ديگر رسانه ها به ثريا در مطالبه گري از مسئولان كمك كنند/سعي داريم «ثريا»به برنامه‌اي تبديل شود كه در حوزه علم و فناوري مرجع باشد

گروه علمي «خبرگزاري دانشجو»؛ محسن مقصودي تهيه‌كننده برنامه علمي «ثريا» صبح شنبه، دوم ارديبهشت با حضور در «خبرگزاري دانشجو» در مورد نقاط ضعف و قوت اين برنامه توضيح داد.

مقصودي در سال 79 براي تحصيل در رشته عمران وارد دانشگاه صنعتي اصفهان شد و پس از دريافت مدرك كارشناسي از اين دانشگاه، وارد فعاليت‌هاي مرتبط با رشته عمران گرديد و در كنار آن، فعاليت هاي رسانه ای و مطبوعاتی هم داشت.

او چندین سال در يك مجموعه پژوهشي و كانون تفكر در حوزه های علم و فناوری فعال بود و در حال حاضر نيز دانشجوي سال دوم كارشناسي ارشد مديريت رسانه دانشگاه تهران است.

«خبرگزاري دانشجو» - با توجه به اينكه صدا و سيما تا كنون برنامه تخصصي علمي كه به فناوري هاي روز و مشكلات آنها بپردازد، نداشته، ذهنيت ابتدايي تهيه برنامه «ثريا» بر چه اساسي شكل گرفت؟

مقصودي: با توجه به ضعفي كه در حوزه ژورناليسم علم در كشور داريم، وجود چنین برنامه‌هايي در اين حوزه ضروري است.

البته صدا و سیما برنامه هایی در این حوزه داشته، اما در برنامه «ثریا» سعی شده با آسیب شناسی برنامه های قبلی و با استفاده از تجربیات گذشته، برنامه ای متفاوت طراحی شود.

به طور کلی رسانه هاي ما در ايران، به لحاظ تئوريك و علمي، بسيار عقب تر از پيشرفت‌هاي علم و فناوري هستند.

رسانه‌هاي ايران در حوزه ورزش و سينما جذابيت بيشتري دارند، ولي در حوزه علم و فناوري 30 سال عقب‌تر از پيشرفت علم كار مي‌كنند و دليل اصلي آن نيز كم كاري رسانه ها در اين حوزه است.

مثلاً در آمريكا مجله‌اي به نام popular science به صورت ماهانه منتشر مي‌شود كه 137 سال قدمت دارد و علم و فناوري را با زبان مردمي بيان مي‌كند؛ اين در حالي است كه مدت زيادي از پيدايش كشور آمريكا نمي گذرد و اين مجله همگام با رشد علم و فناوري كشور آمريكا منتشر شده است.

معتقدم در يك دوره،‌ مجلات و به طور کلی رسانه ها بايد به رشد علم و فناوري كمك كنند، بعد از آن علم و فناوري به اندازه‌اي جذاب مي‌شود كه رسانه ها براي اينكه مخاطب بيشتري داشته باشند، به سمت علم و فناوري مي‌روند.

رسانه هاي ما به گونه اي فعاليت مي كنند كه نخبگان علمي كه بسيار در كشور موثر بوده‌اند، در ميان عموم مردم شناخته شده نيستند، ولي ورزشكاران و هنرمندان درجه‌هاي 3 و 4 را مردم كاملاً مي‌شناسند، بنابراين وظيفه رسانه هاست كه جذابيت ايجاد كنند.

در كشور ما سه چهار ميليون دانشجو وجود دارد كه اگر به مسائل اين دانشجويان با نگاه علمي پرداخته شود، جذابيت زيادي دارد، ولي به دليل اينكه به تمام مسائل از جمله مسائل علمي با عينك سياسي و جناحی نگاه می شود، نمي‌توان موضوعات را از نظر علمي بررسي كرد.

حتي خبرهاي علمي نيز با توجه به موضوعات سياسي برجسته مي‌شوند، مثلاً فناوري هسته‌اي به دليل سياسي بودن در رسانه‌ها برجسته شده و اگر پيشرفت سياسي نبود، شايد به مسئله فناوري هسته‌اي هم به اين اندازه توجه نمي‌شد.

