وظایف و عملکردهای نظامی بسیج

گروه ویژه نامه «خبرگزاری دانشجو» - ایمان احمدوند؛ علیرغم تمام دستاوردهای علمی، فنی و فرهنگی که تمدن جدید به ارمغان آورده، مشکلات زندگی اجتماعی تشدید و نحوه اداره حکومت‌ها نیز با مشکل مواجه گردیده و دستخوش تحولات اساسی شده است. اگر تا چند قرن گذشته تهدیدات عمده محدود به سلاحهای سبک و متعارف می‌شد و انواع جنگ‌ها محدود به برخوردهای احتمالاً خونین فیزیکی می‌گردید، امروز سخن از تهدیدات هسته ای، میکروبی، بیولوژیکی، بیوتروریسم، بیوتکنولوژیکی، لیزری، صوتی و …. به میان آمده است.گستردگی و تنوع تهدیدات جدید وضعیتی را بوجود آورده که حتی کشورهای صاحب قدرت در صورت مواجه شدن با آن قادر نیستند با بکارگیری تمام توان خود و صرف هزینه های فوق العاده، امنیت خود را برقرار نمایند.

 

اینجاست که نقش کمی و کیفی حضور مردم در صحنه های مختلف دفاع از منافع کشورها آشکار می‌گردد، به این معنا که ملتی می‌تواند مقتدرانه عمل نماید که از حمایت مردمی قوی‌تر و حضور کمی و کیفی بیش‌تر مردم خود در ابعاد زمینه های مختلف برخوردار باشد و این موضوعی است که در کشورهایی مانند جمهوری اسلامی ایران که امکان دسترسی به تجهیزات و تکنولوژی جدید را در حد کشورهای پیشرفته ندارند از اهمیت فوق العاده ای برخوردار می‌گردد، به گونه ای که تقریباً حضور کمی و کیفی و هوشیارانه‌ی ملت‌ها به راحتی این نقیصه را جبران می‌نماید.

بنابراین به نظر می‌رسد تنها راه رقابت در این کشمکش جهانی متوسل شدن به اراده و عزم مردمی است و این نکته ای است که به بهترین شکل ممکن در جمهوری اسلامی ایران با عنوان بسیج و با ویژگی‌های منحصر به فرد خود که برتری فوق العاد های را به بسیج مردمی در کشور ایران بخشیده محقق و متبلور گشته است، زیرا وجود این ویژگی‌ها مجموع‌های را فراهم نموده که با اتکا به قدرت الهی و اعتقاد به باور های اسلامی قادر است در هر صحنه های که ضرورت داشته باشد اعم از نظامی، فرهنگی، امنیتی، سیاسی، اجتماعی و حتی اقتصادی وارد عمل گردد. دراین نوشته سعی برآن است عملکردهای نظامی بسیج مورد بررسی قرار گیرد.

فلسفه‌ی اولیه‌ی تشکیل بسیج استفاده از توان بالای نیرو های مردمی در دفاع از انقلاب و دستاورد های آن بوده است، اما به تدریج و با کشف سایر توانمندی‌های این نیروی عظیم، کارکرد های جدیدی برای بسیج مطرح گردید که در سه بخش کلی قابل بررسی است.

در این رابطه قبل از هر چیز باید به اهمیت نقش بسیج در جذب، آموزش، سازماندهی، حفظ انسجام و بکارگیری نیرو های مردمی و تجهیز و پشتیبانی آنان به عنوان مأموریت اصلی بسیج پرداخت، یعنی استفاده از تمام منابع که در بسیج به طور عمده بر مبنای مشارکت مردمی استوار است.

