دحوالارض؛ روزي كه ثواب روزه آن معادل 60 ماه روزه است

گروه دين و انديشه «خبرگزاري دانشجو»؛ در مجمع البحرین آمده است: قوله تعالى «وَ الْأَرْضَ بَعْدَ ذلِكَ دَحاها»  أي بسطها، من«دحوت الشي‏ء دحوا» بسطته

 

در احاديث آمده است: «يوم دحو الأرض» أي بسطها من تحت الكعبة، و هو اليوم الخامس و العشرون من ذي القعدة .خرج علينا أبو الحسن يعني الرضا (علیه السّلام) بمرو في يوم خمسة و عشرين من ذي القعدة، فقال: «صوموا، فإني أصبحت صائما»، قلنا: «جعلنا الله فداك أي يوم هو؟» قال: «يوم نشرت فيه الرحمة و دحيت فيه الأرض» (التهذيب، جلد 1، صفحه 306)

«دحوالارض» به معنى گستردن زمين است. دَحو؛ از جهت لغوى به معنى گستردن است و بعضى آن را به معنى پرتاب كردن و تكان دادن چيزى از محل اصليش نيز معنا كرده‏اند و چون اين دو معنا لازم و ملزوم يكديگرند به يك مطلب برمى‏گردد، بنابراين مراد از «دحوالارض» اين است كه در آغاز تمام سطح زمين را آب‏هاى حاصل از باران‏هاى سيلابى نخستين فراگرفته بود؛ اين آبها تدريجاً در گودال‏هاى زمين جاى گرفتند و خشكى‏ها از زير آب سربرآوردند و روز به روز گسترده‏تر شدند تا به وضع فعلى درآمد. (تفسير نمونه، ج 26، ص 100)

به نظر برخى از مفسرين آيه 30 سوره نازعات «وَ اَلْأَرْضَ بَعْدَ ذلِكَ دَحاها؛ زمين را بعد از آن گسترش داد»، اشاره‏ به همين گسترده شدن زمين دارد.

 

در برخى از احاديث نيز آمده است كه زمين در آغاز از زير كعبه فعلى گسترش يافته است. در صفحه 28 کتاب «سعد النفوس للنفوس المنضود» در ذیل «هو الذی مد الارض و جعل فیها رواسی و .....» تصريح شده است که «مدّ» به معنای همان «دحوالارض» می باشد؛ که خداوند زمین را چون فرشی مبسوط کرد برای بندگان ....

در الفرقان في تفسير القرآن بالقرآن، جلد ‏30، صفحه 90 روایتی از امام علی علیه السلام آمده است؛ «فرد شامی از امام سوال نمود: «چرا مکه را مکه نامیدند؟» امام علیه السلام فرمود: «به این دلیل که زمین از زیر حرکت پیدا کرده است و مکّ به معنای حرکت منظم و اضطراب است.»» و آنچه که در تفاسیر از دحوالارض به بسط و گسترش یاد می کنند منافی این معنا نیست؛ چرا که هر بسط و انبساطی ملزم به حرکت و اضطراب است.

در كتب ادعيه و آداب و سنن شب و روزى به عنوان «دحوالارض» ضبط شده است كه همان شب و روز بيست و پنجم ماه ذيقعده است و براى عبادت در اين روز و روزه روز آن ثواب فراوانى نقل كرده‏اند .

 

همچنين براى اين روز نماز و دعاى مخصوصى نيز وارد شده است كه دعاى اين روز مشتمل بر مضامين عالى اخلاقى و اجتماعى و طلب رحمت و توفيق توبه و پيروزى اهل حق است، (تفسير پرتوى از قرآن، جزء 30، سوره نازعات، ذيل آيه 30).

در مفاتيح‏الجنان در باب اعمال ماه ذيقعده روايتى نقل شده مبني بر اينكه، از حسن بن على وشّار روايت است كه گفت: «من كودك بودم كه با پدرم در خدمت امام رضا (ع) شام خورديم در شب بيست و پنجم ماه ذيقعده. پس فرمودند كه امشب حضرت ابراهيم(علیه السلام) و حضرت عيسى(علیه السلام) متولد شده‏اند و زمين از زير كعبه پهن شده است پس هر كه روزش را روزه بدارد چنان است كه 60 ماه را روزه داشته است.»

در روايت ديگرى آمده است كه «در مثل چنين روزى حضرت قائم(عج) قيام خواهند كرد.» آنچه در مجموع استفاده مى‏شود، اين است كه اين روز مباركى است كه رحمت الهى براى بندگان گسترش يافته، گسترش زمين در چنين روزى سمبل و نمادى از گسترش رحمت و فيض الهى براى بندگان اوست.

