چه کسانی می‌خواهند صنایع هوافضای ایران را زمین بزنند؟/ مسئولان نه برای تحریم برنامه داشتند نه برای پساتحریم

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، به نمایشگاه که وارد می‌شویم، اولین غرفه دانشجویی چشمم را می‌گیرد. نسبت به صاایران خیلی کوچک‌تر است. جوان خوشتیپی پشت یک موتور کوچک ایستاده. از او می‌خواهم تا درباره محصولش توضیح دهد. می‌گوید این اولین موتور پالس‌جت تجاری کشور است. موتوری که 12 کیلو وزن دارد و در قایق‌ها و پهپادها استفاده می‌شود. مهندس جوان می‌گوید این موتورها معمولاً برای کمک به شتاب گرفتن هواپیما در کنار موتور اصلی کاربرد دارند. از او می‌پرسم محصول‌شان تجاری هم شده است؟ می‌گوید پالس‌جت‌ها هنوز جوان هستند اما میکروجت‌های قبلی‌شان عملیاتی شده و هم اکنون روی برخی از هواپیماهای بدون سرنشین کشور مشغول به کار هستند.

صاایرانی‌ها اجازه نداشتند صحبت کنند. ماکت ماهواره‌های ساخت شده در صنایع الکترونیک ایران جذاب‌ترین بخش غرفه بزرگ‌شان بود. ماکت‌هایی از ماهواره طلوع، ایستگاه زمینی دریافت اطلاعات ماهوره امید و برج مراقبت متحرک از دیگر دست‌آوردهای به نمایش درآمده این شرکت با سابقه بود.

شرکت بعدی هرچند حالا دیگر یک مجموعه اقتصادی با رونق است اما ریشه‌اش به یک گروه دانشجویی باز می‌گردد. آنها اولین کارشان را سال 86 با ساخت یک هواپیما بدون سرنشین آغاز کرده‌اند اما الآن بیش از 200 نوع مولتی روتور عمودپرواز تولید می‌کند. غیر از عمود پروازها، 20 نوع هواپیمای بال ثابت هم برای مصارف نظامی و غیرنظامی طراحی و تولید کرده‌اند.

هواپیمای «لیکو» بیش از دیگر محصولات این شرکت به چشم می‌آمد. هواپیمای بدون سرنشینی که می‌تواند 100 کیلوگرم بار با خود حمل کند. مهندس برایمان توضیح داد بدنه «لیکو» تماماً با کامپوزیت ساخته شده و موتورهایش با بنزین کار می‌کنند. محصول دیگری که بیش از همه توجه فیلم‌بردار ما را به خود جلب کرده بود، «استابلایزر» یا لرزه‌گیر دوربین بود. محصولی که زیر پهپادها نصب می‌شود تا بهترین کیفیت تصویر را از دوربین به ارمغان بیاورد.

در ادامه مسیر تابلوی نیروی دریایی سپاه را می‌بینیم. حدس می‌زدیم احتمالاً اینجا هم مثل بقیه بخش‌های نظامی کسی مشتاق مصاحبه کردن نباشد. اوضاع اما بدتر از این بود. وقتی فهمیدند خبرنگاریم می‌خواستند اجازه تصویربرداری و عکاسی هم ندهند. ماجرا از این قرار بود که پیش از ما یکی از خبرگزاری‌ها تصویر مدل قایق پرنده‌ای که در این غرفه به نمایش گذاشته شده بود را به عنوان رونمایی از پهپاد انتحاری سپاه منتشر کرده بود. به همین خاطر دل خوشی از خبرنگارها نداشتند. با این وجود درباره قایق پرنده توضیح دادند. مدلی که قرار است تا چند سال دیگر نمونه اصلی آن ساخته شده و پس از تولید انبوه در خدمت سازمان رزم سپاه قرار گیرد.

غرفه شرکت هوافضای طوبی با چندین هواپیمای بدون سرنشین تزئین شده بود و بیشتر از همسایه‌هایش جلب توجه می‌کرد. جوانی که می‌خواست محصولات را معرفی کند ابتدا از ایستگاه کنترل پهپاد شروع کرد. 2 سیستم کنترل که یکی برای هواپیماهای کوتاه برد و دیگری برای بردهای بلندتر است. پس از ایستگاه، نوبت به خود پهپادها رسید. نام همه پهپادهای این شرکت طوبی بود. از «طوبی 270» دست پرتاب تا «طوبی 600» هر کدام برای یک مأموریت خاص طراحی شده‌اند اما هدف بیشتر آنها شناسایی است و دوربین دارند.

