مريم بختياري و سيلي محكمي كه در جريان مشروطه به محمد علي شاه زد

گروه انديشه «خبرگزاري دانشجو»؛ مهم‌ترين ويژگي بارز انقلاب مشروطه، آن بود که زن و مرد ايراني پس از سال‌ها استبداد و اختناق همراه يکديگر وارد صحنه تصميمات سياسي شدند. اگرچه زنان، تصميم‌گيرنده نبودند، ولي در تصميمات سياسي گردانندگان اصلي، سهم چشمگيري داشتند.
 

در طول دوران استبداد، اگرچه ظلم مضاعف بر پيکر تمام اجتماع وارد مي‌شد، ولي زنان در محيط بسيار محدودتري مي‌زيستند. اما جنبش مشروطه، مفاهيم عدالت‌خواهي را در حيطه يک جنسيت خاص مطرح نکرد.

حضور زنان در صحنه‌هاي انقلاب به دليل شرايط ظلم و استبداد در سطح تمام جامعه بود. شاهد اين سخن اطلاعيه‌اي است كه در تاريخ ربيع‌الثاني سال 1327ﻫ . ق خطاب به محمدعلي‌شاه، زن و مرد ايراني به عنوان ملت مشروطه‌خواه معرفي شده اند.
 

با وجود کوشش‌ها و مبارزات فراوان زنان، در نظامنامه  انتخابات که در سال 1324ﻫ . ق تدوين شد، اين قشر جامعه از حق انتخاب محروم شدند.

 

گسترش نسبي تحصيلات ابتدايي در جامعه عهد قاجار و انتشار روزنامه‌ها، سطح آگاهي اجتماعي را نسبت به گذشته ارتقا داد. مردم به مسائل سياسي و فرهنگي آگاهي يافته و در مورد اتفاقات مختلف، حساسيت‌هايي را نشان دادند.
 

از سوي ديگر، عموم مردم با طبقه روحانيان پيوند عميقي داشتند و روحانيان، بسياري از مشکلات اجتماعي را حل مي‌کردند.

 

روحانيان در خطابه‌هاي مذهبي، اخبار سياسي را به مردم مي‌رساندند و رهبري اعتراضات سياسي مردم را برعهده مي‌گرفتند. زنان نيز به دليل حضور در اين جلسات، تحت تأثير اين ارتباطات قرار مي‌گرفتند.

 

در دوران سلطنت مظفرالدين‌شاه و آغاز نغمه‌هاي مخالفت با استبداد، علما به عنوان اعتراض به سياست‌هاي شاه و درباريان در مسجدشاه بست نشستند. با مقاومت حکومت در برابر اين اعتراض، متحصنين به حرم حضرت عبدالعظيم رفتند. در آنجا زنان وظيفه محافظت از متحصنين در مقابل نيروهاي دولتي را برعهده داشتند. در اين ماجرا، برخي زنان دستگير و زنداني شدند.

 

حرکت و حمايت زنان در مهاجرت عظمي نيز ادامه يافت. در هنگام مهاجرت روحانيون به قم، در ميان جمعيت زني ديده مي‌شد که مقنعه خود را بر سر چوب کرده، فرياد مي‌کشيد: از اين به بعد، عقد دختران مسلمان را بايد مسيو نوز بلژيکي ببندد.

 

پس از صدور فرمان مشروطيت از سوي مظفرالدين‌شاه، نخستين دغدغه انقلابيون، تدوين قانون اساسي بود. زنان نيز در اين بحبوحه به مجلس رفتند و خواستار تکميل قانون اساسي از نمايندگان خود شدند.

 

به سلطنت رسيدن محمدعلي شاه و آغاز مخالفت‌هاي وي با مشروطه‌خواهي، بار ديگر مبارزات مردمي را گسترده‌تر ساخت. زنان در طول اين مبارزات، حتي از نثار جان خود نيز نمي‌هراسيدند. برخي از آنان با پوشيدن لباس مردانه در صحنه‌هاي جنگ حضور مي‌يافتند و تنها پس از کشته شدن آنها مشخص مي‌شد که زن بوده‌اند.