با توجه به اینکه در یک برداشت کلی ازتعاریف بازدارندگی، «بکارگیری کلیه‌ی منابع و امکانات ممکن و قابل دسترس برای جلوگیری از بروز هرگونه تهدید نسبت به منافع کشور برداشت می‌شود.» بدیهی است نقش هیچ عامل یا منبعی در این رابطه به اندازه نقش مردم پررنگ و قوی نیست، زیرا حضور به موقع و سریع نیرو های مردمی در یک واکنش سریع در صحنه های مختلف، مشروط بر اینکه از آمادگی‌های لازم برخوردار باشند، قادر خواهد بود به عنوان قوی‌ترین عامل بازدارنده عمل نماید.

 

این کارکرد می‌تواند در حضور گسترده، مستمر، منسجم و مجهز اعضای بسیج در رده های مقاومت، حضور در صحنه های مختلف فرهنگی، اجتماعی، نظامی، سیاسی و اقتصادی در قالب مشارکت در رزمایش‌های نظامی، مانور های امدادی، راهپیمایی‌ها، همکاری با دولت و بسیاری دیگر از فعالیت‌های متبلور گردد. البته نمایش قدرت و آمادگی رزمی در قالب فعالیت‌های نظامی به خصوص رزمایش‌های عملیاتی تأثیر بیشتری در جلوگیری از بروز تهدیدات بر جای خواهد گذاشت، در عین حال انجام سایر فعالیت‌های غیرنظامی، برای جلوگیری از تهاجم دشمن در مسائل غیرنظامی نیز بستگی به همین حضور، برنامه های طراحی شده، جاذبه‌ی برنامه‌ها، پیش بینی قبلی و سایر تدابیر مسئولین نظام و مردم همیشه در صحنه‌ی ایران اسلامی دارد.

بنابرأین با توجه به نقش بازدارندگی در ایجاد امنیت به عنوان اولین و ضروری‌ترین نیاز جامعه می‌توان این کارکرد را یکی از مهم‌ترین کارکرد های بسیج دانست زیرا همانگونه که بزرگ بسیج جهان اسلام، حضرت علی (ع) فرمودند: «به خدا سوگند هرملتی که در قلب سرزمینش مورد تهاجم قرار گرفت خوار و زبون شد.»

دفاع نیز یکی از موضوعاتی است که اگر چه بیش‌تر بعد نظامی موضوع را به ذهن متبادر می‌سازد اما واجد جنبه های مختلف در زمینه های گوناگون بوده و به یک دفاع همه جانبه تبدیل شده است. تعاریف ارائه شده در این زمینه نیز همین مفهوم را با خود همراه دارد، از جمله در کتاب فرهنگ استراتژی این واژه این گونه تعریف شده است: تدابیری که برای مقاومت در مقابل حملات سیاسی، نظامی، اقتصادی، اجتماعی، روانی و یا تکنولوژی، توسط یک یا چند کشور مؤلفه اتخاذ می‌گردد. همانگونه که ملاحظه می‌شود شش موضوع کلی شامل: دفاع سیاسی، دفاع اقتصادی، دفاع اجتماعی، دفاع روانی و فرهنگی و دفاع نظامی و دفاع تکنولوژیکی که بخشی از آن به جنگ اطلاعاتی در عصر حاضر مربوط می‌شود دراین تعریف نهفته است.

به جز مورد اخیر مابقی مباحث نیز با پیشرفت و توسعه‌ی زندگی اجتماعی به یکی ازدغدغه های مهم اکثر جوامع امروزی تبدیل شده است، چیزی که در گذشته‌ی نه چندان دور بیشتر بعد نظامی آن مطرح بود. در قرآن مجید و احادیث و روایات اسلامی نیز به این نکته یعنی دفاع نظامی بیش‌تر از دفاع و مقابله با سایر موارد اشاره شده است، زیرا بدیهی است که اگر کشوری بر کشور دیگر تسلط یافت بر سایر مؤلفه های حکومتی نیز اعمال نفوذ خواهد نمود.