در حالی که فناوری هسته ای، فناوری فضایی و غيره، حتی صرفنظر از دستاوردهای سیاسی که برای نظام دارند، حائز اهمیت فراوان و استراتژیک هستند.

به هر حال می توان گفت برخی از حوزه های علمی مثل هسته ای شانس آورده اند که به دلیل حساسیت های سیاسی، تا حدودی فرصت طرح رسانه ای برای عموم مردم پیدا کرده اند، اما در بسیاری از حوزه های علمی تا همین حد هم کار نشده است.

به طور كلي اطلاع رساني ما در حوزه علمي به صورت نقطه‌اي است كه آن مقدار نيز عمدتاً از جنبه سياسي بررسي مي‌شود؛ جناح بندي‌هاي سياسي موضوعي است كه به صورت يك آسيب حوزه اطلاع رساني علم و فناوري را با مشكل مواجه مي‌كند.

به همين دلايل وجود برنامه هاي كاملاً علمي بدون ملاحظات سياسي و جناحی در صدا و سيما يك ضرورت است.

ضمن اینکه رهبر معظم انقلاب هم بارها بر ضرورت اطلاع رسانی درست پیشرفت های علم و فناوری کشور به مردم تاکید کرده اند.

براي حضور علم و فناوري در رسانه يك خيزش رسانه اي لازم است

با توجه به اهميت حوزه علم و فناوري بايد چندين برنامه در اين حوزه در رسانه ها ايجاد شود و ما نياز داريم كه رسانه‌ها يك خيزش علم و فناوري داشته باشند.

در حال حاضر صفحات علم و فناوري روزنامه‌ها به حياط خلوت روزنامه‌ها تبديل شده است؛ چون موضوعات سياسي برجسته مي‌شوند و بعضاً تبعيدي‌هاي صفحات ديگر، در صفحات علم و فناوري كار مي‌كنند و به همين دليل در صفحات علم و فناوري كمتر مسئله يابي و پيگيري پرونده‌اي صورت مي‌گيرد؛ مثلاً مشكل داروها و واردات آن كه جذابيت رسانه‌اي زيادي هم دارد كمتر در رسانه‌ها مطرح مي‌شود.

قصد داريم «ثريا» را به عنوان يك برنامه علمي فناوري براي عامه مردم مطرح كنيم

«خبرگزاري دانشجو» - علت پخش اين برنامه از شبكه يك سيما چه بود و با توجه به علمي بودن اين برنامه چرا شبكه چهار و يا شبكه آموزش براي پخش «ثريا» انتخاب نشد؟

مقصودي: حدود چهارسال به عنوان مشاور برنامه‌هاي اقتصادي و فناوري شبكه يك با گروه دانش و اقتصاد این شبکه همكاري مي كردم و در این سال ها برنامه های متعددی در این گروه طراحی و هدایت کردم؛ به همين دليل ارتباط نزديكي را با شبكه يك و دست اندركاران آنها داشتم، ولي دليل اينكه «ثريا» از شبكه يك پخش مي شود اين است كه قصد داريم «ثريا» را به عنوان يك برنامه علمي فناوري براي عامه مردم مطرح كنيم و شبكه يك بهترين گزينه براي پخش اين برنامه است؛ زيرا شبكه اي براي عموم است، در صورتي كه اگر قرار بود «ثريا» از شبكه 4 يا شبكه آموزش پخش شود، با مخاطب خاص مواجه مي شد.

«خبرگزاري دانشجو» - به نظر شما زمان ديرهنگام پخش برنامه - در ساعت 23 شب هاي چهارشنبه -مخاطبان شما را كاهش نمي دهد؟

مقصودي: انتخاب زمان برنامه در حوزه اختيارات ما نيست، ولي زمان فعلي هم بد نيست؛ به دليل اينكه برنامه‌هاي چالشي و پرمخاطب حوزه‌هاي ديگر نظير برنامه 90، هفت و پارك ملت نيز در همين ساعت پخش شده اند.

