گروه بینالملل خبرگزاری دانشجو: جنبش مقاومت اسلامی فلسطین «حماس» نقش اساسی در شکست دولت جو بایدن، کامالا هریس و حزب دموکرات در انتخابات اخیر ریاستجمهوری و کنگره آمریکا ایفا کرد. با اقدام حماس در تحریک رایدهندگان عرب، مسلمان و آفریقایی برای خودداری از حمایت از نامزدهای دموکرات، این دولت شکست خورده و درصدد انتقامگیری از حماس است. اولین اقدام انتقامجویانه دولت بایدن، فشار بر دولت قطر برای بستن دفتر حماس در دوحه و اخراج رهبران خارجی این جنبش از خاک قطر بوده است.
آنچه بایدن و وزیر خارجهاش آنتونی بلینکن را بهشدت خشمگین کرده، سرسختی حماس در برابر فشارهای آمریکا است. آمریکا با کمک متحدان قطری و مصری، تلاش کرد تا حماس را به پذیرش پیشنهاد آتشبس موقت چند روزه و آزادی هفت اسیر اسرائیلی ترغیب کند، پیشنهادی که میتوانست به افزایش شانس پیروزی کامالا هریس در انتخابات کمک کند. اما رهبران حماس که به میراث یحیی السنوار وفادار ماندهاند، بر تحقق تمام شروط اصلی خود از جمله عقبنشینی کامل از نوار غزه، توقف کامل و دائمی آتشبس و بازسازی فوری غزه پافشاری کردند.
فشار آمریکا به قطر و مخالفت حماس با پذیرش درخواستها
بر اساس گزارش روز جمعه خبرگزاری «رویترز» و به نقل از یک مقام ارشد آمریکایی، دولت بایدن به قطر اطلاع داده است که دیگر حضور حماس در این کشور را نمیپذیرد. این پیام پس از آن ارسال شد که حماس در دور اخیر مذاکرات که دو هفته پیش در دوحه برگزار شد، پیشنهاد آمریکا برای آتشبس موقت را رد کرد؛ پیشنهادی که طراحی شده بود تا به عنوان برگ برندهای برای دموکراتها در انتخابات عمل کند.
قطر به دو دلیل اصلی نمیتواند درخواست آمریکا را رد کند. نخست، اظهارات شیخ محمد بن عبدالرحمن آلثانی، نخستوزیر و وزیر خارجه قطر، نشان از این موضوع دارد. او تأکید کرده بود که دفتر حماس در دوحه برای کمک به مذاکرات باز است و تا زمانی که این دفتر کارایی داشته باشد، باز خواهد ماند. این اظهارات بهنوعی نشان میدهد که با شکست مذاکرات و بیفایده بودن ادامه حضور دفتر حماس در قطر، این دفتر احتمالاً بسته خواهد شد.
دلیل دوم این است که قطر از امتیازات عضویت تقریباً کامل در ناتو و یک اتحاد استراتژیک با آمریکا برخوردار است؛ امتیازی که هیچ کشور عربی و اسلامی دیگری ندارد. افزون بر این، قطر میزبان بزرگترین پایگاه نظامی آمریکا در جهان (پایگاه العُدید) است و نمیتواند به راحتی با درخواست آمریکا مخالفت کند.
در همین راستا، شیخ حمد بن جاسم، وزیر خارجه قطر در سال ۱۹۹۶ در مصاحبهای با شبکه الجزیره بهطور صریح اعلام کرده بود که قطر هیچ اختیار عملیاتی بر پایگاه العُدید ندارد و این پایگاه کاملاً تحت کنترل آمریکاست.
