تأملی بر آثار شهید بهشتی-2 و پایانی
به گزارش خبرنگار دين و انديشه «خبرگزاري دانشجو»، شهید محمد حسینی بهشتی که نزد مردم به عنوان یک سیاست‌مدار مجرب شناخته شده است، دارای شخصیت برجسته علمی است که تحت الشعاع بعد سیاسی ایشان ناشناخته مانده است.
تالیفات آیت‌الله بهشتی همچنان محل رجوع و پاسخگوی بسیاری از شبهات امروز است. در اینجا به فراخور مجال، به معرفی اجمالی چند اثر ایشان می‌پردازیم.
کتاب «بانکداری، ربا و قوانین مالی اسلام»
1- آیت الله بهشتی از معدود عالمان دینی زمان خود برشمرده می‌شود که به اهمیت مشکلات، مسائل و ساختارهای اقتصادی در شکل‌گیری نهادهای اجتماعی پی برده و تلاش نموده دیدگاه‌ها و موضع‌گیری‌های دین در زمینه مباحث اقتصادی را با مراجعه به کتاب و سنت جویا ارائه دهد.
این شهید در کتاب بانکداری، ربا و قوانین مالی اسلام در یک بخش با عنوان «بانکداری و قوانین مالی اسلام» و یازده گفتار تفسیری به مسئله ربا پرداخته است.
مواهب زندگی در برابر عشق به خدا برای انسان اسلام کشش کم‌تری دارد
«انسان اسلام، از بهره مندى‌هاى زندگی برخوردار می‌شود و براى او كشش نيز دارد، اما بهره مندى از اين مواهب در زندگى جارى، در برابر عشق به خدا و عشق به رضاى او كشش كمترى دارد؛ يعنى انسان اسلام، اگر خيلى تكامل يافته باشد، عاشق خداست، عاشق دلباخته‌اى كه هميشه آن چيز برايش نقش تعيين كننده دارد كه رضاى دوست را به دست آورد.
ولى در جامعه اسلامى كسانى كه به اين حد از كمال برسند، عده‌اى محدودند و همه انسان‌هاى اسلام، به اين حد از كمال نمى‌رسند، چون انسان‌هاى اسلام همين انسان‌ها هستند که از نظر استعدادها، خداوند آنها را عمدا متفاوت آفريده، تا ميدان سابقه تكامل محفوظ بماند و اين همان بحث قضا و قدر است.»
**********
كتاب «نقش آزادی در تربیت کودک»
2- كتاب «نقش آزادی در تربیت کودک»، در يازده گفتار درباره مسائل گوناگون تربيتي است. سابقه ورود به اين قلمرو به اولین سال‌های تحصیل دکتر بهشتی در قم باز می‌گردد. ایشان با تکیه بر دانش خود در زمینه انگلیسی تصميم به تدريس در دبيرستان‌هاي قم به عنوان دبير زبان انگليسي گرفت، پس از مدت كوتاهي براي مديريت دبيرستان تازه تأسيس شده « دين و دانش» به همكاري فراخوانده شد.
حرکت باید آزادانه و آگاهانه باشد نه از روی اجبار و تسلیم
«براى اينكه نسل‌هاى مختلف يك جامعه انقلاب كرده، در مسير انقلاب و با معيارهاى انقلاب، خودسازى آگاهانه داشته باشند و انسان‌هاى نويى بشوند و تولدى دوباره بيابند، لازم است انقلاب جريان پرتوان نيرومند گسترده‌اى را به وجود آورد كه بتواند افراد جامعه را در خودش فرو ببرد و با خودش هماهنگ سازد، اما به شكلى كه آنها حركتشان، حركت آگاهانه و آزادانه‌اى باشد، نه حركتى از روى جبر و تسليم.
بنابراین حالت با خود بردن نبايد بدون آگاهى و آزادى باشد، بلكه بايد حالت در اختيار نهادنِ حداكثر زمينه مساعد و امكانات را داشته باشد وشوق انگيز و رغبت انگيز باشد. این باید خط اصلى تعليم و تربيت در همه نهادهاى انقلابى جامعه اسلامى ما باشد.
