کد خبر: ۱۲۶۹۶۰
تاریخ انتشار: ۱۵:۳۵ - ۳۰ ارديبهشت ۱۳۹۰
به بهانه روز بزرگداشت ابن هيثم
گروه علمي «خبرگزاري دانشجو»؛ ابوعلی حسن محمد بن حسن بن هیثم بصری، ریاضی‌دان برجسته و بزرگ‌ترین فیزیک‌دان و نورشناس مسلمان ايراني قرن چهارم قمري در علوم رياضی، حساب و هندسه، مثلثات، جبر، الابصار و غیره، استادی ماهر و صاحب ابتکار بود به طوريكه او را پیشرو دانشمندان اهل تجربه و آزمایش به معنای دقیق مي دانند.
وي اهل خوزستان بود که در شهر وهیشت‌اردشیر (اهواز) اقامت داشت و پس از مشاهده اختلاف مردم در راه های وصول به حقیقت، به بررسی آرا و عقاید گوناگون برای یافتن راهی مطمئن به سوی حق پرداخته و چون به نتیجه ای نرسیده، سرانجام معتقد شده که جز از طریق علمی که ماده اش امور حسی و صورتش امور عقلی باشد - یعنی طبیعیات و الهیات و منطق - نمی توان به حق دست پیدا کرد و چنین به نظر می رسد که پس از این مشغول تحصیل علوم طبیعی و فلسفی می شود.
ابن هیثم از راه استنساخ کتاب های ریاضی روزگار می‌گذرانید و کتاب های او در هندسه، حساب، به ویژه کتاب علم البصار در پرتوشناسی، شهرت جهانی دارند.
آثار ماندني ابن هيثم
بيش از 20 اثر بازمانده از ابن هیثم نظير مقاله فی هیئته العالم، کتاب المناظر، مقالة فی صورة‌الکسوف، رسالة فی مساحة المسجم المکافی، مقالة فی تربیع الدائرة، مقالة مستقصاة فی الاشکال الهلالیة، خواص المثلث من جهة العمود و القول المعروف بالغریب فی حساب المعاملات، ویژه مسائل نجومی است.
اين دانشمند بزرگ ايراني به تعريف از زادگاهش اهواز، کتاب «تفضيل اهواز علي بغداد من جهات طبيعيه» را نيز نوشت.
ابن هیثم رساله‌ای در مورد نور نيز نوشت و ذره بین را هم کشف کرد.
وي به نسبت زاویه تابش و زاویه انکسار پی برد و اصول تاریکخانه را شرح داد و در مورد قسمت‌های مختلف چشم بحث کرد.
ابن هیثم در قرن پنجم هجری قمري وسیله‌ای را به نام جعبه تاریک (camera obscura) برای مطالعه خورشیدگرفتگی به کار برده بود، این وسیله در جنگ های صلیبی به اروپا راه یافت. اتاقک تاریک، عبارت بود از جعبه یا اتاقکی که فقط بر روی یکی از سطوح آن روزنه‌ای ریز، وجود داشت. عبور نور از این روزنه باعث می‌شد که تصویری نسبتاً واضح اما به صورت وارونه در سطح مقابل آن تشکیل شود.
حل مسئله زیر یکی از کارهای معروف او است
«در صفحه دایره‌ای به مرکز O و به شعاع R، دو نقطه ثابت B ,A داده می‌شود. هرگاه دایره را به مثابه آیینه‌ای فرض کنیم بر آن، نقطه‌ای چون M بیابید که شعاع نورانيی که از A خارج می‌شود پس از منعکس شدن در نقطه M، بر B بگذرد.»
ابن هیثم این مسئله را با استفاده از یک معادله چهارم و از تقاطع یک هذلولی متساوی القطرین و یک دایره حل کرده‌است.
شاگردان ابن هیثم
ابن هیثم را پیشرو دانشمندان اهل تجربه و آزمایش به معنای دقیق آن مي دانند زیرا وی در نظریات علمی خود، به‌ویژه در بررسی های نورشناسی و مسئله ابصار، به درستی از استقراء و تمثیل و قیاس سود می‌جست و شاگردان بسياري را تربيت كرده است.
البته از میان شاگردان ابن هیثم، در طول سال هایی که به تدریس اشتغال داشت، تنها دو تن را می شناسیم: ابوالوفاء مبشربن فاتک، دانشمند مشهور مصری که نزد ابن هیثم به تحصیل ریاضی پرداخت و یکی از بزرگان سمنان به نام سرخاب (سهراب) که 3 سال نزد او شاگردی کرد.
از تاریخ دقیق در گذشت ابن هیثم اطلاعی در دست نیست. اما مورخان مرگ او را در حدود سال 430 هـ ق یا پس از آن در قاهره دانسته اند و گفته اند که چون به سختی بیمار شد و دانست که عمرش به سر آمده، رو به کعبه خوابید و ذکر حق گفت و درگذشت./انتهاي پيام/
لینک کوتاه: snn.ir/000X1k
ارسال نظرات
- خبرگزاری دانشجو نظراتی را که حاوی توهین است منتشر نمی کند.
- لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگیلیش) خودداری نمايید.
- توصیه می شود به جای ارسال نظرات مشابه با نظرات منتشر شده، از مثبت یا منفی استفاده فرمایید.
- با توجه به آن که امکان موافقت یا مخالفت با محتوای نظرات وجود دارد، معمولا نظراتی که محتوای مشابهی دارند، انتشار نمی یابد.
