آیت‌الله مصباح فلسفه را در حوزه‌های گوناگون پیاده کرد حتي دوم خرداد / 7 ويژگي مشترك بين مطهري و مصباح

حجت‌الاسلام سید محمود نبویان در گفت‌وگو با خبرنگار دين و انديشه «خبرگزاري دانشجو»، به تبیین فرمایش مقام معظم رهبری که فرمودند آیت الله مصباح، مطهری زمان است پرداخت.

 

«خبرگزاري دانشجو»- چه ویژگی خاصی در آثار، تالیفات و فعالیت‌های اجتماعی - سیاسی آیت‌الله مصباح وجود دارد که رهبری این تعبیر را درباره ایشان بکار برده‌اند؟

حجت‌الاسلام نبویان: ما یک روایتی به این مضمون داریم که اگر علما نبودند مردم در دست صیادان شیطانی گرفتار می‌شدند و نمی‌توانستند راه درست را پیدا کنند. نقش علما بسیار مهم است، لذا فرموده‌اند؛ «مداد علما از خون شهدا افضل است»؛ چراکه اگر عالم واقعا وسط میدان بیاید،‌ امتی را نجات می‌دهد، می‌تواند دنیا را نجات دهد، اما شهید فقط خودش نجات پیدا می‌کند و نسبت به عالم، حوزه برد کمتری دارد.

یاد شهید مطهری به‌خیر، ایام سالگرد ایشان هم هست. خیلی از افراد و بنده نیز از شاگردان مکتب و اندیشه ایشان هستیم. درباره اینکه چه ویژگی‌ای در شخص آیت الله مصباح بوده که مقام معظم رهبری در میان افراد کثیری، به ایشان فرمودند؛ جای مطهری را پر کرده، من به صورت اختصار چند نکته عرض می‌کنم.

 

شهید مطهری و آیت‌الله مصباح توانسته‌اند فلسفه را در حوزه‌های گوناگون زندگی پیاده کنند
 

شهید مطهری فیلسوف است، این بزرگواران فلسفه را به ویژه در حکمت متعالیه بسیار دقیق و عمیق فهمیده‌اند و تدریس می‌کنند، به جان مایه آموزه‌های فلسفی حکمت متعالیه رسیده اند.

مهم این است که ما بتوانیم فلسفه را در حوزه‌های زندگی مردم وارد کنیم، مثلا اینکه ما معتقد باشیم وجود اصیل است، تشکیک در وجود را پذیرفته باشیم و یا عین الربطی را بپذیریم؛ چه مشکلی در حوزه سیاست، جامعه شناسی، اقتصاد و در حوزه‌های گوناگون حل می‌کند. شهید مطهری توانسته بود فلسفه را در این حوزه‌ها پیاده کند؛ این ویژگی در آیت الله مصباح هم هست.

اگر ما معتقد باشیم خدایی هست و اگر معتقد شدیم خود او به جهانی که خلق کرده، وجود داده است، نتیجه می‌گیریم چون او وجود را داده مالک است و اگر مالک است، فقط مالک حق تصرف در جهان را دارد؛ پس آن مالک می‌تواند سیاست‌مدار را معین کند؛ مالک است که می‌تواند معین کند چه کسی حق دارد و چه کسی حق ندارد؛ او می‌تواند حقوق بشر را معین کند.

 

از طرف دیگر، می‌بینیم ملاصدرا گفته نسبت ما با جهان، عین الربطی است؛ یعنی مثل حرکت دست ماست که ما هرکجا خواستیم آن را می‌بریم، از خودش هیچ شأنی ندارد و تابع ماست. طبیعتا همه چیز این دنیا را باید آن علت ایجادی هستی بخش، یعنی خدا تعیین کند. ما در حوزه سیاسی، در حوزه اقتصاد و در تمامی حوزه‌های علوم انسانی باید توجه کنیم آنکه همه چیز در ید اوست برای این وجود چه چیز را مقدر کرده است. در این صورت ما توانسته‌ایم عین الربطی ملاصدرا را در حوزه‌های دیگر وارد کنیم.

این ویژگی شهید مطهری بود، شما در ایام دوم خرداد دیدید آیت الله مصباح هم نظراتی در مباحث سیاسی براساس همان داشته‌های اسلامی مطرح کرده است، الان کتابش هم چاپ شده است. به خاطر همین مقام معظم رهبری این تعبیر را مطرح کردند.