علت تعویض روز پخش برنامه از پنجشنبه ها به چهارشنبه ها هم این بود که در شب هاي پنجشنبه، قبل و بعد از برنامه «ثريا» برنامه هاي ديگري پخش مي شد و به همين دليل پخش «ثريا» به حدود ساعت 23:30 مي كشيد که خیلی دیر بود و امكان دريافت زمان اضافه (بیش از 90 دقیقه) نيز نداشتيم، اما اين برنامه چهارشنبه شب ها حدود ساعت 23 پخش می شود و امکان اضافه شدن زمان هم وجود دارد.

«خبرگزاري دانشجو» - با توجه به اينكه منتقدان از نظر محتوايي «ثريا» را قابل قبول مي دانند، بيشتر از نظر ساختاري آن را نقد كرده و بر سبك اجرا، نقد بسياري دارند. در مورد نحوه انتخاب مجريان توضيح دهيد؟

مقصودي: برنامه «ثريا» هنوز در مسائل فني ضعف دارد و حتي در سبك اجرا نيز مشكل داريم؛ براي انتخاب مجريان نيز مسيري را طي كرديم و به گزينه‌هاي فعلي رسيديم.

با توجه به اينكه سعي داشتيم از افراد ارزشي و دانشجويان فعال اين حوزه براي اجرا بهره ببريم، از مجريان فعلي انتظار زيادي نداريم؛ البته احتمال دارد كه بخش اجرا را تقويت كنیم.

در اين برنامه در مورد هر موضوعي حداقل دو ماه كار پژوهشي صورت مي گيرد

«خبرگزاري دانشجو» - موضوعات و مهمانان برنامه بر چه اساسي انتخاب مي شوند؟

مقصودي: ما در برنامه «ثريا» در پازل‌هاي سياسي نيفتاديم و تمام جناح‌ها را نقد كرديم كه رسانه‌هاي ديگر نيز بايد در اين زمينه به ما كمك كنند؛ زيرا در اين برنامه در مورد هر موضوعي حداقل دو ماه كار پژوهشي صورت مي گيرد و استادان دانشگاه نيز در اين رابطه به ما كمك مي كنند.

ما براي يك موضوع خاص چند ماه از پژوهشگاه‌ها و دانشگاه‌ها تحقيقات مي كنيم تا مسئله سازي شده و اين مسئله ها در اتاق فكر بررسي شود. بر مبناي امتيازبندي موضوع بر اساس شاخص هایی چون اهميت ملي موضوع، جذابیت رسانه‌اي و عموميت آن براي مردم، موضوعات را دسته بندي و انتخاب مي‌كنيم و پس از آن وارد مرحله جدي‌تري از تحقيق مي‌شويم. ممكن است گاهي از ميان چند موضوع نيمي از آنها انتخاب شده و به مرحله توليد برسند و حتي در مرحله توليد از اين تعداد كاسته ‌شود.

طرح موضوعات اصلي ما در اين برنامه هنوز شروع نشده و تا كنون در حد مقدمه بوده است

از 26 قسمت برنامه «ثريا»، بيشتر موضوعات بررسي شده و در حال توليد است؛ براي تحقیق و پژوهش در موضوعات برنامه تمام حلقه های زنجيره علم و فناوري يعني حلقه های علم، فناوری، نوآوري، صنعت و بازار را بررسي، و با فعالان هر بخش صحبت می کنیم تا برنامه بتواند همه ابعاد مسئله را باز کند و جامع باشد.

البته نمی گویم تحقیقات برنامه مان بی نقص است، اما فکر نمی کنم این مقدار تحقیقات در برنامه های زنده تلویزیونی سابقه داشته باشد؛ طرح موضوعات اصلي ما در اين برنامه هنوز شروع نشده و تا كنون در حد مقدمه بوده است؛ در قسمت های بعد بحث‌هاي علم و فناوري را به صورت جدي‌تري دنبال مي‌كنيم، البته بايد مقداري سطح نقدپذيري مسئولان نيز افزايش يابد.

ما سعي داريم «ثريا» را به برنامه‌اي تبديل كنيم كه در حوزه علم و فناوري مرجع باشد

«خبرگزاري دانشجو» - چه چشم اندازي را براي «ثريا» پيش بيني كرده ايد و چقدر به تحقق آن اميدوار هستيد؟

مقصودي: ما سعي داريم «ثريا» را به برنامه‌اي تبديل كنيم كه در حوزه علم و فناوري مرجع باشد؛ يعني هم مخاطبان عام آن را بپذيرند و هم خواص؛ يعني هم اميدآفريني كنيم و هم چالش‌ها را مورد بررسي قرار دهيم، ولي حركت بر روي اين لبه بسيار سخت است.