گزینههای جایگزین برای دفتر حماس
در اینجا دو پرسش اساسی مطرح میشود: اول، واکنش حماس در صورت درخواست قطر برای خروج چه خواهد بود؟ و دوم، جایگزینهای احتمالی برای دفتر حماس کجا هستند؟
در خصوص پرسش نخست، اعضای دفتر سیاسی حماس که در دوحه اقامت دارند، به خوبی آگاه هستند که احتمالاً هر لحظه دستور خروج آنها صادر خواهد شد. قطر نیز بهطور غیررسمی به حماس اطلاع داده است که دیگر نقشی به عنوان میانجی اصلی در مذاکرات آتشبس ایفا نمیکند و دفتر حماس در دوحه «کارکردی ندارد». رهبران حماس با آمادگی کامل برای خروج اعلام کردهاند که «رابطه با قطر به گونهای نیست که به مرحله درخواست رسمی خروج برسد. در صورت لزوم، ما خود از دوحه خارج خواهیم شد.» خالد مشعل، رئیس حماس در خارج، نیز گفته است که «زمین خدا وسیع است.»
اما در مورد پرسش دوم، یعنی جایگزینهای احتمالی برای استقرار دفتر حماس، گزینههایی چون استانبول، صنعا، تهران، الجزایر، بغداد و بیروت وجود دارد. با توجه به پیروزی دونالد ترامپ به عنوان رئیسجمهور و دوستی او با رجب طیب اردوغان، انتقال دفتر حماس به استانبول با خطراتی همراه خواهد بود. وضعیت مشابهی نیز در بغداد وجود دارد. بیروت هم به دلیل تشدید جنگ ویرانگر اسرائیل در لبنان، در حال حاضر گزینه مناسبی نیست. اما ایران که همیشه حامی مقاومت بوده، احتمالاً در صورت تمایل حماس از میزبانی آنها استقبال خواهد کرد. در نتیجه، تنها دو گزینه باقی میماند: الجزایر و صنعا.
الجزایر همواره از فلسطینیان حمایت کرده و به نیروهای مقاومت فلسطینی، از جمله حماس، احترام و آزادی عمل کامل داده است. رئیسجمهور الجزایر، عبدالمجید تبون، نیز از اسماعیل هنیه و دیگر رهبران فلسطینی در تلاش برای آشتی ملی میزبانی کرده است. شعار قدیمی الجزایر که «ما با فلسطین هستیم، چه ظالم باشد چه مظلوم» همچنان پابرجاست.
از طرف دیگر، صنعا نیز به صورت رسمی از حماس دعوت کرده تا به یمن نقل مکان کند. عبدالملک الحوثی در پیامی به حماس گفته است: «به یمن خوش آمدید؛ اینجا میان خانواده خود هستید و میتوانید بدون محدودیت به جهاد ادامه دهید.»
تأثیر بسته شدن دفتر حماس بر مقاومت
در نهایت، باید توجه داشت که وزن و تأثیر حماس عمدتاً در داخل فلسطین و مبارزات مقاومتی این جنبش است. بسته شدن دفتر حماس در قطر، تأثیر محدودی بر قدرت مقاومت خواهد داشت و شاید حتی نتایجی معکوس به دنبال داشته باشد. حضور دفتر حماس در دوحه و نقش سیاسی آن به قطر وجهه دیپلماتیک بخشیده و در عرصههای عربی و جهانی به این کشور وزنه سیاسی داده است.
خروج اعضای رهبری خارجی حماس از دوحه، برای قطر و آمریکا زیانبار خواهد بود. به همین ترتیب که آمریکا و اسرائیل از ترور سید حسن نصرالله و همراهانش پشیمان شدند، احتمالاً از شهادت یحیی السنوار و اخراج رهبری حماس از دوحه نیز پشیمان خواهند شد.
محور مقاومت همچنان به حمایت از حماس و سایر گروههای مقاومت فلسطینی و عربی ادامه خواهد داد و در آیندهای نزدیک، تقابل گستردهای با اسرائیل و حامیانش پیشبینی میشود. این مقاومت در نهایت منجر به شکست اسرائیل و آمریکا در غزه، کرانه باختری، لبنان و یمن خواهد شد.