بچه‌های استارت‌آپ دانشگاه شریف هم با کوادروتورهای سفید و یک نقشه میزبان ما میهمانان بودند. تیم آنها که از دانشجویان مهندسی هوافضا، مکانیک، برق و نرم‌افزار تشکیل شده است. مهم‌ترین دست‌آوردها طراحی یک سامانه آنلاین برای نقشه‌برداری 3بعدی بود. فن‌آوری که دقت و سرعت نقشه‌برداری خیلی کوتاه می‌کند.

پس از گشت و گذار در نمایشگاه نوبت به این رسیده بود تا صحبت‌های مسئولان نمایشگاه را هم بشنویم. از ابتدا فکر نمی‌کردیم ماجرای جنجالی وجود داشته باشد اما وقتی صحبت‌های مهندس سعیدی به نیمه رسید فهمیدیم که دنیای صنایع هوافضا هم خالی از حاشیه نیست. سعیدی دبیر کارگروه پهپاد اتحادیه صنایع هوافضای کشور است. او می‌گفت: «ما معمولاً دنبال حاشیه نمی‌گردیم اما امسال برخی‌ها که از تجارت تحریم صنایع هوایی ایران فربه شده‌اند و سرسازگاری با تولیدات داخلی ندارند خیلی ما را اذیت کردند. کار به جایی رسید که برخی مراکز ملی کشور به زیر مجموعه‌هایشان نامه زده بودند که در این نمایشگاه شرکت نکنند.» سعیدی که صحبت‌های گل انداخته بود ادامه داد: «این تلاش‌ها البته بازتاب خوبی بین نهادهای نظامی نداشت و مجموعه‌های سپاه، صاایران و دیگر نهادها حضور پر رنگی داشتند.»

پیش از صحبت با سعیدی می‌دانستم که نمایشگاه قرار بوده در فرودگاه امام خمینی(ره) برگزار شود اما لحظات آخر اجازه برگزاری آن داده نمی‌شود. ماجرا را از مهندس پیگیر شدیم. او گفت: «بخش خصوصی و دانش‌بنیان ما به خوبی نشان داده است که هم برای دوره تحریم و هم برای دوره پساتحریم آمادگی دارد اما مسئولان ما نشان دادند که نه برای دوره تحریم برنامه دارند و نه دوره پساتحریم. هزارن شعار، مصوبه، سروصدا داریم اما در عمل در حد یک سوپرمارکت هم عمل نمی‌کنند. از پارسال همه چیز هماهنگ شده بود و تا یکی دو هفته قبل از نمایشگاه هم همه چیز آماده بود اما افرادی که من اسم آنها را دلال هوایی می‌گذارم آمدند و نظر مسئولان برگرداندند.»

سعیدی در ادامه به نقد نمایشگاه هوافضای کیش هم پرداخت. مهندس می‌گفت: «نمایشگاه کیش به عنوان یک رویداد هوایی بین‌المللی آغاز به کار کرد. تا زمانی که ما نمایشگاه صنایع هوافضا نداشتیم خوب بود. به نظر ما این نمایشگاه جنبه تفریحی دارد. آیتم‌های جذابی‌ دارد و می‌تواند توریست‌ها را سرگرم کند. برخی از دوستان دولتی هم برای گرفتن حق مأموریت مدتی به این جزیره زیبا سفر می‌کنند اما چیزی به عنوان صنعت و بده و بستان تجاری وجود ندارد. سفر به کیش برای هر ایرانی بیش از 1 میلیون تومان هزینه دارد. دانشجویان و علاقه‌مندان در اینجا به راحتی می‌توانند از نمایشگاه بازدید می‌کنند. شرکت‌ها هم با کمترین هزینه می‌توانند وسایل‌شان را منتقل می‌کنند. این امکانات در کیش وجود ندارد. نمی‌شود از ما انتظار داشته باشند تمام کارهای علمی خودمان را تعطیل کنیم و برای یک برنامه توریستی به کیش برویم.»

با وجود تمام این حاشیه‌ها هفتمین نمایشگاه صنایع هوایی و فضایی ایران روز جمعه 7 آبان در تهران پایان یافت. نمایشگاهی که با وجود همه بی‌مهری‌ها، آبرومندانه و جذاب برگزار شد. چند ساعتی که در سالن‌های نمایشگاه در محوطه برج میلاد قدم می‌زدیم، دانشجویان و دانش‌آموزان بسیاری را دیدیم که با شوق و ذوق دست‌آوردهای دانشمندان و صنعتگران کشورشان را می‌دیدند. شرکت‌های دانش‌بنیانی که اکثراً معتقد بودهند در 3 ، 4 سال گذشته اوضاع‌ بر وفق مرادشان نیست. توطئه‌های دلالان همراه با بی‌مهری مسئولان برای آنها سنگین تمام شده است و مشکلات مالی دغدغه مهمی برای‌شان شده است.