ملتی که بصیرت دارد، همه‌ تیغ های دشمن در مقابل آن‌ها کند می‌شود

گروه ویژه نامه «خبرگزاری دانشجو»- حمزه بهمن پور؛ برخی از علمای بزرگ علم لغت بصیرت را اینگونه تعریف کرده‌اند حقایق دین یا غیر دین که به باور قلبی تبدیل شده باشد. خلیل بن احمد در تعریف بصیرت می‌گویداعتقاد قلبی به یک امر دینی و یا یک حقیقت برخی از اهل لغت هم بصیرت را به لوازمش یعنی زیرکی و عبرت تعریف کرده‌اند، زیرا زیرکی، هوشیاری و عبرت از لوازم بصیرت است و بدون این لوازم بصیرت معنا نمی‌یابد و پدید نمی‌آید.

 

به طور کلی یک عنصر کلیدی در مفهوم بصیرت که در تعاریف اهل لغت مشاهده نمی‌شود، قدرت تشخیص حق از باطل آراسته شده است، آن هم در شرایط خطیر و ابهام آلود که چنین مهمی از عهده هر کسی بر نمی‌آید. در هر صورت مطابق آموزه‌های دینی آنچه که می‌تواند هر فرد و یا ملتی را از کوران فتنه به سلامت عبور دهد مرکب رهوار بصیرت است.

مفهوم بصیرت دارای بار معنایی بسیار والایی است به گونه ای که در راستای شرح بیشتر این مفهوم می‌بایست به آیات قرآن مجید توجه نمود، که در زیر به برخی از این آیات اشاره می‌گردد؛

1- قَدْ جائَکُمْ بَصائِرُ مِنْ رَبِّکُمْ فَمَنْ اَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ وَ مَنْ عَمِیَ فعلی‌ها وَ ما اَنَا عَلَیْکُمْ به حفیظ (بصیرتهائی برای شما از پروردگارتان آمده است، هر کس از این بصیرت‌ها بهره‌برداری کند به سود خود او است و هر کس نابینائی را بپذیرد، به ضرر خود اوست؛ و من نگهبان شما نیستم) (1)

2- قُلْ اِنَّما اتَّبعُ ما یُوحی اِلَیَّ مِنْ رَبّی هذا بَصائِرُ مِنْ رَبِّکُمْ وَ هُدًی وَ رَحْمَةً لِقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ (به آنان بگو :جزاین نیست که من از آنچه که پروردگارم به من وحی می‌کند، تبعیت می‌کنم. این وحی { یا این قرآن} بینائی‌ها وهدایت ورحمتی از پروردگارشما است برای کسانیکه ایمان میاورند). (2)

3- قُلْ هذِهِ سَبیلی اَدْعُوا اِلَی اللَّهِ عَلی بَصیرَةٍ اَنَا وَ مَنِ اتَّبَعَنی وَ سُبْحانَ اللَّهِ وَ ما اَنَا مِنَ الْمُشْرِکینَ (اینست راه من، راه من و کسی که از من تبعیت می‌کند، با بصیرت و بینائی بسوی خدا دعوت می‌کنم و پاکیزه است خداوند و من از مشرکین نیستم).(3)

رهبر معظم انقلاب، در برخی از بیاناتشان با اشاره به بحث بصیرت، به تبیین شاخصه های بصیرت، آفات بی بصیرتی، اهمیت و فواید بصیرت، الگوهای بصیرت، مواقف و بزنگاه های مهم بصیرت و... پرداخته‌اند. دلیل این تاکید معظم له را، باید در پیچیده شدن توطئه‌ها و نقشه های دشمنان انقلاب اسلامی در سال‌های اخیر و به تعبیر دیگر همان موضوعی که رهبر معظم انقلاب تحت عنوان جنگ نرم مطرح کرده‌اند، ذکر کرد. زیرا در جنگ نرم، طراحی دشمن به قدری پیچیده خواهد بود که بعضا خواص هم درتشخیص دقیق حق و باطل، دچار گمراهی و اشتباه می‌شوند و در همین مقاطع حساس است که نیاز به بصیرت خود را نشان می‌دهد.

 

با تفاسیر بسیجیان به عنوان جان برکفان و نگهبانان واقعی نظام اسلامی می‌بایست در چنین برهه خطرناکی بصیرت لازمه را داشته باشند تا در کشاکش‌ها وهیاهو های نظام جهانی کنونی توانایی شناخت و در ادامه مقابله با دشمنان را داشته باشند. بدین سان مراجعه به فرمایشات مقام معظم رهبری در شفاف سازی این مفهوم و همچنین شناخت راه‌ها و دام‌ها و همچنین چگونگی کاربست ابزارها در جهت مقابله با توطئه‌ها و فتنه‌ها می‌تواند بسیار راهگشا باشد.  

مقام معظم رهبری در باب این مفهوم و بازشناسی آن سخنان ارزشمندی را در دیدار با اقشار و گروههای سیاسی و مردمی ایراد نموده‌اند که در این بخش به تشریح این فرمایشات پرداخته می‌شود.

