مهندسان امروز؛ وارثان علم و اخلاق خواجه نصيرالدين طوسي

گروه علمي «خبرگزاري دانشجو»؛ پنجم اسفند را روز مهندس ناميده‌ايم تا حداقل يك بار در سال به ياد خواجه نصيرالدين طوسي باشيم كه نام خودش و كشورمان را بر كره ماه ثبت كرد و با دستاوردهاي علمي خود هنوز هم محل رجوع بسياري از دانشمندان جهان است.

روز مهندس به منظور بزرگداشت دانشمند و رياضيدان بزرگ ايراني، خواجه نصيرالدين طوسي نامگذاري شده است؛ زيرا هنوز هم پس از گذشت 754 سال دستاوردهاي علمي اين دانشمند فرزانه كشور محل رجوع است، بنابراين مهندسان امروز كه به دنبال پيشرفت كشور هستند بايد وارثان بحقي براي دانشمندي باشند كه نامش بر كره ماه ثبت شده است.

پنجم اسفند روز بزرگداشت خواجه نصيرالدين طوسي، دانشمند و رياضيدان فرزانه كشورمان روز مهندس نامگذاري شده تا مهندسان كشور از ياد نبرند كه وارثان چه بزرگي هستند و بايد رهروي چه راهي باشند؛ راهي كه خواجه نصير از آن به كره ماه رسيد.

خـواجه نصيرالدين طوسي، دانشمند برجسته منطق، حكمت طبيعي، رياضي و مثلثات را نمى‌تـوان یک دانشمند محصـور در قلـم و کتاب به شمار آورد؛ زيرا او چنان در معنويت درخشيد كه به يكي از سرشناس‌ترین شخصیت‌های تاریخ جریان‌های فکری-اسلامی تبديل شد؛ به طوري كه دانشمندان نجومي اروپا كه براي هر يك از كوه هاي كره ماه نام هايي از فضلاي جهان را كه خدمات شايسته اي به جهان علم كرده اند، مي نهند، يكي از اين كوه ها را نيز به نام خواجه نصيرالدين طوسي نامگذاري كرده اند.

روز مهندس، روز گرامیداشت یاد و خاطره 1200 مهندس شهید در دفاع مقدس و روز یادآوری افتخارات بزرگ مهندسان در تاریخ ایران زمین نيز به شمار می آید.

خواجه نصرالدين طوسي از بزرگترين فلاسفه و رياضيدانان و دانشمندان ايراني است كه پس از بزرگاني مانند فارابي، ابوريحان بيروني، ابوعلي سينا و رازي ظهور كرد.

با مروري بر دستاوردهاي اين دانشمند نامي درمي يابيم كه اين انتخاب، گزينه‌اي بجا بوده است.

خواجه نصيرالدين طوسي یکی از سرشناس‌ترین دانشمندان تاریخ جریان‌های فکری-اسلامی است كه هرگز زندگى خـویـش را در مفاهیـم و واژه ها خلاصه نکرد و هر زمان پاى اخلاق و انسانیت به میان آمد، ارزش هاى الهى و اسلامى را بر همه چیز ترجیح داد.

ابو جعفر محمد بن محمد بن حسن طوسی زاده ۵۸۰ خورشیدی در توس ملقب به خواجه نصیرالدين طوسی فیلسوف، متکلم، فقیه، دانشمند، ریاضیدان و سیاستمدار ایرانی شیعه سده هفتم است.

خواجه نصير بر پایه دو هدف اخلاقی و علمی زندگي كرد

وي اگر چه در تمام نوشته‌های خود دم از استقلال و معرفت می‌زند، اما آشکارا می‌گوید كه دانش تنها از ایمان و دین حاصل می‌شود و حقیقت دانش را دین می‌داند؛ خواجه نصیرالدین با اینکه بیشتر سر و کارش با سیاست و اجتماع بوده، اما روشن ترین راهي که برای رسیدن به جهان جاودانی نشان می‌دهد، دیانت است.

وي زندگي خود را بر پايه دو هدف اخلاقي و علمي بنيان نهاد؛ به طوري كه نخستین کسی بود که مثلثات را بدون توسل به قضیه منلائوس یا نجوم توسعه بخشید و برای نخستین بار قضیه جیوب را که رویداد برجسته‌ای در تاریخ ریاضیات است، به روشنی بیان کرد.

خواجه نصير یکی از توسعه دهندگان علم مثلثات است كه در قرن ۱۶ میلادی کتاب‌های مثلثات او به زبان فرانسه ترجمه شد.

کتاب تنسوق نامه او از لحاظ موضوع فقط در مقایسه با مشابهش یعنی کتاب بیرونی (کتاب الجماهر فی معرفت الجوهر) در درجه دوم اهمیت قرار دارد.

وی در اخلاق ناصری، رستگاری راستین انسان‌ها را در «سعادت نفسانی»، «سعادت بدنی» و «سعادت مدنی» می‌داند و این نکته نشان می‌دهد که خواجه در مسائل مربوط به بهداشت جسمانی و روانی هم کارشناس بوده ‌است.

خواجه نصير با پرورش شاگردانی همچون قطب الدین شیرازی و گردآوری دانشمندان ایرانی، عامل انتقال تمدن و دانش‌های ایران پیش از مغول به آیندگان شد.

رصدخانه خواجه نصير یک موسسه علمی در تاریخ علم است

با وجود اينكه خواجه نصير در علوم بسياري سرآمد بود، ولي وي بیشتر به عنوان منجم معروف است.