اكتفا كردن به دعوت اشخاص به عمل صالح، درخور حركت پس از انقلاب نيست
اگر ما براى خودسازى انسان‌هاى يك جامعه انقلابى بخواهيم به همان شيوه آگاهى دادن‌هاى فردى، و حتى گروهى و دعوت اشخاص به عمل صالح اكتفا كنيم، بدون آنكه به كل جريان به صورت يك كل بينديشيم و توجه كنيم افراد به سمت مكتب مى‌آيند، از ايمان و عمل صالح هم در درجات مختلف برخوردار مى‌شوند، ولى همواره حركت و آمدنشان همراه برخورد با موانع و مشكلات و ناهمسازي‌هاى فراوان روبروست.
به طورى كه فكر نمی‌كنند در يك نظام جديد قرار گرفته‌اند و حركت می‌كنند. در اين صورت فكر می‌كنند هنوز آهنگ حركت، شرايط حركت و شكل حركت، چيزى است شبيه آهنگ و شكل قبل از پيروزى انقلاب؛ يعنى هنوز با محيط خويش بيگانه است و در يك محيط نامساعد، دارند با تمام تلاش دست و پا مى‌زنند؛ و اين درخور حركت پس از پيروزى انقلاب نيست. این درخور حركت قبل از پیروزی انقلاب است.
اگر جوان امروز پيوند آشنايى و برانگيزاننده با نظام اجتماعى‌اش حس نكند، همان فضاي قبل انقلاب مي‌شود
اگر امروز پسران و دختران، مردان و زنان مسلمان در جامعه ما، احساس كنند كه گويا دارند در يك محيط ناآشناى نامساعد تلاش و كار مى‌كنند؛ اگر آهنگ حركت و تلاش اجتماعى در اين جهت قرار نگيرد كه جوان و نوجوان ما در درون خودش، قوم و خويشى و پيوند آشنايى و برانگيزاننده با محيط اجتماعى و نظام اجتماعى‌اش حس نكند، سرعت حركت و سازندگى حركت افت پيدا مى‌كند؛ مى‌شود شبيه ماه‌هاى قبل از پيروزى انقلاب؛ آن هم نه سال آخر و دو سال آخر و سه سال آخر؛ مى‌شود شبيه ايام عسرت.»
بهشتي طي سال‌هاي تدوين اين كتاب، نخستين برنامه‌هاي آموزشي و تربيتي مبتني بر اصول علمي آموزش و پرورش نوجوانان مطابق با مباني تربيتي اسلام را طراحي كرد و به فعاليت در اين زمينه پرداخت.
تأثير انسان‌شناسي دكتر بهشتي كه ملهم از انس و الفت ديرينه و كاوش‌هاي ژرف ايشان در كتاب و سنت است كه در آن آزادي و انتخاب گري به عنوان ويژگي‌هاي برجسته انسان، در این کتاب نقشي بس مهم ايفا مي‌كند.
سعي دكتر بهشتي بر اين بوده كه نشان دهد بهره‌مندي از موهبت خداوندي آزادي نه تنها با دينداري و تربيت ديني در تضاد نیست، كه سرشت بنيادين روش‌هاي تربيتي متصف به اسلام و قرآن را تشكيل مي‌دهد.
**********
كتاب «رسالت دانشجو و دانشگاه»
3- كتاب «رسالت دانشجو و دانشگاه» در دو قسمت تدوين شده است. قسمت اول آن زندگي نامه و تاليفات استاد شهيد دكتر بهشتي است و بخش دوم كتاب مربوط به رسالت دانشگاه و دانشجو است.
رسالت دانشجو این است که انقلابی بماند
«رسالت دانشجو در اين است كه انقلابي بماند و همچنان پيشگام و پيشتاز انقلاب و پيش آهنگ حركت باشد، اما نه چنان كه از توده‌ها جدا شود و براي خودش به سویي رود. هر يك به دقت پشت سرش نگاه كند ببيند كه آیا از توده‌ها كسي هست. دانشجو بايد فرهنگ اين انقلاب را روز به روز بهتر بشناسد و بهتر پاسدار باشد.
رسالت دانشجو اين است كه برداشت‌هاي اجتماعي را در جهت آنچه حق است جلو برده و تسليم هر برداشتي نشود.»
ارسال نظرات