ببینید برادران و خواهران عزیز! خدای متعال به پیغمبرش در آن دوران دشوار مکه می‌فرماید: ای پیغمبر! من با بصیرت حرکت می‌کنم؛ «قل هذه سبیلی ادعوا الی اللَّه علی بصیرة انا و من اتّبعنی»؛ خودِ پیغمبر با بصیرت حرکت می‌کند، تابعان و پیروان و مدافعان فکر پیغمبر هم با بصیرت. این مال دوران مکه است؛ آن وقتی که هنوز حکومتی وجود نداشت، جامعه‌ای وجود نداشت، مدیریت دشواری وجود نداشت، بصیرت لازم بود؛ در دوران مدینه، به طریق اولی. (4)

مقام معظم رهبری در این بخش از فرمایشاتشان به بازخوانی مفهوم بصیرت در سیر تاریخی اسلام اشاره می‌نمایند و داشتن بصیرت در هدف را از مهم‌ترین موضوعات بر می شمارند و در ادامه می فرمایند: اینکه من در طول چند سال گذشته همیشه بر روی بصیرت تأکید کرده‌ام، به خاطر این است که یک ملتی که بصیرت دارد، مجموعه‌ی جوانان یک کشور وقتی بصیرت دارند، آگاهانه حرکت می‌کنند و قدم برمیدارند، همه‌ی تیغهای دشمن در مقابل آن‌ها کند می‌شود. بصیرت این است. بصیرت وقتی بود، غبارآلودگی فتنه نمی‌تواند آن‌ها را گمراه کند، آن‌ها را به اشتباه بیندازد. اگر بصیرت نبود، انسان ولو با نیت خوب، گاهی در راه بد قدم می‌گذارد. شما در جبهه‌ی جنگ اگر راه را بلد نباشید، اگر نقشه‌خوانی بلد نباشید، اگر قطب‌نما در اختیار نداشته باشید، یک وقت نگاه می‌کنید می‌بینید در محاصره‌ی دشمن قرار گرفته‌اید؛ راه را عوضی آمده‌اید، دشمن بر شما مسلط می‌شود. این قطب‌نما همان بصیرت است. (5)

با نگاهی در کلام ایشان به روشنی می‌توان دریافت که بصیرت مقدمه ای برای حرکت آگاهانه است و همچنین به عنوان چراغ راهنما و به عبارتی قطب نمایی است که مسیرهای پیش رو را نمایان می‌کند. وهمچنین در ادامه بصیرت را موضوعی همگانی در نظر می‌گیرند که همه اقشار جامعه باید در دست یابی به آن تلاش نمایند، بصیرت یک سری لازم و ملزوم‌هایی به همراه دارد، که در راه دست یابی به آن باید بدان ها توجه کرد که در زیر به پاره ای از رهنمود های ایشان در حیطه مطالب مطروحه اشاره می‌شود؛

در زندگیِ پیچیده‌ی اجتماعیِ امروز، بدون بصیرت نمی‌شود حرکت کرد. جوان‌ها باید فکر کنند، بیندیشند، بصیرت خودشان را افزایش بدهند. معلمان روحانی، متعهدان موجود در جامعه‌ی ما از اهل سواد و فرهنگ، از دانشگاهی و حوزوی، باید به مسئله‌ی بصیرت اهمیت بدهند؛ بصیرت در هدف، بصیرت در وسیله، بصیرت در شناخت دشمن، بصیرت در شناخت موانع راه، بصیرت در شناخت راه‌های جلوگیری از این موانع و برداشتن این موانع؛ این بصیرت‌ها لازم است. وقتی بصیرت بود، آنوقت شما میدانید با کِی طرفید، ابزار لازم را با خودتان برمیدارید. یک روز شما می‌خواهید تو خیابان قدم بزنید، خوب، با لباس معمولی، با یک دمپائی هم می‌شود رفت تو خیابان قدم زد؛ اما یک روز می‌خواهید بروید قله‌ی دماوند را فتح کنید، او دیگر تجهیزات خودش را می‌خواهد. بصیرت یعنی اینکه بدانید چه می‌خواهید، تا بدانید چه باید با خودتان داشته باشید.(6)

ایشان در باب ارتباط بسیج با مفهوم بصیرت بیانات بسیاری داشته‌اند، به گونه ای که بسیجی ماندن و ایستادگی در راه را مهم‌تر دانسته‌اند و همچنین اینکه بسیجی ماندن نیز به مراقبت و مواظبت دائم نیاز دارد. یکی از راههای بیسیجی ماندن را می‌توان داشتن بصیرت عنوان کرد. با این حال آنچه در کلام ایشان نکته بارزی به نظر می‌رسد تقویت اخلاص و بصیرت بسیج بر اساس نیازها و الزامات روز است که رمز موفقیت ملت به شمار می‌رود. در تصریح این مباحث می‌توان به بیانات ایشان در 5 آذر ماه 1389 در اجتماع عظیم بسیجیان اشاره کرد که ایشان فرمودند «بسیجی ماندن و تقویت اخلاص و بصیرت و استقامت رمز تحقق وعده تخلف ناپذیر الهی درباره پیروزی نهایی ملت ایران است» به طور کلی ایشان در بیانات یاد شده اخلاص و بصیرت را ارکان اساسی بسیج دانستند و افزودند: این دو عنصر تعیین کننده، دارای هم افزایی متقابلند به گونه ای که هر قدر، بصیرت فرد بیشتر شود اخلاص او افزون‌تر خواهد شد و هر اندازه، کسی مخلص‌تر باشد خداوند نور بصیرت را در او بیشتر می‌کند. (7)

