همزمان با موج انتقادات بر علیه روسیه و چین طی هفته های اخیر مبنی بر چرایی وتوی طرح ضد سوری در شورای امنیت، نگاهی بر چگونگی استفاده دولت آمریکا از طرح وتو حاکی از....
گروه بین الملل «خبرگزاری دانشجو»؛ با آغاز روند اعتراضات در سوریه، دولت های غربی و در راس آن ایالات متحده، تلاش وافری را جهت حمایت از به اصطلاح معترضین (که عمدتا بدنبال روش های خشونت امیز هستند) از خود نشان داده اند. اعمال فشار بر رژیم اسد از طریق فراخوانی سفرا، اعمال تحریم های نفتی و اقتصادی بر حکومت دمشق، تصویب قطعنامه های پی در پی در مجامع بین المللی نظیر اتحادیه عرب تا حمایت مالی و نظامی از معترضین از جمله اقدامات مقامات غربی در کنار هم پیمانان عرب خود بوده است. آنها تلاش نمودند در آخرین گام با تصویب قطعنامه ای در شورای امنیت، فضا را برای مداخله هرچه بیشتر در سوریه جهت سرنگونی اسد مهیا نمایند که با وتوی چین و روسیه به عنوان دو عضو دائم شورای امنیت مواجه شدند.
صرف نظر از ماهیت تحولات سوریه، پس از وتوی طرح یاد شده، مقامات غربی بخصوص آمریکایی به انتقادهای شدید از دو کشور روسیه و چین پرداختند و آنها را در آنچه در سوریه می گذرد سهیم دانستند. این در حالی است که کارنامه دولت ایلات متحده و برخی هم پیمانان آن سرشار از حمایت از حکومت های دیکتاتور و سرکوبگر است.
در این نوشتار برآنیم ضمن اشاره کوتاهی به موضوع حق وتو و چگونگی شکل گیری آن، به شکلی کلی به وتو طرح هایی که بر علیه دولت غاصب صهیونیستی از سوی دولت آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل متحد صورت گرفته و موجبات گستاخی این رژیم گشته و دست ان را در ریختن خون فلسطینیان باز گذاشته اشاره نماییم تا ابزاری بودن شعارهایی نظیر دفاع از حقوق بشر و احیای دموکراسی را در سیاست خارجی دولت امریکا بیش از پیش نشان دهیم. ابزارهایی که دولت آمریکا و اتحادیه اروپا به بهانه حمایت از آنها طی یک سال اخیر اقدام به فشارهای شدیدی را بر علیه رژیم اسد کرده است.
حق وتو چیست؟
وتو کلمهای از زبان لاتین و به معنای «من منع میکنم» است. این واژه نخست در مجلسهای دوره امپراتوری روم بکار میرفت.
اگر در یک نظام رایگیری نظر مخالف یک یا چند رایدهنده، فارغ از نتیجه شمارش آرا، بتواند نتیجه را ملغی کند میگویند «رای وتو شدهاست». در منشور سازمان ملل متحد هرگز کلمهای به نام وتو قید نشده است بلکه لزوم جلب 9 رای موافق از مجموع 15 رای اعضای شورای امنیت که باید شامل 5 رای موافق اعضای دائم شورا باشد مطرح است ،به این ترتیب مخالفت یکی از اعضای دائم به معنای عدم تصویب قطعنامه و به اصطلاح وتوی آن است.
منشاء حق وتو چیست؟
سازمان ملل متحد در پایان جنگ جهانی دوم توسط قدرتهای فاتح جنگ شکل گرفت. این قدرتها برای خود حق ویژه ای را قایل شدند. 5 قدرت برتر ان زمان یعنی امریکا، فرانسه، انگلستان، شوروی (امروزه روسیه) و چین ضمن عضویت دائم در شورا از حق وتو برخوردار هستند. دلیل اعطای حق وتو این بود که کشورهای قدرتمند بتوانند ضمن حفظ سلطه خود در نظام بین الملل، به کمک این حق انحصاری کشورهای جهان را از درگیر شدن در جنگ مانع شده و صلح و امنیت بین الملل را محقق سازند. با نگاهی به گذشته و عملکرد 60 و چند ساله این شورا آشکار می شود که این شورا در کاهش جنگها و نزاع های میان کشورهای کوچک و متوسطی که نفعی برای ابرقدرتها نداشته نقش مهمی را ایفا کرده است اما نتوانسته در مقابل جنگهایی که ابرقدرتها در آن ذی نفع بوده اند نقش موثری ایفا کند و حتی بعضا به روشن کردن آتش جنگ یاری رسانده است.