رسيدن به مرجعيت برنامه‌هاي علم و فناوري صدا و سيما كه مخاطب نيز آن را بپذيرد، كار مشكلي است، ولي در هر صورت شعار ما همان چشم انداز برنامه يعني «ديده‌باني براي پيشرفت ایران» است و برنامه ريزي‌ها بر همين اساس انجام شده كه چالش‌ها را ببينيم و نقاط قوت را بررسي كنيم، ولي اينكه چقدر اين هدف عملياتي شود، پس از گذشت زمان و از طريق بررسي بازخورد در جامعه امكان پذير است.

«خبرگزاري دانشجو» - در تهيه اين برنامه با چه مشكلات و موانعي روبرو بوديد؟

مقصودي: در تهيه هر برنامه اي مشكلاتي وجود دارد و ما نيز مشكلاتي داشتيم كه برجسته ترين آنها مشكل مالي بود؛ البته به دليل مشكلات مالي سازمان صدا و سيما، تقريباً اكثر برنامه ها كم و بيش با مشكل نقدينگي مواجه هستند، اما براي «ثريا» با توجه به اينكه در استوديويي خارج از سازمان و از شهرك سينمايي غزالي پخش زنده مي شود و حجم توليد مستندهاي بالايي نيز دارد، اين مشكل جدي تر است، البته مديران سازمان حتي الامكان سعي كرده اند كه مشكلات را برطرف كنند.

پخش زنده برنامه در خارج از مکان سازمان صدا و سيما بر طراحي دكور و نورپردازي و سبك اجراي برنامه نيز تاثير گذاشته كه در فاز بعدي اين مشكلات را برطرف مي‌كنيم.

دكور برنامه «ثريا» متفاوت‌تر از اين بود و سعي داشتيم يك دكور طبقاتي در سه سطح متفاوت بسازيم؛ به اين مفهوم كه تا «ثريا» بودن علم را نشان دهيم و دیوارها هم به صورت صخره‌ در مسير این راه باشد كه نشان از سختي مسير علم است. بر همين اساس سبك اجرا نيز در سه سطح متفاوت مي‌شد و بسيار فعال‌تر بود.

حتي قرار بود در اين برنامه از دانشجويان و فعالان حوزه هاي فناوري به صورت حضوري نيز بهره ببريم كه به دليل فراهم نشدن دكور و مشکلات فنی اين موضوع نيز فعلاً منتفي شده است.

توليدكنندگان از ارائه اطلاعات امتناع مي كنند، بنابراين بجز مشكلات مالي براي مصاحبه با توليدكنندگان، خصوصا تولید با فناوری پیشرفته نيز مشكل داريم؛ زيرا آنها مي‌گويند دستگاه‌هاي دولتي مشتري اصلی ما هستند و به همين دليل انتقاداتشان از دستگاه دولتي را در جلوی دوربین بيان نمي كنند، هر چند عمدتاً پشت دوربین بشدت منتقد هستند.

اين در حالي است كه در حوزه ورزش و سينما و غيره اين گونه نيست و به همين دليل ما بايد با يك ابزار هنري انتقادات را بيان كنيم؛ استفاده از انيميشن در اين برنامه در راستاي بيان انتقادات از ابزارهاي هنري است.

«خبرگزاري دانشجو» - براي انجام پژوهش ها در چه حوزه اي راحت تر عمل كرديد؟

مقصودي: در بخش مصاحبه‌ها راحت‌ترين كار در بازار بود؛ زيرا اطلاعات بازار را راحت‌تر مي‌توانستيم بدست بياوريم و پس از آن كساني كه در حوزه فناوري در بخش خصوصي كار مي‌كنند، اطلاعات را بهتر انتقال مي‌دادند، ولي در دستگاه‌هاي دولتي به دليل پروسه‌هاي اداري مشكلات بسياري براي هماهنگ هايي پيش از مصاحبه ها و دريافت آمارها داشتيم.