توجه به مفهوم بصیرت و تامل در آن و همچنین عمق بخشیدن به آن از مباحث مهم و اساسی است و مهم‌تر از آن این است که به گونه ای اقدام ننمائیم که باطل در تمثال حق و با در نظر گرفتن بی بصیرتی ما در صدد نفوذ و در ادامه چیرگی بر ما باشد، که آنچه در زیر می‌آید مبین این موضوع است؛ مخاطب من عموم مردمند، به خصوص جوانان؛ همه‌ی مردم کشورند، به خصوص این مناطق حساس. جوانان عزیز! هر چه می‌توانید در افزایش بصیرت خود، در عمق بخشیدن به بصیرت خود، تلاش کنید و نگذارید، نگذارید دشمنان از بی‌بصیرتی ما استفاده کنند؛ دشمن به شکل دوست جلوه کند، حقیقت به شکل باطل و باطل در لباس حقیقت. امیرالمؤمنین در یک خطبه‌ای از جمله‌ی مهم‌ترین مشکلات جامعه همین را میشمارد: «انّما بدء الوقوع الفتن اهواء تتّبع و احکام تبتدع یخالف فیها کتاب اللَّه».

 

در همین خطبه، امیرالمؤمنین می‌فرماید: اگر حق به طور واضح در مقابل مردم آشکار و ظاهر بشود، کسی نمی‌تواند زبان علیه حق باز کند. اگر باطل هم خودش را به طور آشکار نشان بدهد، مردم به سمت باطل نخواهند رفت. «و لکن یؤخذ من هذا ضغث و من هذا ضغث فیمزجان». آن کسانی که مردم را می‌خواهند گمراه بکنند، باطل را به صورت خالص نمی‌آورند؛ باطل و حق را آمیخته می‌کنند، ممزوج می‌کنند، آن وقت نتیجه این می‌شود که «فهنالک یستولی الشّیطان علی اولیائه»؛ حق، برای طرفداران حق هم مشتبه می‌شود. این است که بصیرت می‌شود اولین وظیفه‌ی ما. نگذاریم حق و باطل مشتبه بشود. (8)

داشتن بصیرت از امور با اهمیتی است که همیشه باید بدان توجه داشت، بی بصیرتی آفتی است که نباید از آن به آسانی گذشت. آنچه در زیر می‌آید گزیده ای از سخنان معظم له در باب تبیین این موضوع است؛ باید بصیرت داشت. آنچه که انسان از نخبگان جامعه و جریانات سیاسی و گروه‌های سیاسی انتظار دارد، این است که با این حوادث، با این خطوط دشمن، با بصیرت مواجه بشوند؛ با بصیرت. اگر بصیرت وجود داشت و عزم مقابله وجود داشت، خیلی از رفتارهای ما ممکن است تغییر پیدا بکند؛ آنوقت وضعیت بهتر خواهد بود. بعضی از کارها از روی بی‌بصیرتی است.

این محورهائی که عرض شد این خطوط دشمن را ما در عمل خودمان و در اظهارات خودمان باید محاسبه کنیم و باید این‌ها را در محاسبات خودمان بگنجانیم، که اگر اظهارنظری هم می‌خواهیم بکنیم، با توجه به این‌ها باشد؛ عمل و اقدامی می‌خواهیم بکنیم، با توجه به این‌ها باشد؛ ببینیم آیا داریم به دشمن کمک می‌کنیم یا نه. این به نظر من چیز مهمی است.  (9)

در این نوشتار سعی بر آن گردید تا با واکاوی مفهوم بصیرت، و همچنین با بیان دیدگاههای رهبر معظم انقلاب در باب این مفهوم و تصویر روشنی از آن ارائه گردد. به طور کلی داشتن بصیرت یکی از مطالباتی است که رهبری انقلاب بارها از اقشار مختلف مردم به ویژه بسیجیان داشته و بدان تاکید داشته‌اند.

 

1- الانعام آیه 104 .
2- الاعراف آیه 203 .
3- یوسف آیه 108 .
4- بیانات مقام معظم رهبری در دیدار عمومى مردم چالوس و نوشهر15/07/1388.
5- بیانات مقام معظم رهبری در دیدار عمومى مردم چالوس و نوشهر15/07/1388.
6- همان.
7- بیانات مقام معظم رهبری در تجمع 110 هزار نفری بسیجیان در 5 آذر 1389
8- بیانات مقام معظم رهبری در دیدار عمومى مردم چالوس و نوشهر15/07/1388.
9- بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری2/07/1388