 

جهت تببيين نقش زنان در عصر مشروطه به معرفي يكي از سرداران زن دلاور و مبارز مشروطه خواه مي پردازيم تا با ميزان حضور و نقش آفريني زنان در آن عصر بيشتر آشنا شويم.

 

 
بي بي مريم بختياري از زنان مبارز عصر مشروطيت است. او از زنان تحصيلکرده و روشنفکر بود که به طرفداري از آزاديخواهان برخاست. وي به دليل زندگي ايلياتي در تيراندازي و سوارکاري مهارت داشت.

 

چون همسر و جانشين خان (ضرغام‌ا‌لسلطنه بختياري) بود، عده اي سوار در اختيار داشت و در مواقع ضروري به ياري مشروطه‌خواهان مي پرداخت.
 
سردار بي بي مريم بختياري، يکي از مشوقين اصلي برادرش ( سردار اسعد بختياري) جهت فتح تهران محسوب مي‌شد.

 

وي طي نامه‌ها و تلگراف‌هاي مختلف بين سران ايل آنان را به مبارزه دعوت و با سخنراني‌هاي مهيج و گيرا، افراد ايل را جهت مبارزه با استبداد صغير (استبداد محمدعلي شاهي) آماده مي‌کرد.

او به عنوان يکي از شخصيت‌هاي ضداستعماري و استبدادي عصر قاجار مطرح بوده است.
 

سردار مريم بختياري قبل از فتح تهران مخفيانه با عده‌اي سوار وارد تهران شده و در خانه يكي از بزرگان منزل کرد و همزمان با حمله‌ سردار اسعد به تهران، پشت بام خانه را که مشرف به ميدان بهارستان بود سنگربندي نمود و از پشت سر با قزاق‌ها مشغول جنگ شد.

 

او حتي خود شخصا تفنگ به دست گرفت و با قزاقان جنگيد. نقش او در فتح تهران، محبوبيتش را در ايل افزايش داد به طوري که به لقب سرداري مفتخر شد.

بي بي مريم در جنگ جهاني اول با وجود حمايت ايل بختياري از انگليس‌ها، به مخالفت با انگليس‌ها پرداخت و با عده اي از تفنگچيان و سرداران خود جانب متحدين را گرفت.

 

او با همكاري برخي خوانين جزء بختياري در يورش‌هاي مداوم خود به انگليس‌ها صدماتي وارد ساخت به طوري که پليس جنوب مبارزات دائمي و پيگيري را با او شروع کرد.

 

خواهر سردار اسعد بختياري در راستاي اهداف مبارزاتي خود، از سربازان و افسران آلماني جهت سرکوب و قلع و قمع راهزنان کهگيلويه و کنترل خوانين کوچک استفاده نمود.

قدرت سردار مريم در منطقه به حدي بود که روس‌ها به هنگام فتح اصفهان خصمانه به منزل او تاختند و اثاثيه او را به يغما بردند و کليه اموال و املاک او را در اصفهان مصادره کردند.

رشادت و دلاوري اين زن بختياري به حدي بود که منزل او مأمن و پناهگاه بسياري از آزاديخواهان عصر مشروطه شد.

به پاس حمايت‌هاي سرسختانه بي بي مريم از شارژ دافر سابق آلمان، امپراطور آلمان، کمان تمثال ميناکاري و الماس نشان و همچنين صليب آهنين خود را که مهمترين نشان دولت آلمان بود، براي او فرستاد. او تنها زني بود که در دنيا توانست اين نشان را دريافت نمايد.

جريان مبارزات سردار مريم بختياري با انگليس‌ها در طي قرارداد 1919 و کودتاي 1299 همچنان ادامه يافت به طوري که دکتر محمد مصدق حاکم فارس در زمان کودتاي 1299 پس از عزل از اصفهان راهي بختياري شد و مدت ها مهمان سردار مريم بود.

علي مردان خان، پسر سردار مريم در سال1313هـ. ش در اصفهان و به دستور رضا شاه به شهادت رسيد. اين بانوي آزادي خواه و مبارز  سه سال پس از شهادت فرزندش زندگي را بدرود گفت.

 

منبع: سردار بي بي مريم بختياري، زن مبارز عصر مشروطه. نيلوفر كسري./انتهاي پيام/