بايد يك شبكه رسانه‌اي پشت اين برنامه باشد

«خبرگزاري دانشجو» - در شش قسمت گذشته بازخورد مخاطبان را چطور ارزيابي كرده و آيا بر اساس بازخوردها به هدفتان رسيده ايد؟

مقصودي: در حال حاضر با توجه به پيش بيني‌هايي كه داشتيم و مشكلات سر راه، توانسته ايم تا حدودي اهداف را محقق كنيم.

در اين چند برنامه تا حدودي اهداف را محقق كرديم، ولي بايد يك شبكه رسانه‌اي پشت اين برنامه باشد؛ زيرا با همدلي رسانه‌اي مي‌توان يك كار كارشناسي در حوزه علم و فناوري انجام داد.

رسانه هاي ديگر نيز بايد به ما در رابطه با مطالبه گري كمك كرده و پس از طرح مسئله در «ثريا» آن موضوع را به يك موج رسانه اي تبديل كنند

«خبرگزاري دانشجو» - پس از گفت و گو با مسئولان كه به عنوان مهمان در برنامه حضور مي يابند و وعده هاي آنها مبني بر بهبود اوضاع آن حوزه، آيا «ثريا» پس از مدتي وعده ها را مطالبه گري مي كند يا خير؟

مقصودي: ما در برنامه «ثريا» سعي كرديم موضوع علم و فناوري را به رسانه‌ها بياوريم و چالش‌هايي را مطرح كنيم تا به كمك آن مشكلات علم و فناوري را حل كنيم.

ما مي‌توانيم نقاط قوت را به خوبي نشان دهيم و چالش‌هايي كه وجود دارد را برجسته سازي كنيم، ولي اين كار در يك قسمت ممكن نيست و سعي داريم در آينده دوباره به موضوعات قبلي برگرديم و وعده هاي مسئولان را مورد بررسي قرار دهيم.

البته رسانه هاي ديگر نيز بايد به ما در رابطه با مطالبه گري كمك كرده و پس از طرح مسئله در «ثريا» آن موضوع را به يك موج رسانه اي تبديل كنند تا در مسئولان نيز در رابطه با آن موضوع بيش از پيش ايجاد حساسيت شود.

اگر رسانه‌هاي ديگر موضوعات «ثريا» را پيگيري كنند مطالبه رسانه‌اي ايجاد مي‌شود و مسئولان نيز با توجه به حساسيت رسانه‌ها واكنش نشان مي‌دهند؛ در مورد موضوع تجهيزات پزشكي اين اتفاق افتاد و برجسته سازي شد تا دغدغه تجهيزات پزشكي در بين مسئولان بيشتر ايجاد شود.

يكي از اهداف ما اين است كه با جريان‌هاي دانشجويي و تشكل‌ها ارتباط داشته باشيم تا مسئله سازي كنيم

ما به دنبال آن هستيم كه با رسانه‌ها ارتباط داشته باشيم، بنابراين اطلاعات برنامه را نيز بر روي سايت «ثريا» قرار مي‌دهيم تا در اين حوزه يك كار تكميلي صورت بگيرد.

اگر خيزش رسانه‌اي وجود داشته باشد مطالب ابتر نمي‌ماند و يكي از اهداف ما اين است كه با جريان‌هاي دانشجويي و تشكل‌ها ارتباط داشته باشيم تا مسئله سازي كنيم.

به كمك فكري دانشجويان نياز داريم

«خبرگزاري دانشجو» - افراد خارج از دست اندركاران برنامه چطور مي توانند در پيشبرد اهدافتان به شما كمك كنند؟

مقصودي: با اين حجم توليد در يك برنامه زنده، كار سختي را پيش رو داريم؛ به طوري كه سختي كار بيشتر از حدي است كه تصور مي‌شد. ما تقریباً در هر برنامه هفتگی بین 50 تا 60 دقیقه مستند و گزارش پخش کرده ایم که تولید هفتگی این تعداد مستند و انیمیشن و گزارش در کمتر برنامه زنده ای وجود داشته است.

برخي از مشكلات ما با كمك مشاوره‌ با اصحاب رسانه و حتی انتقادات آنها برطرف مي‌شود و بخش ديگر از طريق ايده‌هايي كه دانشجويان و استادان دانشگاه‌ها به ما ارائه مي‌دهند.