در نجوم «تذکرة فی علم الهیئة» وی شاید کاملترین نقد بر نجوم بطلمیوسی در قرون وسطی و معرف و تنها الگوی ریاضی جدید حرکت سیارات باشد که در نجوم قرون وسطی نوشته شده است.

جداول نجومی خواجه نصیر در جهان اسلام، غرب و شرق بودایی مشهور شد، این جداول ایرانى در توجه دانشمندان غرب به علم نجوم و تحول در هیئت نجوم از منظومه بطلمیوسی به منظومه کپرنیکی و کپلری سخت بود.

او در مراغه رصدخانه‌ای ساخت كه به عنوان يك موسسه علمي در تاريخ علم به شمار مي رود و کتابخانه‌ای بوجود آورد که حدود 40 هزار جلد کتاب در آن بوده ‌است.

رصدخانه مراغه نه تنها به عنوان یک مرکز بزرگ علمی نجومی، بلکه به صورت یک سازمان و موسسه علمی مجهز، که در آن تمام شاخه‌های علوم آن روز تدریس می‌شد، شهرت یافت.

این مرکز دانشگاهی پس از جندی شاپور و مدارس نظامیه و مستنصریه از بزرگترین مراکز علمی اسلامی به شمار می‌رفت؛ قبل از آن رصدخانه حاکمی مصر (مربوط به قرن پنجم) تا مدت ها یگانه مرجع علمای هیئت بود، ولی همین که خواجه نصیر رصدخانه تازه‌ای بنا کرد، رصدخانه حاکمی از اعتبار افتاد؛ زیرا رصدخانه مراغه از هر نظر کامل تر بود.

برخي رصدخانه‌های بزرگ مغرب زمین همچون رصدخانه‌های تیکو براهه و کپلر تحت تاثیر رصدخانه مراغه بود. دانشمندان نجومي اروپا براي هر يك از كوه هاي كره ماه نام هايي از فضلاي جهان را كه خدمات شايسته اي به جهان علم كرده اند، نهاده اند؛ از جمله يكي از كوه هاي كره ماه به نام خواجه نصيرالدين طوسي نامگذاري شده است.

در عظمت کار خواجه و گنجینه عظیم رصدخانه مراغه همان بس که برخی منابع (تالیف صاحب نظران غیر ایرانی و غیر مسلمان) از آن به مکتب نجومی مراغه تعبیر کرده اند.

آنچه از خواجه نصير به يادگار مانده است

علم خواجه نصير حد و مرز ندارد و از گذشته تا به امروز به كار گرفته شده است، او علم خود را براي دانشمندان و محققان امروز به يادگار گذاشته، ولي آثار مكتوبي نيز از او مانده كه از معروفترین آثار او به فارسی، «اساس الاقتباس» و «اخلاق ناصری» را می‌توان نام برد.

خواجه نصیر حدود 190 کتاب و رساله علمی در موضوعات متفاوت به رشته تحریر درآورد؛ تجریدالاعتقاد در موضوع کلام نگاشته شده و به دلیل اهمیت فوق العاده آن مورد توجه دانشمندان قرار گرفته و شرح های بسیاری پیرامون آن نوشته شده ‌است.

شرح اشارت بو علی سینا، قواعد العقاید، اخلاق ناصری یا اخلاق طوسی، آغاز و انجام، تحریر مجسطی، تحریر اقلیدس، تجریدالمنطق، اساس الاقتباس، زیج ایلخانی، آداب البحث، آداب المتعلمین، روضةالقلوب، اثبات بقاء نفس، تجرید الهندسه، شرح اصول کافی، علم المثلث، رساله در کلیات طب و صور الکواکب از مشهورترين كتاب هاي خواجه نصير است.

خواجه نصير هیجدهم ذیقعده سال ۶۷۳ ق. از دنيا رفت و در حرم کاظمین مدفون شد و ما اينك روز پنجم اسفند هر سال را به عنوان روز مهندس گرامي مي داريم.

مهندسي شغلي پرطرفدار و پردرآمد در دنيا

در بیشتر کشورهای پیشرفته یکی از شغل های پردرآمد به رشته هاي مهندسی وابسته است.

مهندسی برق ، مهندسی دانش‏، مهندسی زیست‌بوم، مهندسی شیمی، مهندسی عمران، مهندسی فناوری اطلاعات، مهندسی قدرت‏، مهندسی مخابرات، مهندسی معدن، مهندسی ساختمان، مهندسی صنایع‏، مهندسی محیط زیست، مهندسی مکانیک، مهندسی مواد، مهندسی نساجی‏، مهندسی نفت‏، مهندسی هواوفضا، مهندسی پزشکی، مهندسی ژنتیک و مهندسی کامپیوتر‏ از جمله رشته هاي مهندسي هستند و مهندسى كامپیوتر، مهندسى كشاورزى، مهندسى آمار، مهندسى شیمى، مهندسى پزشكى، مهندسى آب، مهندسى هوا و فضا و مهندسى قدرت از پرطرفدارترين رشته هاي دانشگاهي هستند.

مهندسان كشور ما كه تعدادشان نيز كم نيست بايد بدانند كه رهروي چه بزرگاني هستند، بنابراين بايد بتوانند جايگاهي را كه از دانشمندي نظير خواجه نصير تحويل گرفته اند به درستي به آيندگان تحويل دهند.