طعم عدالت زیر زبان مردم / سهام عدالت در کدام شرکت‌های بورسی است؟

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو؛ رهبر انقلاب دستور دادند مقدمات لازم برای آزادسازی سهام عدالت و واگذاری تعیین قیمت آن به بورس فراهم شده و آیین‌نامه‌های اجرایی تهیه و به اجرا درآید.

در این ابلاغیه از شورای عالی بورس خواسته شده «مقررات مورد نیاز جهت انتقال سهام به صاحبان سهام عدالت» تدوین و تصویب شود.

گفتنی است آزادسازی سهام عدالت از مدت‌ها پیش به‌عنوان یکی از راه‌های کمک اقتصادی به خانوار‌ها مطرح بود که به‌ویژه طی ماه‌های اخیر و بعد از زیان‌های اقتصادی شیوع کرونا بیشتر مورد توجه قرار گرفت.

برای پی‌بردن به اهمیت سهام عدالت، در ادامه سبد سهام‌داری سهام عدالت در ۴ حوزه پالایش، پتروشیمی، فولاد و بانک بررسی می‌شود.
آخرین پرتفوی سهامداری صنعت پالایش در جدول شماره ۱ ارائه شده است.

 

 

سبد وزنی سهام‌داری صنعت پالایش در شکل شماره ۱ ارائه شده است.

 

همان‌طور که از جدول و شکل شماره ۱ مشخص است، حدود ۲۰ درصد از سهام پالایشگاه‌های ایران متعلق به سهام عدالت است. این سهامداری، در پالایشگاه تهران، با سهام ۷۰ درصدی، سهامدار ممتاز و تصمیم‌گیرنده اصلی و در پالایشگاه‌های اصفهان، بندرعباس، تبریز، لاوان، شیراز و کرمانشاه، یکی از سهامداران اصلی به‌حساب می‌آید. به عبارت دیگر، سهام عدالت به جز پالایشگاه‌های اراک و آبادان، در دیگر پالایشگاه‌های کشور، حداقل دارای یک صندلی هیئت مدیره است.
در جدول شماره ۲، پتروشیمی‌های موجود در سبد سهام عدالت ارائه شده است.

 

 

 

همان‌گونه که از جدول شماره ۲ مشخص است، سهام عدالت، در ۹ پتروشیمی کشور، حداقل یک صندلی هیئت مدیره و در ۴ پتروشیمی، سهام کنترلی (بالای ۵۰ درصد) در اختیار دارد. هم‌چنین ۴۰ درصد سهام بزرگ‌ترین هلدینگ پتروشیمی کشور یعنی خلیج فارس و بالطبع، شرکت‌های زیر مجموعه هلدینگ، در اختیار سهام عدالت است. در نتیجه سهام عدالت، سهم عمده‌ای در تصمیم‌گیری و مدیریت صنعت پتروشیمی کشور بر عهده دارد.

فلزات
یکی دیگر از صنایع مهم واگذار شده به سهام عدالت، صنایع مرتبط با فلزات است. در جدول شماره ۳، شرکت‌های حوزه فلزات واگذار شده به سهام عدالت، ارائه شده است.

 

براساس جدول شماره ۲، سهام عدالت، یکی از سهام‌داران اصلی ۵ شرکت تولیدی در حوزه فلزات کشور است؛ لذا نقش غیر قابل انکاری در تصمیم‌گیری و مدیریت این صنعت دارد.

بانک
یکی از مهم‌ترین بخش‌های واگذار شده به سهام عدالت، بخشی از سهام ۴ بانک کشور است. در جدول شماره ۴، وضعیت سهام‌داری بانک‌های واگذار شده به سهام عدالت ارائه شده است.

 

بر اساس جدول ۴ مشخص می‌شود که سهام عدالت، بیش‌ترین سهام مدیریتی را در بانک‌های تجارت، صادرات و ملت در اختیار دارد. هم‌چنین در پست بانک، یکی از تصمیم‌گیران اصلی به شمار می‌رود.

آزادسازی سهام عدالت
با توجه به حجم بالای سبد دارایی‌های سهام عدالت (بخشی از سهام ۴۹ بنگاه اقتصادی به ارزش ۳۷۰ هزار میلیارد تومان)، مهم‌ترین نکته‌ای که باید در آزادسازی سهام عدالت مدنظر قرار گیرد، ارتقای بهره‌وری در مدیریت شرکت‌های سرمایه‌پذیر و جلوگیری از تکرار تجربه ناموفق سالیان گذشته مدیریت دارایی‌های سهام عدالت است.

دو مسیر برای آزاد سازی سهام عدالت مطرح بود:
• اختیار فروش سهام عدالت به مردم داده نشود (دیدگاه برخی از نمایندگان مجلس که در قالب لایحه‌ای در فرآیند بررسی قرار داشت).
• اختیار فروش سهام عدالت به مردم داده شود.

انتخاب مسیر اول، مستلزم ایجاد یک لایه واسط مدیریتی غیر ذی‌نفع و نظارت و مدیریت دولت بر شرکت‌های سرمایه‌پذیر سهام عدالت است. مدل مذکور نه تنها تضمینی برای ارتقای عملکرد شرکت‌ها ندارد، بلکه باعث می‌شود نقش دولت در مدیریت این شرکت‌ها افزایش پیدا کند (همان‌طور که در جداول قبلی ذکر شد، در اکثر شرکت‌های زیر مجموعه سهام عدالت، نماینده دولت به عنوان یکی از سهام‌داران اصلی در کنار نماینده سهام عدالت، عضوی از هیئت مدیره شرکت سرمایه‌پذیر است). این مسیر، نوعی بازگشت به عقب تلقی می‌شود. زیرا زمینه کاهش کارایی این شرکت‌ها و هم‌چنین امکان بروز انواع فساد و رانت‌های دولتی را در صدر مدیریت شرکت‌های سهام عدالت پدید می‌آورد که درنتیجه آن، ثروت مردم رو به زوال می‌رود.

برخلاف مدل فوق و منطبق بر مسیر دوم، پیشنهاد می‌شد تا پس از اطلاع رسانی کامل نسبت به عملکرد شرکت‌های سهام عدالت و هم‌چنین بورسی شدن شرکت‌های غیربورسی سهام عدالت، اختیار فروش سهام به مردم داده شود. در نتیجه این فرآیند، دستاورد‌های زیر حاصل می‌شود:

• توسعه فرهنگ سهام‌داری و حفظ دارایی‌های مولد در بین مردم، از طریق خریدوفروش سهام عدالت
• بهبود عملکرد اقتصادی بنگاه‌ها، با ورود بخش خصوصی به مدیریت بنگاه‌های سهام عدالت، در بستر خریدوفروش بلوکی سهام عدالت