به رغم کاربرد گسترده وتو توسط اعضای دایم شورای امنیت سازمان ملل متحد جالب است که بدانیم در منشور ملل متحد هرگز از واژه وتو استفاده نشده است. اختیار یا به نوعی حق وتوی اعضای دایم شورای امنیت سازمان ملل متحد از مفهوم مخالف ماده 27 منشور ناشی شده که تأکید دارد قطعنامه های شورای امنیت با ۹ رأی موافق از مجموع ۱۵ رأی کشورهای عضو با این شرط که هر پنج عضو دایم موافق باشند به تصویب می رسد. بنابر این عدم موافقت هر کدام از اعضای دایم با یک قطعنامه به مثابه وتوی آن از سوی آن عضو است.
در این خصوص در ماده 27 منشور ملل متحد آمده است«هر عضو شورای امنیت یک رای دارد.تصمیمات شورای امنیت در مورد موضوعات رویه ای باید با رای مثیت 9 عضو به تصویب رسد.تصمیمات در باره سایر موضوعات با رای مثبت 9 عضو شامل آراء موافق تمام اعضای دائم به تصویب خواهد رسید به این شرط که در مورد تصمیماتی که به موجب مندرجات فصل ششم و بند سوم از ماده 52 اتخاذ می شود طرف دعوی از دادن رای خودداری نماید.»
از زمان آغاز به کار سازمان ملل متحد در سال ۱۹۴۵ تاکنون در مجموع 261 مورد اعضای دایم شورای امنیت از حق وتو در موارد مختلف استفاده کرده اند که شوروی و بعداً روسیه با 123 مورد در رأس و سپس آمریکا با 82 مورد، انگلیس با ۳۲ مورد، فرانسه با ۱۸ مورد و چین با 6 مورد در مراتب بعدی قرار دارند.
بیشتر موارد استفاده از حق وتو در دوران جنگ سرد و رویارویی ابرقدرت های آمریکا و شوروی بود که شوروی سابق به دلیل مخالفت با سیاست های نظام سرمایه داری غربی به وتو قطعنامه های شورای امنیت اقدام می کرد؛ به طوری که آندره گرمیکو زیر امور خارجه شوروی در سال های ۱۹۵۷ تا ۱۹۸۵ به آقای نه معروف شده بود.البته پس از فروپاشی شوری میزان استفاده روسیه از حق وتو در شورای امنیت به شدت کاهش یافته است.
همچنین از جمله مواردی که بیشترین موارد حق وتو از سوی آمریکا را به خود اختصاص داده قطعنامه های شورای امنیت علیه اسرائیل است. آمریکا در دفاع از اسرائیل و بی توجه به انتقادات جهانی علیه سیاست های این رژیم تاکنون 38 مورد از قطعنامه های شورای امنیت علیه اسرائیل را وتو کرده است. از دهه ۱۹۹۰ و با پایان یافتن جنگ سرد میزان استفاده کشورهای عضو دایم شورای امنیت از حق وتو نسبت به قبل از آن به شدت کاهش یافته است.
در آخرین مورد کشورهای عربی قطعنامهای را به شورای امنیت سازمان ملل آورده بودند که شهرکسازیهای اسرائیل در مناطق فلسطینینشین را محکوم میکرد. آمریکا این قطعنامه را وتو کرد. این اقدام با واکنشهای متفاوتی روبهرو شده است.
با وجود ۱۴ رأی موافق به قطعنامهای علیه اسرائیل در شورای امنیت سازمان ملل، آمریکا با وتو این قطعنامه آن را از دستور کار شورا خارج کرد. این قطعنامه شهرکسازیهای اسرائیل در مناطق فلسطینینشین را محکوم میکرد. واشنگتن در عین حال اعلام کرده که این اقدام نباید در اسرائیل به پشتیبانی آمریکا از ادامهی شهرکسازیها تعبیر شود!
این نخستین بار بود که دولت دموکراتیک اوباما از حق وتوی خود در شورای امنیت سازمان ملل استفاده میکند! دولتهای پیشین آمریکا همواره از این حق برای رد قطعنامهها علیه اسرائیل استفاده کردهاند.
