دو بندر مهم شهید رجایی و شهید باهنر در استان هرمزگان به لحاظ موقعیت استراتژیکی این استان و نزدیکی با کشورهای حوزه خلیج فارس از یک سو و كشورهاي حوزه جنوبي شرق آسيا از جمله هندوستان، كره جنوبي، مالزي و اندونزي از سوی دیگر، از جایگاه مهمی در تحولات سیاسی، صادرات و واردات در رونق اقتصادی منطقه برخوردار است.
مسعود یاسایی، عضو هیئت علمی مدیریت گمرگ و بازرگانی دانشگاه هرمزگان در گفتوگوی تفصیلی با خبرنگار «خبرگزاری دانشجو» در بندرعباس، در پاسخ به سوال خبرنگار ما مبني بر تشریح بیوگرافی از موقعیت جغرافیایی و مزیت های بنادر شهید رجایی و باهنر استان گفت: بندر شهید رجايی با 2400 هکتار مساحت در شمال تنگه هرمز در 32 کیلومتری بندرعباس قرار دارد که هر ساله بالغ بر 70 میلیون تن در سال ظرفیت پذیرش کالا را دارد.
اين بندر با وجود موقعیت ممتاز جغرافیایی و مناسب ترین و کوتاهترین پل ارتباطی با آسیای میانه، اتصال به شبکه بین المللی راه آهن و جاده تاریخی ابریشم با ظرفیت پذیرش بیش از سه میلیون TEU کانتینر در سال، ظرفیت تخلیه و بارگیری تا 50 میلیون تن انواع کالاهای وارداتی، صادراتی و ترانزیتی، امکان ورود تجهیزات و ماشین آلات جهت بهره برداری خارج از تشریفات گمرکی و وجود ترمینال های اختصاصی، کانتینری فرآورده های نفتی و مواد معدنی، از مهمترین بنادر در سطح کشور به شمار می رود.
ساخت بنای اسکله سورو (بندر شهید باهنر) نیز در آبان ماه سال 1346 آغاز شد و بعد از انقلاب اسلامی این بندر به نام بندر شهید باهنر تغییر نام داد که در جنوب ایران و در شمال خلیج فارس و در مختصات 56 درجه و 12 دقیقه طول شرقی و 27 درجه و 9 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است.
موقعیت ممتـاز جغرافیایی همچون دسترسی به آب های آزاد جهان از طریق خلیج فارس، نزدیکی به مناطق آزاد قشم و کیش و بنادر تجاری خلیج فارس، این بندر را به پایگاهی استراتژیک پس از مجتمع بندری شهید رجایی در منطقه تبدیل كرده است و از لحـاظ موقعیت دریایی، این بندر در پناه جزیره قشم قرار گرفته است.
خبرگزاري دانشجو: علت ازدحام در گمرک شهید رجایی بندرعباس چیست؟ و چرا تاجران و سرمایه گذاران ترجیح می دهند کالاهای خود را از طریق گمرک شهید رجایی و باهنر وارد کنند؟
یاسایی: درحال حاضر گمرگ شهید رجایی با ازدحام زیادی نسبت به گمرك شهید باهنر رو به روست. بعد از شروع جنگ تحمیلی بنادر خرمشهر، آبادان و ماهشهر (امام خمینی) تعطیل و همه تجارت خارجی ما اعم از صادرات و واردات بر روی گمرگات بندرعباس متمرکز شد و صادرات نیز توسعه یافت.
شاید تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی به غیر از نفت مقداری صادرات حبوبات نيز داشتیم؛ درحالی که امروزه در بحث صادرات غیر نفتی صنعتی، کشاورزی، معدن و کالاهای مکمل به جایگاه مهمي رسیده ایم که قابل قیاس با گذشته نیست که بار همه این ها بر روی گمرکات بندرعباس بخصوص گمرک شهید رجایی است، چرا كه اين بندر در خصوص واردات و صادرات نهادینه شده است و این شاید به ارتباط با راه آهن، دریا و همچنین امنیتی که این استان در مقایسه با سایر استان ها از جمله چابهار و خوزستان دارد، برمي گردد. بنابراين بیشتر تجار تمایل دارند کالاهای خود را از بندر شهید رجایی صادر و وارد کنند. بحث انبارها، استقرار تجهیزات در گمرک شهید رجایی بندرعباس، ظرفیت بندر و حضور ترخیص کاران، همه اینها دست به دست هم داده، و اين گمرگ را به عنوان گمرگ ویژه در سطح کشور مطرح کرده است.
خبرگزاري دانشجو: گمرکات هرمزگان از نظر حجم درآمدی در چه جایگاهی است و آیا این ازدحام در بنادر جنوب، در استان هرمزگان نيز مزیت هایی دارد؟
یاسایی: شاید گمرکات استان هرمزگان بخصوص شهید رجایی از نظر حجم و درآمد در رده اول در کشور باشند و اگر هم نباشد، بعد از گمرکات اقتصادی در تهران حرف اول را می زنند؛ بنابراین طی سال های گذشته شاهد بودیم تجار با وجود مشوق های زياد جهت بردن كالاها به بنادر دیگر از جمله بندر امام و خرمشهر باز هم از اين بنادر در استان ما استقبال می کنند؛ در اين راستا باید این موضوع را به عنوان وضعیت خوب برای گمرگات استان هرمزگان قبول کنیم و کار را در گمرک سرعت ببخشیم.
