوان کتاب شعر کودک و نوجوان بوده است. ۸۴۶ ناشر در این دوره کتاب دارند و همچنین مسن‌ترین نامزد ۷۹ ساله و جوان‌ترین نیز ۳۰ ساله است. ۲۳ نامزد به مرحله نهایی راه پیدا کردند و این کتاب‌ها از سوی ۱۸ ناشر منتشر شده است. هفت نفر از نامزد‌های نهایی بانوان هستند، دو نفر استاد دانشگاه، ۱۳ نفر غیر تهرانی و یک نامزد نهایی نیز قلم اولی است. سه ناشر غیرتهرانی نیز کتابهایشان به مرحله نیمه نهایی رسیده است.
وی با بیان اینکه تاکنون چهار محفل ادبی در استان‌های گیلان، فارس، بوشهر و قم برگزار شده است، ادامه داد: سه شنبه (۱۰ بهمن) نیز محفل ادبی در استان البرز برگزار می‌شود. بعد از اختتامیه جشنواره بین‌المللی شعر فجر نیز محافل بین‌المللی و محافل جوانان را برگزار می‌کنیم. دوره آموزشی «کلک خیال» گوشواره جشنواره شعر فجر است. امسال این دوره در تهران متمرکز نبوده و در ۶ استان برگزار شده است که برگزیدگان نهایی و برگزیدگان پایگاه‌های نقد شعر از ۱۱ تا ۱۳ بهمن ۱۴۰۲ در دوره متمرکز کلک خیال شرکت خواهند کرد. ۱۰ کارگاه تخصصی نیز در این دوره برگزار می‌شود. ۶ نفر از داوران این دوره غیر تهرانی و دو نفر از اعضای هیئت علمی هم غیر تهرانی بودند.
جشنواره شعر فجر نماد عدالت فرهنگی است
در ادامه این نشست علیرضا قزوه با بیان اینکه وقتی به گذشته ادب فارسی برگردیم یک یا دو شاعر بیشتر از تهران نداریم، گفت: اگر بخواهیم تهران را در یک کفه ترازو قرار دهیم و شهرستان‌ها را در کفه دیگر، این ظلم است. تهران یک سی‌ام بضاعت ادبی استان‌ها را داراست. عدالت حکم می‌کند تمام استان‌ها را ببینیم که این موضوع در جشنواره بین‌المللی شعر فجر رعایت شده است، چرا که همه دست اندرکاران آن از اهالی شهرستان هستند. ما مدافع اهالی شعر و ادب استان‌ها هستیم و این به عدالت نزدیک‌تر است.
رمضانی نیز اشاره کرد: در این دوره نیز مانند گذشته داوران کتاب‌های منتشر شده حوزه شعر را بررسی کردند و محافل استانی را نیز داشتیم که همچنان در حال برگزاری است. آنچه که به ابتکار علیرضا قزوه امسال پایه گذاری شده سلسله برنامه‌های تلویزیونی است که برنامه‌های استانی آن در ۳۳ مرکز استان برگزار می‌شود و قرار بود طی ۱٠شب در تهران برگزار شود، اما ۳٠ شب ماه مبارک رمضان را دربر خواهد گرفت.
وی با بیان اینکه استعداد محدود به جغرافیا نیست، بیان کرد: آنچه از فضای ادبی در سراسر کشور در حال رخ دادن است، با توجه بیشتر قابلیت شکوفایی بیشتر، گسترش پیدا می‌کند. دوره‌های آموزشی «کلک خیال» امسال در استان‌ها برگزار شد و برگزیدگان آن‌ها در تهران آموزش‌های تخصصی‌تر می‌بینند. این دوره‌ها باعث رونق فضای استان‌ها و توجه عموم به حوزه شعر و پرورش استعداد‌های جدید می‌شود. اتفاقی که هرچه بیشتر به آن توجه کنیم چه در قالب دوره‌های آموزشی، جشنواره‌ها، انجمن‌های ادبی و آموزش‌های متمرکز و غیرمتمرکز به این موضوع دامن خواهد زد. موضوع پرداختن به استان‌های دیگر در کنار استان تهران کمک می‌کند که در دوره‌های بعد ناشران و آثاری از شاعران متنوع در کشور داشته باشیم.