 

حضرت امام سجاد (ع) در این رابطه می‌فرمایند: «پروردگار من! مرز های اسلامی را از حمله‌ی دشمنان خود در پناه خود مصون و محفوظ بدار و مرزبانان ما را در ایفای وظایفی که برعهده دارند حمایت کن و عطایا و مواهب خود را درباره آنان تکمیل فرمای، بر شمار سربازان ما که از مرز های ما پاس می‌دارند بیافزای و حربه‌ی آنان را بر ضد دشمنان کارگر کن و سنگرهایشان را از آسیب شکست در امان گیر و جمعیتشان را به هنگام دفاع، از پریشانی ایمن ساز و به تدبیر خویش صفوفشان را به هم بپیوند.

همان گونه که اشاره شد اگر چه در این رابطه بیش‌تر مباحث متوجه بعد نظامی دفاع می‌باشد اما نباید فراموش نمود که در عصر حاضر، جنبه های دیگری از دفاع مانند دفاع فرهنگی و دفاع سیاسی نیز بر این امر ناظر است و برخی اقدامات در زمینه های اقتصادی و حتی اجتماعی نیز شکل دفاعی به خود گرفته‌اند، بنابراین بسیج نیرو های مردمی در این زمینه نیز می‌تواند نقش‌های عمده ای را برعهده داشته باشد، همچنان که در طول دفاع مقدس این نقش و کارکرد به بهترین شکل ممکن به نمایش گذاشته شد.

 

در سایر ابعاد، از جمله دفاع در برابر تهاجم فرهنگی دشمن، دفاع از سیاست‌های خارجی یا داخلی، دفاع از مصلحت‌ها و منافع مختلف نظام، دفاع از ارزش‌های اسلامی و انقلابی و سایر موارد مشابه نیز قابلیت‌های فراوانی در بسیج وجود دارد. در بعد نظامی نیز مصادیق گوناگونی از دفاع قابل برشماری است از جمله: عملیات نهضت مقاومت مردمی به هنگام اشغال خاک کشور، عملیات تأخیری به هنگام تجاوز دشمن به مرزها ویا نقاط کور کشور به منظور متوقف نمودن یا جلوگیری از پیشروی و مزدوران داخلی استکبار و مهم‌تر از همه، کمک به سایر نیرو های مسلح برای دفاع از منافع کشور و ده‌ها اقدام دفاعی دیگر که هر یک جای بحث فراوان دارند.

استراتژی نظام جمهوری اسلامی بر اصل بازدارندگی و دفاعی بنا نهاده شده است، اما بدیهی است که آن هنگام که دشمن اقدام به تصرف نموده و به خاک کشور تعدی نماید و یا قصد اجرأی هر یک از این اقدامات را در سر بپروراند تنها راه بازپس گیری مناطق اشغالی و جلوگیری از تجاوز قطعی او پس از اقدامات بازدارنده و تدافعی، انجام عملیات تهاجمی خواهد بود. هماهنگونه که در طول هشت سال دفاع مقدس برای دفاع از منافع انقلاب و جلوگیری از بروز آسیب‌های اقتصادی و امنیتی، هرگاه ضرورت ایجاب می‌نمود جمهوری اسلامی ایران با پیش دستی نسبت به دشمن منابع او را مورد تهاجم خود قرار می‌داد.

 

این حرکت می‌تواند در زمینه های فرهنگی، سیاسی و سایر موضوعات نیز مصداق داشته باشد، یعنی همانگونه که انقلاب اسلامی آماج تهاجم فرهنگی قرار گرفته یا حملات سیاسی منافع نظام را مورد هدف قرار داده است، بسیج نیز می‌تواند با استفاده از پتانسیل‌های موجود، در چارچوب سیاست‌های کلی کشور برای تهاجم به منافع دشمن وارد عمل گردد. در هر صورت چنانچه ضرورت ایجاب نماید هر نوع از عملیات تهاجمی اعم از نظامی یا غیرنظامی بر علیه تهدیدات متصور از سوی عوامل مزدور استکبار نسبت به منافع ملی کشور چه در بعد داخلی و یا در زمینه های خارجی با مشارکت بسیج بسیار سهل الوصول خواهد بود.