 

 

بدان كه در بيست و پنجم ذى القعده، آدم صفى عليه السلام به دستيارى جبرئيل، خانه كعبه را برآورد و حجرالاسود را نصب كرد و اين خانه، محل اسعاف مطالب و مطاف قادم و ذاهب بود تا 2242 سال از هبوط گذشت كه طوفان نوح واقع شد و آب تمام عالم را فرو رفت، اگر چه «بيت العتيق» از آسيب غرق محفوظ ماند.

 

اما چنانچه در تاريخ است بيشتر حائط آن بنا، عرصه هدم و محو شد و بعد از طوفان، آن موضع چون تل سرخى مي نمود و مردم از آن تل سرخ حوائج خود مى خواستند و قربانى مي كردند و اين بود تا 3429 سال بعد از هبوط كه حضرت ابراهيم مأمور به تجديد عمارت خانه مكه شد.

 

پس به مدد اسماعيل و ارشاد جبرئيل به ساختن خانه پرداخت. پسر سنگ آوردى و پدر بر روى هم نهادى و چون به مقام حجرالاسود رسيد، اسماعيل در پى سنگ نيكويى بود كه درخور آن موضع باشد كه صدايى از كوه ابوقبيس برآمد كه اى ابراهيم! ترا نزد من وديعتى است و حجرالاسود را كه جبرئيل هنگام طوفان در آن كوه پنهان كرده بود، تسليم ابراهيم كرد و آن حضرت به جاى خودش ‍ استوار فرمود و توليت آن بقعه شريفه را به اسماعيل تفويض كرد. (کتاب وقایع الایام حاج شیخ عباس قمی)

برخی از اعمال و آداب روز بیست و پنجم ذی القعده عبارتند از:

 

1. روزه داشتن که ثواب 70 سال عبادت را دارد.
2. احیا و شب زنده داری شب دحوالارض که برابر با یک سال عبادت است
3.  انجام غسل به نیت روز دحوالارض و نماز مخصوص آن.
4. ذکر فراوان و دعا
5. خواندن دو رکعت نماز، نزدیک ظهر به این کیفیت: در هر رکعت بعد از حمد پنج مرتبه سوره الشّمس بخواند و آنگاه بعد از سلام نماز بگوید:«لا حَوْلَ و لا قوَّهَ اِلّا بِالله العلی العظیم» و سپس این دعا را بخواند:«یا مُقیلَ الْعَثَراتِ اَقِلْنی عَثْرَتی یا مُجیبَ الدَّعَواتِ اَجِبْ دَعْوَتی یا سامِعَ الْاَصْواتِ اِسْمَعْ صَوْتی وَ ارْحَمْنی و تَجاوَزْ عَنْ سَیئاتی وَ ما عِنْدی یا ذَالْجَلالِ وَ الْاِکْرام»؛ ای درگذرنده لغزش ها، از لغزشم درگذر! ای اجابت کننده دعاها! دعایم را مستجاب کن! ای شنوای آوازها! صدایم را بشنو و به من رحم کن و از بدی هایم و آنچه نزد من است درگذر! ای صاحب جلالت و بزرگواری. (شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، صفحه 451.)
6. خواندن دعا که با این عبارت شروع می شود: اللّهمّ یا داحِی الْکعبهَ وَ فالِقَ الْحَبَّه... (مفاتیح الجنان، صفحه 451، بخش اعمال مربوط به دحوالارض.)

ترجمه‌ فرازهايي‌ از دعاي‌ اين‌ روز:

 

خدايا! زمين‌ را گستراندي‌، دانه‌ را در لايه‌هاي‌ تاريك‌ زمين‌ شكافتي‌، مرارت‌ را از دوش‌ بندگان‌ برگرفتي‌، غم‌ و اندوه‌ را از دلها زدودي‌. عزيزا! در اين‌ روز بزرگ‌ و پرفضيلت‌ كه‌ نزد مؤمنان‌ به‌ امانتش‌ نهادي‌، تو را به‌ رحمت‌ بي‌انتهايت‌ سوگند مي‌دهم‌ كه‌ بر بنده‌ صالحت‌ محمد مصطفي‌ و بر خاندانش‌ پاكش‌ درود بفرست‌ و از گنجينه‌ الطافت‌ باراني‌ پايان‌ نيافتني‌ بر ما بباران‌! و بر توبه‌اي‌ خالص‌ و بازگشتي‌ نيكو به‌ سوي‌ خودت‌ ياري‌مان‌ كن‌.

منابع:

مجمع البحرین، ریشه دحو
برگزيده تفسير نمونه، جلد 5
وقایع الایام شیخ عباس قمی
الفرقان في تفسير القرآن بالقرآن، جلد3
دحو الارض در فرهنگ ديني، حسن نجفي