باید اين گونه تصور کنیم بندر شهید رجایی در صادرات و واردات یک مزیت هایی نسبت به سایر بنادر کشور دارد، بنابراين سوق دادن واردات و صادرات به بنادر دیگر در حقیقت محروم کردن واردات و صادرات کشور از مزیت های بنادر و گمرکات استان هرمزگان است؛ شاید این بهترین موضوعی است که برعهده رسانه هاست و ما باید ازدحام کالا و ارباب رجوع در بندر شهید رجایی را به عنوان مزیت قبول کنیم و بدنبال راه حل توسعه زیر ساخت آن باشیم.
اشتغالی که در این گمرک ایجاد می شود کمتر از نفت در ایران نيست، به شرطی که بتوانیم با مدیریت اصولی زیر ساخت ها و امکانات لازم را ایجاد کنیم.
خبرگزاري دانشجو: گمرکات بندرعباس به خصوص گمرك شهید رجایی دارای چه پتانسیل هايي است که آن را نسبت به سایر گمرکات ویژه کرده است؟
یاسایی: اگر بتوانیم زیر ساخت های خود را از نظر حمل و نقل، جاده ها، راه آهن و از نظر سرعت در تشریفات گمرکی بالا ببریم، ناخودآگاه در آمد خود را در ترانزیت بالابرده ایم و این باعث افزایش درآمد برای دولت و تولید اشتغال های جانبی می شود.
بنده به عنوان یک کارشناس علوم سیاسی معتقدم که یکی از اهداف مهم آمریکا در حمله به افغانستان ایجاد یک مسیر ترانزیتی بین اقیانوس هند و کشورهای آسیای میانه بود؛ در اين راستا آمریکا به هزاران دسیسه و حیله دست زد تا مقابل انتقال نفت آذربایجان به ایران بياستد؛ چرا که این به ایران امنیت می داد.
اگر سهم کشوری در تجارت خارجی بیشتر شود، امنیت آن کشور بالاتر مي رود و اگر نقش تجاري آن کشور در کشورهای پیرامونی بالا رود، ناخودآگاه آن کشور و سرمایه گذاران آن به دولت فشار می آورد که این کشور امنیتش پایدار شود؛ بنابراين اگر بتوانیم در ترانزیت نقش بهتری ایفا کنیم مثل این است که طلای های بی شمار خریده ایم.
امروزه عامل بازدارندگی که سهم زیادي در توسعه تجارت خارجی براي كشور دارد، کمتر از تسلیحات نیست؛ پس چرا از این موقعیت استفاده نکنیم، با وجود اينكه امروزه بهترین راه ارتباطی کشورهای آسیای میانه از ایران است.
البته با وجود اینکه نقش راه آهن بسیار حائز اهمیت است، متاسفانه زیر ساخت لازم در دوبانده کردن راه آهن بندرعباس- سیرجان هنوز صورت نگرفته است.
خبرگزاري دانشجو: نقش حمل و نقل جاده ای در توسعه گمرکات استان هرمزگان تا چه اندازه در توسعه بخش گمرک و توسعه صادرات تاثیر دارد؟
ياسايي: امروزه حمل و نقل جاده ای بنا بر تدابیر سازمان های بین المللی نقش بسیار زیادی در ترانزیت کالا، اجرای بهتر ضمانت نامه های بانکی، سوق دادن کالاهای ترانزیتی و سرعت در قابلیت انتقال کالا دارد.
متاسفانه افراد دارای تحصیلات عالی در شرکت های حمل و نقل استان هرمزگان کمتر از انگشتان دست است و آیا با این وضعیت، این افراد می توانند بارنامه های مصوب اتاق بازرگانی بین المللی را بنویسند و بکار ببرند؟ که مسلم است هدفمند و مطلوب نخواهد شد.
خبرگزاري دانشجو: نقش مناطق آزاد در توسعه گمرکات این استان و کمبودها و مشکلاتی که در این راستا وجود دارد، عمدتا ناشی از چه عواملی است؟
یاسایی: حضور دو منطقه آزاد تجاری و صنعتی قشم و کیش این امکان را به استان هرمزگان می دهد که بسیاری از خطوط تولیدی واردات مواد اولیه خود را یا از طریق مناطق آزاد یا استقرار مناطق آزاد داشته باشند، به شرطی که بتواند علاوه بر گمرک جمهوری اسلامی، گمرک مناطق آزاد را نیز تحت پوشش تخصصی خود قرار دهد.
امروز شاهد هستيم كالاهاي ضروري از جمله برنج، کالاهای برقی و غيره به صورت قاچاق وارد کشور می شود و مهم ترین علت آن، وارد نبودن گمرک قشم به کار تخصصی و عدم آشنايي مسئولان تصمیم گیرنده با کار مدیریتی است.