آیا جشنواره بین‌المللی شعر فجر به بلوغ شعر معاصر فارسی کمک کرده است؟
در بخش دیگری از این نشست علیرضا قزوه در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران مبنی بر اینکه آیا بعد از سپری کردن ۱۷ دوره از جشنواره بین‌المللی شعر فجر می‌توان گفت که این جشنواره در به بلوغ رسیدن جریان شعر معاصر فارسی مؤثر بوده یا خیر، گفت: طی سالیان اخیر وضعیت شعر و ظرفیت کمی ما آمار بسیار بالایی را نشان می‌دهد؛ اما اگر از خود سوال کنیم که آیا از حوزه کیفیت اشعار راضی هستیم یا توانسته‌ایم خوب جریان شعر معاصر را معرفی کنیم؟ باید بگویم خیر؟ ما به عنوان بخشی از بدنه دولتی کار آیا در زمینه شعر توانستیم وظیفه خود را به درستی انجام دهیم؟ خیر. ممکن است کوتاهی عمدی بوده باشد، اما صداقت را در بین دست اندرکاران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و حوزه هنری می‌بینم. می‌دانم که آن‌ها می‌خواهند کاری کنند. وضعیت فعلی ادبیات ما از جهت توان ادبی بسیار بالاست. در این جشنواره شاعران بزرگی شرکت کردند. در جشنواره حسین منزوی شرکت کنندگان اشعار خوبی ارائه دادند و این نشان می‌دهد توان ما در این عرصه بالاست. اما همچنان این افراد خوب معرفی نمی‌شوند. ما از در آشتی این جشنواره‌ها را برگزار می‌کنیم و کسی را به خاطر دیدگاهش بازخواست نمی‌کنیم. با هر دیدگاهی که وارد می‌شوند به شعریت آن‌ها احترام می‌گذاریم. جشنواره بین‌المللی شعر فجر از این جهت جشنواره سالمی است. وضعیت برای ما راضی کننده نیست و باید تلاش کنیم به وضعیت خوب برسیم.
در ادامه، سخن علیرضا قزوه، علی رمضانی گفت: بر اساس کمیت تعداد آثار، خانه کتاب و ادبیات ایران، سال‌ها پیش گزارشی از نشر کشور منتشر کرد. بر مبنای آن سالانه حدود ۵هزار ناشر در کشور داریم که یک کتاب یا چند کتاب در طول سال چاپ یا تجدید چاپ می‌کنند و به آن‌ها ناشر فعال می‌گویند. اگر بیست کتاب چاپ یا تجدید چاپ کنند به آن‌ها ناشر پرکار می‌گویند و اگر پنجاه کتاب چاپ یا تجدید چاپ کنند به آن‌ها ناشر حرفه‌ای می‌گویند. بر اساس این آمار که مربوط به اوایل دهه ۹٠ بود حدود ۲۵٠ ناشر حرفه‌ای در کشور داشتیم. این در زمینه فنی مهندسی، علوم پزشکی، حوزه کلیات، دایره المعارف‌ها، دانش‌نامه‌ها، زبان، علوم اجتماعی و ادبیات مطرح است.