این شورای امنیت به درخواست اتحادیه عربی جهت برسی جنایات رژیم صهیونیستی تشکیل جلسه داده بود. جالب است بدانید که بیش از نیمی از وتوهای صورت گرفته در سازمان ملل را آمریکا در حمایت از رژیم صهیونیستی انجام داده است.
از آغاز تجاوزات اسرائیل به سرزمین فلسطین تا به امروز، هر گاه که سازمانهای بینالمللی مانند سازمان ملل و شورای امنیت در صدد تصویب قطعنامهای علیه اسرائیل برآمدهاند. این قطعنامه از سوی آمریکا «وتو» شده و به حاشیه رانده شده است.
در ذیل فقط نمونههایی از این نوع قطعنامهها را میخوانید:
1972؛ قطعنامهای که اسرائیل را به خاطر کشتار صدها نفر در جریان حملات هوایی به سوریه و لبنان محکوم میکند.
1973؛ قطعنامهای که حقوق فلسطینیها را مورد تصریح قرار میدهد و از اسرائیل میخواهد تا از اراضی اشغالی خارج شود.
1976؛ قطع نامهای که اسرائیل را به خاطر حمله به شهروندان غیر نظامی لبنان تقبیح میکند.
1976؛ قطعنامهای که اسرائیل را به خاطر احدات شهرکهای یهودی نشین در مناطق اشغالی محکوم میکند.
1978؛ قطعنامهای که شرایط زندگی فلسطینیان را قابل قبول نمی داند.
1978؛ قطعنامهای که از نظر حقوق بشر عملکرد اسرائیل در مناطق اشغالی را محکوم میکند.
1979؛ قطعنامهای که از اسرائیل میخواهد تا به نقض حقوق بشر پایان دهد.
1979؛ قطعنامهای که خواهان کمک به مردم فلسطین است.
1979؛ قطعنامهای که خواهان تهیه گزارشی در مورد شرایط زیستی فلسطینیها در مناطق اشغالی است.
1979؛ قطعنامهای که خواهان بازگشت تمام آوارگان فلسطینی به سرزمینشان است.
1979؛ قطعنامهای که در مورد مالکیت بر منابع ملی درمناطق اشغالی اعراب صادر شده است.
1980؛ قطعنامهای که از اسرائیل میخواهد تا آوارگان را به ماوای اصلیشان بازگرداند.
1980؛ قطعنامهای که اسرائیل را به خاطر شرایط زندگی مردم فلسطین تقبیح میکند.
1980؛ قطعنامهای که تعیین حقوق مردم فلسطین را به خودشان وا میگذارد.
1980؛ قطعنامهای که عملکرد اسرائیل در مورد حقوق بشر تقبیح میکند. 1981؛ قطعنامهای که رفتار اسرائیل با مردم فلسطین را تقبیح و بمباران عراق را محکوم میکند. (هجده قطعنامه)
1982؛ قطعنامهای که تهاجم اسرائیل را به لبنان محکوم میکند.
1982؛ قطعنامهای که اقدام یک سرباز اسرائیلی را در تیراندازی به یازده مسلمان در مسجدی در بیت المقدس را محکوم میکند.
1982؛ قطعنامهای که اسرائیل را به خاطر تهاجم و اشغال جنوب لبنان محکوم میکند.
1985؛ قطعنامهای که اسرائیل را به خاطر استفاده از قدرت نظامی بیش از حد خود در مناطق اشغالی مورد سرزنش قرار میدهد.
1986؛ قطعنامهای که اسرائیل را به خاطر رفتارش با شهروندان غیر نظامی لبنان تقبیح میکند.
1986؛ قطعنامهای که از اسرائیل میخواهد تا به اماکن مذهبی مسلمانان احترام بگذارد.
1986؛ قطعنامهای که اسرائیل را به خاطر ربودن یک هواپیمای لیبیایی محکوم میکند.
1987؛ قطعنامهای که از اسرائیل میخواهد تا مردم فلسطین را از منازل خود بیرون نکند.
1987؛ قطعنامهای که اقدامات اسرائیل را در لبنان محکوم میکند.
1987؛ قطعنامهای که از اسرائیل میخواهد نیروهای خود را از لبنان خارج کند.
1988؛ قطعنامهای که رفتار اسرائیل را با فلسطینیها در مناطق اشغالی را محکوم میکند.
1995؛ قطعنامهای که تایید میکند اراضی شرق بیت المقدس که اسرائیل را به تصرف در آورده به این کشور تعلق ندارد و اشغالی است.