در مناطق آزاد موفق دنیا از جمله هنگ کنگ تعرفه بالای 5/2 درصد وجود ندارد، درحالی که تعرفه کالا در مناطق آزاد حتی از کالای در گمرک جمهوری اسلامی بیشتر است و این باعث می شود صاحبان کالا ترجیح دهند قاچاق وارد کنند و این خود علت مهم کاهش درآمد در مناطق آزاد است.
خبرگزاري دانشجو: آیا در این راستا مشكلاتي وجود دارد که درآمدها را کاهش می دهد و گمرگ را در رسیدن به اهداف خود دور می کند؟
یاسایی: باید اذهان را متوجه این موضوع کنیم که شاید مدیران در این عرصه از تخصص لازم برخوردار نیستند، بطور مثال اعضای اداره کننده یک منطقه آزاد از یک سازمان مثلا میراث فرهنگی وارد کار می شوند، آیا انتظار می رود که اهداف این سازمان محقق شود؟ مدیر سازمان منطقه آزادی که یک پزشک عمومی است، چه تخصصی از تجارت خارجی دارد؟ با وجود این گونه افراد که برای مناطق آزاد تصمیم گیری می کنند، انتظار ورود قاچاق را نیز باید داشته باشیم.
متاسفانه ديده مي شود افرادی كه به فلسفه منطقه آزاد اشراف ندارند در اين زمينه تصمیم گیری می کنند، بنابراین انتظاری که از مسئولان ارشد این استان در بحث توسعه گمرکات استان می رود، توسعه زیر ساخت ها با سرعت بیشتری است.
خبرگزاري دانشجو: امتیازات و پتانسیل هایی که منطقه آزاد قشم دارد، چیست و چه تاثیری در افزایش صادرات از این استان خواهد داشت؟
یاسایی: ساحل جنوبی قشم یکی از سواحلی است که عمیق ترین آبها را در کنار خود دارد و اگر به طور مثال یک اسکله 100 متری را در کنار این ساحل ایجاد کنیم با یک اسکله 400 متری در کشورهای دیگر از نظر از آبخوری که کشتی های لازم دارند، برابری می کند.
قشم بهترین پناهگاه دریایی برای ساحل بندرعباس و بندر شهید رجایی و تنگه هرمز است كه اين امر یکی از بهترین پتانسیل ها به شمار مي آيد، اما متاسفانه این جزیره با این همه درآمد اسکله ای که بتواند کشتی هایی را با آبخوری بالا در خود جای دهد، ندارد.
خبرگزاري دانشجو: نقش دانشگاه و گمرك را در توسعه مباحث آموزشی، پژوهشی و آشنایی دانشجویان با مباحث مختلف گمرک را توصیح دهید؟
یاسایی: هرجا دانشگاه توسعه یابد آن منطقه نیز توسعه می یابد و بنابراین یکی از زیر ساخت های هر منطقه حضور و توسعه دانشگاه است و در اين راستا تعامل با گمرک در جهت توسعه نیروی انسانی، مسائل پژوهشی گمرک بسیار حائز اهمیت است.
در بدو پیروزی انقلاب اسلامی گمرک ایران 10 هزار پرسنل داشت، آن موقع گمرک از نظر کمی نیز محدود بود اما امروزه افزایش تعداد گمرکات در تمامی بخش های دستگاه های مرتبط از جمله دفاتر گمرکی در بنادر، فرودگاه ها و هر استانی وجود دارد؛ بنابراین با کمبود دفاتر گمرکی برای انجام خدمات گمرکی خود با مشکل چندانی روبرو نیستیم و از نظر توسعه کمی موفق بوده ایم، ولی از نظر نیروی انسانی بعد از 20 سال امروز تعداد نیروی انسانی گمرک ما به6000 نفر کاهش یافته است، بنابراین بعضی فکر می کنند عضویت در سازمان تجارت جهانی به معنای کاهش گمرک تجارت جهانی است، درحالی که این طور نیست.
لازم به ذكر است، تلاش خوبی در خصوص دورکاری در بخش گمرک انجام نگرفته است، بنابراين مزیت هایی که دورکاری در زمینه الکترونیکی کردن سیتم های گمرکی، که خود زمینه ای است برای افزایش سرعت در کاهش فساد، عدم تماس مستقیم با صاحب کالا، سرعت در ارسال اظهارنامه ها ،پروانه گمرکی و غيره، بسیار موثر خواهد بود.
یکی از مشکلاتی که در حوزه گمرک و دانشگاه های ما وجود دارد، نبود رشته های متناسب با گمرک دریایی این استان است، بنابراین می توان با راه اندازی رشته های حمل و نقل دریایی، کارهای بیشتر پژوهشی توسط دانشجویان و فارغ التحصیلان دانشگاهی در این حوزه انجام داد و زمینه توسعه این فعالیت ها در گمرکات استان را کسترش داد./انتهای پیام/