 

شهید مطهری در حوزه مباحث خودش بسیار دقیق بود، علامه طباطبایی هم همین گونه بود. مقام معظم رهبری فرمودند ایشان هم جای علامه را و هم جای شهید مطهری را پر کرده‌اند. در دامنه اندیشه‌ای، اندیشه فلسفی علامه و شهید مطهری اوج دقت دیده می‌شود و این را متاسفانه در دیگران نمی‌بینیم.

در فلسفه، مغز باید متفکر باشد نه متتبع؛ تتبع کردن کمال فلسفی نیست. شهید مطهری اهل تفکر بود و علامه هم اهل فکر است. من حدود سیزده چهارده سال است که شاگرد فلسفی آیت الله مصباح هستم، واقعا می‌بینم ایشان در مباحث فلسفی چقدر دقیق و عمیق است و به تمام لوازم بحث توجه می‌کند. ممکن است شما یک جا حرفی بزنید و توجه نداشته باشید که لازمه‌اش چه خواهد بود، ولی آقای مصباح به تمام این لوازم توجه دارد، همانند شهید مطهری و علامه طباطبایی بحث را با دقت مطرح می‌کند و به جوانب بحث توجه دارد.

 

نکته بعدی که برای من بسیار جالب است این است که شهید مطهری قبل از انقلاب در مجله زن روز مقاله می‌دادند؛ مجله زن روز قبل از انقلاب افتضاح بود و عکس‌های ناجوری چاپ می‌کرد. یک آدم فیلسوف مجتهد در یک مجله فاسد مقاله می‌داد؛ همه به او حمله کردند که شما شأن خودت را حفظ کن، اما چرا شهید مطهری چنین کاری می‌کرد؟

زیرا اهل درد بود، می‌دید در این مجله به حقوق زن حمله شده. نمی‌خواست فقط فلسفه، اندیشه و علوم را بخواند تا عالم باشد؛ آنچه برای ایشان بسیار ارزش داشت این بود که همه اینها را بخوانند تا از اسلام دفاع کند.
به یاد دارم در همان زمان آقایانی که فیلسوف بودند، کتاب عقل و عاقل و معقول می‌نوشتند، اما شهید مطهری در مجله فاسد زن روز مقاله می‌داد؛ چراکه معتقد بود اتحاد عقل وعاقل و معقول مهم است، اما الان باید از اسلام دفاع شود؛ این خیلی مهم است که آبروی خودش را گذاشته بود.

 

در نظر بگیرید در دوران دوم خرداد چه کسی مانده بود که به آیت الله مصباح حمله نکرده باشد. به ایشان گفتند شما آبرو دارید، عالم هستید، چرا این بحث‌ها را مطرح می‌کنید؟ فرمایش آیت الله مصباح این بود که اگر من آبرو دارم باید آبرویم را برای اسلام خرج کنم. این خیلی مهم است، ایشان اهل درد هستند.

 

اگر به اسلام خطری می‌رسید ناراحت می‌شدند؛ زمانی یک فیلسوفی است که در گوشه‌ای نشسته و می‌گوید من فیلسوفم و ده ها کتاب هم می‌نویسد، ولی الان معتقد است باید از اسلام دفاع شود.

هرجا انحراف بود شهید مطهری سکوت نمی‌کرد؛ در برابر مارکسیست‌ها ایستاد، در برابر مجاهدین خلق و فرقان، در برابر شریعتی هم ایستاد؛ شریعتی افکار باطل داشت که استاد شهید در برابر بطلانش ایستاد.

 

آیت الله مصباح هم همین است، در برابر انحرافات در ایام دوم خرداد و بعد از آن ایستاد. در ایام اصلاحات، افکار سکولار و مدرن و ضد اسلامی را مطرح کردند، آیت الله مصباح علمدار مخالفت با آنها بود؛ وی نمی‌تواند حمله به اسلام را تحمل کند.

بعد از اصلاحات، گروه‌های انحرافی آمده‌اند، باز می‌بینید ایشان پرچمدار مبارزه با گروه انحرافی هستند.

 

می‌گویند این‌ها فراماسونر هستند و بحث محمدعلی باب جدید را دارند مطرح می‌کنند. ببینید مبارزه با انحراف در شهید مطهری چقدر زیباست. خیلی ها عالمند و فیلسوف، ولی کاری انجام نمی‌دهند.