به كمك فكري دانشجويان نياز داريم؛ چرا كه دانشجويان مي‌توانند از طريق پيامك و سايت برنامه ايده‌هاي خود را به ما انتقال دهند.

مردم نيز از همين طريق نظرات خود را به ما منتقل مي‌كنند و ما نيز تك‌تك آنها را بررسي كرده و در برنامه اعمال مي‌كنيم.

حرف پاياني

در خصوص نقد رسانه ملی توسط نیروهای ارزشی و دغدغه مند نظام باید بگویم که دانشجويان و فارغ التحصیلان ارزشي دانشگاه ها بايد نقدهاي تحلیلی و عمیق به صدا و سيما داشته باشند و برنامه هاي صدا و سيما را از نظر محتوایی و ساختاری نقد كنند؛ البته نباید نقدها در همان حرف های کلی 10 سال قبل باقی بماند، بلکه باید دقیقتر، عینی تر و راهگشاتر باشد. مهمتر از آن، نیروهای ارزشی هم بايد با کسب مهارت های لازم به توليد برنامه هاي موثر در صدا و سیما بپردازند.

استراتژي كه بچه‌هاي حزب اللهي راجع به صدا و سيما دارند نبايد فقط نقد يك‌طرفه باشد

این فضا و فرصت در صدا و سیما وجود دارد و از این طرف هم امروز در نیروهای ارزشی رویش های رسانه ای خوبی ایجاد شده است که امیدوارم در آینده موثر باشند.

استراتژي كه بچه‌هاي حزب اللهي راجع به صدا و سيما دارند نبايد فقط نقد يك‌طرفه باشد، در حال حاضر نقدهاي ما شعاري است و كمتر به مصداق‌ها مي‌رسد. ما بايد بتوانيم يك گزارش تحليلي با روش‌هاي تحقيق علمي از برنامه‌هاي صدا و سيما در حوزه‌هاي مختلف مثلاً بخش های خبری، سیاسی، تبلیغات بازرگانی، سخنرانی های مذهبی، برنامه های اقتصادی، فیلم و سریال و غيره داشته باشيم و آن را از نظر حفظ ارزش‌هاي انقلاب بررسي كنيم و در طول یک بازه زمانی مشخص نقاط ضعف و قوت هر حوزه را در یک گزارش تحلیلی علمی منتشر کنیم.

به نظرم چنین نقدهایی فرصت بزرگی برای اصلاح مدیران صدا و سیماست و آنها هم از آن استقبال می کنند؛ ضمن اینکه باید در کنار نقاط ضعف، نقاط قوت را هم دید و تقدیر کرد؛ چرا که این شرط انصاف است و باعث می شود آن مسئول انتقادات ما را بهتر بپذیرد.

تشكل‌هاي دانشجويي و فارغ التحصیلان ارزشی بايد به توليد برنامه هم كمك كنند كه اين رسالت از انتقاد جدي‌تر است

گزارش‌هاي تحليلي- انتقادي، به خاطر عینی بودن، دقیق بودن و مصداقی بودن و در عین حال جامع بودن (یعنی به جای اینکه تنها به نقاط ضعف یکی دو فیلم یا سریال بپردازیم به نقاط ضعف و قوت مجمومه فیلم و سریال های مثلاً شش ماهه دوم سال 90 بپردازیم) برای مسئولان هم قابل استفاده است و كنش و واكنش منفي نيز شكل نمي گيرد. اگر مي‌خواهيم نقد منصفانه داشته باشيم بايد تيم های پژوهشي فعال يك مقطع زماني از برنامه‌هاي صدا و سيما را بررسي كند تا اين نقد مورد پيگيري قرار بگيرد.

تشكل‌هاي دانشجويي و فارغ التحصیلان ارزشی هم بايد براي نقد صدا و سيما دقيق‌تر كار كنند؛ البته كار آنها فقط نقد كردن نيست، بلكه بايد به توليد برنامه هم كمك كنند كه اين رسالت از انتقاد جدي‌تر است.

در حال حاضر صدا و سيما نياز شديدي به همكاري دانشجويان ارزشي دارد كه ما بايد با ساخت برنامه، الگوسازي كنيم؛ البته «ثريا» نيز سعي مي‌كند كه چنين برنامه‌اي باشد.