چه زماني محبّت پيامبر نفعى به حال ما ندارد؟

گروه دين و انديشه «خبرگزاري دانشجو»، زينب صارم، در شماره پیشین بیان شد یاری رساندن به اهل بیت را می توان به دو قسمت عمده و اساسی تقسیم کرد. از قسمت اول به عنوان صفات اصلی و پایه ای یاد شد که هر شیعه فارغ از بحث زمان و مکان می بایستی به آن معتقد و ملتزم باشد خواه آن شیعه و محب در زمان امام علی (ع) زندگی کند یا در زمان غیبت کبری امام زمان (عج).

این صفات و ویژگی های عمومی را می توان تا آن‌جا مهم و اساسی دانست که عدم وجود آن در شخص نه تنها سبب می شود که وی توان یاری امام زمان (عج) و حجت الله را در زمان خویش نداشته باشد بلکه در صورت غفلت و بی‌توجهی قاصرانه از دایره شیعیان خارج شود.

به هر جهت هر شیعه و محبی که قصد دارد امام زمان خویش را در ضروریات زمان که در هر شرایطی متفاوت است یاری دهد ناچار باید در حد توان ممکن در ابتدا متخلق به این صفات شود.

این صفات را می توان به صورت گسترده و همه جانبه ای در احادیث اهل بیت عصمت و طهارت جستجو کرد.  یکی از صفات بسیار اساسی و بنیادین برای یاری حجت خداوند بر روی زمین داشتن صفت تقوی و پرهیزکاری است تا آن جا که اهل بیت عصمت بارها و موکد به این موضوع اشاره کرده اند.

حمران بن اعین از حواریون و یاران خاص امام محمد باقر (ع) و امام صادق (ع) است وی از ثقات شیعه است و به تقوی و عرفان شهرت زیادی داشته است. همچنین وی از راویان حدیث بوده و در نگاه اهل بیت از ارزش و احترام ویژه‌ای برخوردار است.

 
تا آن جا که روزی خدمت امام باقر(ع) رسید و به امام عرض‌کرد: «من با خدا عهد كرده‏ام‏ كه‏ از مدينه‏ خارج‏ نشوم‏ مگر اينكه‏ جواب‏ يك‏ سؤال‏ مرا بدهى». امام فرمود: «بپرس.»‏ عرض‌كرد: «آقا من‏ از شيعيان‏ شما هستم‏؟» حضرت فرمود: «بلى‏ در دنيا و آخرت‏.»(1)

این گفتار امام باقر (ع) در شان حمران ابن اعین که شیعه بودن وی را مورد تایید قرار می دهد مدال افتخاري است بر سينه حمران. هرچند که حمران در صفات و ویژگی های بسیاری از جمله علم و امین بودن در تاریخ مورد ستایش قرار گرفته است، اما می توان یکی از صفات اصلی و عمومی که هر شیعه باید به آن متخلق باشد را تقوی دانست که در حمران نمود فراوانی داشته است.

بررسی موضوع تقوی در یاران اهل بیت و سخنان معصومین مبحث بسیار گسترده و پیچیده ای است و تا آن جا مورد توجه و اهمیت قرار دارد که امام باقر (ع) در حدیثی مفصل فردی را که فاقد تقوی باشد جزو شیعیان بر نمی شمارند.

امام باقر عليه السّلام خطاب به جابر می فرمایند: «آيا كسى كه خودش را به شيعه نسبت مى‏دهد همين مقدار كه اظهار دوستى با ما اهل بيت را كند برايش كافى است؟ به خدا قسم شيعه ما نيست مگر كسى كه از خدا بپرهيزد و فرمانبردار او باشد.»(2)

امام باقر(ع) بیانات خود را برای جابر شرح می‌دهد و در انتهای حدیث می‌فرماید: «اى جابر! سخنان مردم در تو تأثير نگذارد، آيا همين بس است كه كسى بگويد من على را دوست دارم و پيرو او هستم، ولى كارى نكند و اگر بگويد: من رسول خدا را دوست دارم و رسول خدا بهتر از على است، سپس به شيوه و روش او عمل نكند و سنت او را پيروى نكند، محبّت پيامبر نفعى به حال او ندارد. پس از خدا بپرهيزيد و براى آنچه نزد خدا هست عمل نمائيد؛ زيرا بين خدا و كسى خويشاوندى نيست، بلكه محبوبترين بندگان نزد خداوند و ارجمندترين ايشان نزد او با تقواترين آنهاست و عمل‏كننده‏ترين آنها به طاعت اوست.»