مطهری نمونه اخلاص در راه خدا

نکته بعدی اخلاص است، که باید روی آن تاکید شود. خیلی وقت‌ها من از اسلام دفاع می‌کنم برای اینکه به من پول می‌دهند، برای اینکه نامی بیاورم و معروف بشوم، برای اینکه رایی بیاورم. شهید مطهری اینطور نبود، حتی اگر آبرویش را می‌بردند.

مرحوم دوانی می‌فرمود، من یادم هست که شهید مطهری گوشه خیابان ایستاده بود. من که ماشین داشتم، ایشان را سوار کردم و به محفل بیست، سی نفره بردم تا بحثی را ارائه دهد؛ در همان زمان شریعتی در حسینه ارشاد برنامه‌ای داشت که اصلا فضای خالی برای نشستن نبود. و این اخلاص است او برای خدا کار می‌کرد.

 

به خدا قسم، من خودم این نکته را شهادت می‌دهم آقای مصباح در بحث اخلاصش کم‌نظیر است. همیشه می‌گوید اگر برای خدا کار کردی موفق هستی، برای غیر خدا کار کردی هیچ هستی.

من الان عضو شورای مرکزی جبهه پایداری هستم، در جلسات شورا می‌فرمودند اگر برای جبهه پایداری کار می‌کنید بروید که فایده‌ای ندارد، برای خدا کار کنید. اگر می‌خواهید موفق بشوید باید برای خدا کار کنید. این اخلاص است که آقای مصباح را موفق کرده است.

 

برای من خیلی مهم است، علی‌رغم این همه هجوم علیه ایشان چرا آقای مصباح در قلب افراد مذهبی جا دارد؟ چرا دوستان ولایت‌مدار آقای مصباح را دوست دارند؟ آیا آقای مصباح کم تخریب شد و می‌شود؟ یکبار من خصوصی خدمت حاج آقا عرض کردم که خیلی شما را تخریب می‌کنند، فقط یک جمله فرمودند: «ان الله یدافع عن الذین ءامنوا»، لذا خدا به او عزت می‌دهد و قشر مذهبی آیت الله مصباح را دوست دارند.

بصیرت شهید مطهری یعنی تشخیص راه حق از باطل؛ او به خاطر اخلاصی که داشت خدا به او بصیرت داد. وقتی مطلبی به او می‌دادند می‌فهمید این مطلب با اسلام سازگار است یا نه، یک جمله می‌گفتند می‌فهمید.

 

خیلی‌ها نمی‌فهمیدند و حرف مارکسیست‌ها را می‌شنیدند می‌گفتند درست است. همین الان خیلی‌ها به لیبرالیسم درست توجه نمی‌کنند و می‌گویند این همان حرف اسلام است؛ اصلا لیبرالیسم با مبنای اسلام ناسازگار است.

پیش‌بینی آیت‌الله مصباح از تخریب اسلام توسط سروش
 

 

خاطره‌ای نقل کنم؛ یکی از سران روشنفکران که با اندیشه‌های آیت‌الله مصباح و اندیشه‌های اسلامی شاخ به شاخ است، می‌گفت آیت‌الله مصباح یک بدی دارد؛ پرسیدم بدی‌اش چیست؟ گفت زود می‌فهمد. پرسیدم یعنی چه؟ گفت: هشت سال پیش آقای مصباح یک مقاله از دکتر سروش خواند، گفت: ایشان می‌خواهد اسلام را خراب کند. همه به ایشان هجمه بردیم که تو بدبین هستی، تو متهم می‌کنی. بعد دیدیم همان شد که ایشان می‌گفت. 

 

شهید مطهری اینگونه بود؛ کافی بود یک مقاله به او بدهی تا بفهمد طرف تا کجا پیش می‌رود؟ این بصیرت در شخص علامه مصباح یزدی هم وجود دارد تا جایی که مقام معظم رهبری هم که به منزل آیت الله مصباح در قم سرزدند، فرمودند من قدر آیت‌الله مصباح را می‌دانم، وجود ایشان برای انقلاب و اسلام بی‌نظیر، درست‌تر بگویم کم‌نظیر است. ایشان اهل بصیرت است، عالم است. ایشان روی بصیرت چند بار تاکید فرمودند.

این هفت ویژگی به نظر من میان علامه مصباح یزدی و بزرگوارانی چون شهید مطهری و علامه طباطبایی هست.