وی افزود: استقبال از ناشران جدیدتر مرهون شناخته شدن آن‌ها در بین مردم است. شاعرانی که آثارشان شناخته شده است مشکلی برای فروش آثارشان وجود ندارد و در نمایشگاه‌های کتاب برای خرید کتاب آن‌ها صف می‌کشند. اما این اتفاق مربوط به همه شاعران کشور نیست. در بقیه حوزه‌ها نیز این موضوع صدق می‌کند. وضعیت آثار منتشر شده کشور در حوزه شعر می‌تواند بهتر از این جایگاه باشد. بخش‌هایی از آن مربوط به خود شاعران و بخش‌هایی مربوط به ناشران و بخشی بر عهده رسانه‌ها و بخشی هم بر عهده مسئولان است تا از شاعران و ناشران در قالب جشنواره‌ها، خرید کتاب و... حمایت کنند. اگر در بین ناشران حرفه‌ای حوزه شعر در کشور جست‌وجو کنید می‌بینید که همواره در جشنواره‌های شعر فجر در ادوار مختلف آثاری برای عرضه دارند یا آثارشان جز برگزیدگان، نامزد‌ها یا شایسته تقدیر قرار می‌گیرد. در استان‌ها از ۲۴ استان در دوره آموزشی «کلک خیال» ادب‌جو داریم. بخشی از این کارگاه‌ها به شناسایی آثار و معرفی آثار شعرا می‌پردازد.
قزوه نیز بیان کرد: داوران از سوی هیئت علمی به خاطر شعریت‌شان، منتقد بودن، آثار تئوریک و داشتن دیدگاه نو انتخاب شده‌اند و به عدالت مشهور هستند. داوران دیدگاه علمی خودشان را وارد کار کرده و ادبیت کار را ملاک قرار داده‌اند.
وی درباره کیفیت آثار ارسالی به جشنواره چنین توضیح داد: ۲۵درصد آثار ارسالی حرفه‌ای بودند و قابل قبول هستند و می‌توان آن‌ها را خواند. کار‌های خیلی خوب درصد پایینی دارند و از بین آن‌ها نامزد‌ها انتخاب می‌شوند. من از علمی بودن کار دفاع می‌کنم. در حوزه شعر محاوره در این دوره برگزیده خواهیم داشت و آثار قابل توجهی در این حوزه به دبیرخانه ارسال شده بود.
رمضانی درباره جوایز برگزیدگان هجدهمین دوره جشنواره بین المللی شعر فجر گفت: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای پرداخت جوایز جشنواره‌ها توصیه‌ای برای برگزیده نکردن، کم یا زیاد کردن تعداد ندارد. بلکه به اعضای هیئت علمی و داوران توصیه می‌کند مطابق اصول و معیار‌ها هرچقدر که می‌توانند استعداد‌ها و الگو‌های در دسترس کشور را بیشتر به جامعه معرفی کنند. برگزیدگان ۲۵٠میلیون تومان و شایستگان تقدیر ۷۵ میلیون تومان دریافت می‌کنند. برگزیدگان این جشنواره جزو برگزیدگان جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران نیز هستند و لوح تقدیر خود را از دستان ریاست جمهوری دریافت می‌کنند. برگزیدگان و شایستگان تقدیر این جشنواره عضو بنیاد ملی نخبگان خواهند شد و از تسهیلات این بنیاد استفاده می‌کنند.
مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران به بخش بین‌المللی جشنواره شعر فجر نیز اشاره کرد و ادامه داد: شعر فجر به واقع یک جشنواره بین‌المللی است. به این معنا که امکان بین‌المللی شدن را در حوزه زبان فارسی فراهم می‌کند. گفتگو با شاعران فارسی زبان در وبگاه خانه کتاب و ادبیات ایران منتشر شده است و می‌بینید که این جایزه و افراد مرتبط با آن در کشور‌های فارسی زبان با هم تعامل می‌کنند و میهمانان بین‌المللی از کشور‌های هند، پاکستان و... خواهیم داشت و تلاش می‌کنیم از چهار یا پنج کشور شاعرانی در محافل ادبی خودمان داشته باشیم. ایران همواره میزبان شعرای فارسی زبان بین‌المللی است. ظرفیت و فعلیت بخش بین‌الملل در جشنواره شعر فجر وجود دارد. در بین نامزد‌ها از بین شاعران بین‌المللی اثر داریم.
قزوه بیان کرد: در جشنواره بین المللی شعر فجر بیشتر جنبه فارسی زبانان را رعایت کردیم و بهترین شاعر فارسی زبان ازبکستان، هند و افغانستان را دعوت کرده‌ایم.