امام محمد باقر در ادامه این موضوع مهم را به جابر تذکر می دهد که؛ « هر كس مطيع خداست، دوست ماست و هر كس نافرمانى خدا كند دشمن ماست و فرداى قيامت به ولايت ما نمى‏رسد مگر به وسيله فضيلت و پرهيز از گناه.»(3)

با مطالعه این احادیث می‌توان دانست که داشتن تقوی و پرهیز از گناه یکی از اصلی‌تریین صفاتی است که هر انسانی که علاقه دارد جزو شیعیان علی ابن ابی طالب (ع) باشد باید در خود ایجاد و تقویت کند.

این تاکیدات بسیار متعدد و متفاوت در احادیث اهل بیت به شدت فراوان است تا آن جا که این سوال را در ذهن هر محققی ایجاد می کند که چرا اهل بیت عصمت و طهارت تا به این اندازه بر صفت تقوی تاکید داشته اند که نه تنها آن را جزو صفات یک شیعه دانسته اند بلکه ولایت و دوستی خود را در صورتی سودمند دانسته اند که فرد خود را ملزم به تقوی و پارسایی کرده باشد.

امام باقر (ع) خود در حدیثی دیگر می فرمایند که :«ما اهل بیت را با ورع یاری کنید»(4) در حقیقت اهل بیت به مسئله تقوی رویکردی چند سویه دارند. به یک بیان تقوی و پرهیزکاری را از صفات ضروری و واجب هر شیعه می دانند و از سوی دیگر از یاران و اصحاب خود می خواهند که آنان را با ورع و پرهیزکاری یاری دهند.

بی شک صفت تقوی و ورع در انسان به طور فردی و اجتماعی دارای آثار و تبعات خاص و منحصر به فردی است که امام معصوم تا بدین اندازه به آن سفارش و تاکید کرده است.

برای فهم اثرات تقوی و پرهیزکاری بهترین منبع را می توان قرآن و احادیث اهل بیت معرفی کرد و مصادیق آن را می توان در یاران خاص و مخلص اهل بیت پیدا نمود، اما می توان به راحتی دانست گستره این موضوع تا آن جا وسیع است که نیاز به نگارش چندین کتاب دارد.

نگاه این مقاله به موضوع تقوی از آن جهت است که چرا متخلق شدن به این صفت در یاری اهل بیت موثر است. به بیان دیگر تقوی چه اثری در فرد و اجتماع ایجاد می‌کند که به وسیله آن می‌توان امام زمان را یاری‌کرد.

برای پاسخ به این سوال که تقوی چه اثری در یاری اهل بیت دارد، بهترین و مناسب ترین منبع برای جواب به این سوال احادیث اهل بیت عصمت و طهارت است.(5)

یکی از مهم ترین و اساسی ترین اثرات تقوی در یاری اهل بیت را می توان تاثیری دانست که در جذب روحی و روانی مردم دارد به بیان دیگر رعایت تقوی را می‌توان نوعی تبلیغ برای دین دانست. تا آن جا که اهل بیت در احادیث گران‌بهای خود به این موضوع اشاره‌های بسیار فراوانی داشته اند.(6)

ادامه دارد ...

 

1) زندگانى امام سجاد(ع) و امام محمد باقر(ع)/ ترجمه بحار الأنوار/ باب هشتم/ زندگى اصحاب آن جناب و خلفاء زمان او/ صفحه 228

2)مشكاة الأنوار / ترجمه هوشمند و محمدى/ متن 107/ فصل اول/ در صفات شيعه .../صفحه 105

3) حدیث طولانی و مفصل است و علاقه مندان به مرجع مراجعه کنند

4) أصول الكافي/ ترجمه مصطفوى/ جلد‏3/ صفحه 125

5) از آن جهت که این موضوع بسیار گسترده است، دوستان علاقه مند به کتب حدیثی معرفی شده رجوع کنند.

6) أصول الكافي/ ترجمه مصطفوى/ جلد‏3/ صفحه 124