بايد مركزي باشد تا تعيين كند آيا بيليارد قمار است يا نه؟/ در چه مواردي مي‌توان شرط‌بندي كرد؟/چرا بايد يك ورزش استعماري را به ورزشي كه پيامبر توصيه كرده‌ ترجيح دهيم؟

حجت الاسلام محمد جواد سليمي در گفت‌وگوي تفصيلي با خبرنگار دين و انديشه «خبرگزاري دانشجو»، به پاسخگويي برخي سوالات پيرامون بازي‌هاي حرام، دلايل حرمت قمار و معرفي‌شرط‌بندي‌هاي حلال در اسلام پرداخت.

«خبرگزاري دانشجو»- اين سوال براي برخي مطرح است كه چرا بعضي از علما شطرنج را به كل حرام مي‌دانند؟

 

سليمي: بعضي چيزها در اسلام دقيقاً اسم برده شده و بر حرمتش تصريح شده مثل بازي شطرنج. نقل شده يزيد لعنت الله عليه بالاي سر حضرت اباعبدالله فقاع (اصطلاح آبجو) مي‌خورد و شطرنج بازي مي‌كرد و فقاع را كنار راس مبارك اباعبدالله مي‌ريخت كه اين براي اهل بيت خيلي سنگين آمد.

در احاديث اهل بيت آمده كه «شيعيان ما فقاع نمي‌خورند و شطرنج بازي نمي‌كنند»، برخي از علما مثل آيت الله صافي شطرنج را به كل حرام مي‌دانند، اما بعضي‌هاي ديگر به طور كل حرام نمي‌دانند.

ما حكمت احكام را نمي‌دانيم. مثلاً نمي‌‌دانيم چرا شب‌ها نشسته آب خوردن مستحب و ايستاده آب خوردن مكروه است، يك چيزهايي حدس مي‌زنيم، اما مطمئن نيستيم. برخي سئوال دارند كه چرا بعضي از علما شطرنج را به كل حرام كرده‌اند؟

 

شايد در جواب اين افراد بتوان اين موارد را آورد كه:
قهرمان شطرنج فرانسوي مي‌گويد: «شطرنج يك ورزش خسته كننده است و پرداختن به شطرنج ساير منابع ذهني را از كار مي‌اندازد و فعاليت‌هاي ديگر ذهن را بيهوده و پوچ مي‌كند».

 

به نظر برخي از ديگر مضرات شطرنج، كينه و عداوتي است كه شطرنج ايجاد مي‌كند. الخين يكي از قهرمانان شطرنج است كه مي‌گويد: «براي برنده شدن در بازي شطرنج بايد از حريف خودت متنفر باشي.»

بعضي از حرف‌ها پيرامون بعضي از بازي‌ها جو است، حواسمان باشد كه در اين رابطه جوگير نشويم. در قصه‌هاي مجيد ديده‌ايم كه مجيد روزي شنيد كه فسفر براي مغز خوب است و ميگو هم فسفر دارد خود را به آب و آتش زد كه ميگو بخرد و بخورد. خورد و رفت سرجلسه امتحان اما با وجود همه اين تلاش‌ها صفر شد. اين داستان را گفتم كه بگوييم جوگير نشويد.

در پاسخ اینکه بعضی می گویند شطرنج تمرکز آدم را بالا می‌برد باید گفت:

 

در حقيقت خدا در نماز به بندگان اجازه داده كه به اين طرف و آن طرف نگاه كنيد، اما مي‌گويد دوست دارم به مهر نگاه كنيد؛ چون اگر به مهر نگاه كنيد تمركزتان بيشتر مي‌شود و تمرين تمركز است. ما كه مي‌توانيم تمركز را اينگونه به دست آوريم چرا لزوماً بايد تمركز را از بازي شطرنج به دست بياوريم؟

مي‌توان سليقه جوانان را رشد داد. سليقه‌مان را رشد دهيم، نه اينكه برويم سراغ بحث‌هايي كه در آن ريسكي واقع شده است.

«خبرگزاري دانشجو»- اين سئوال بين مردم بسيار مطرح است كه چرا شطرنج حرام بود و امام خميني (ره) يك دفعه آن را حلال كرد؟

سليمي: سئوالي كه از امام پرسيدند اين بود كه الان شطرنج يك ورزش فكري شده و از قمار بودن خارج شده است. امام كه وظيفه‌اش به عنوان يك مجتهد حكم دادن بود، گفت: اگر اينطور شده و ديگر شطرنج وسيله قمار به حساب نمي‌آيد حلال است و بازي آن اشكال ندارد. 
 

حرمت و قباحت شرط بندي به قدري است كه به وسيله قمار هم سرايت مي‌كند و شرع مي‌گويد تا موضوع عوض نشده از وسيله هم حتي در غيرقمار استفاده نكنيد. مثلاً اگر قلب ما چربي بياورد رگ آن مسدود شود، مي‌گويد فعلاً شما نمك، چربي، ديزي و ... نخور. اين طبيعي است.

قمار چيزي است كه به پيكره جامعه آسيب مي‌رساند. گاهي اوقات ما يادمان مي‌رود كه دليل خلقتمان چه بوده و هدف از آفرينش انسان كه احسن و اشرف مخلوفات است، چيست؟

«خبرگزاري دانشجو»- اين بازي‌ها و وسايل مثل اين است كه انسان را در مسير اصلي حركتش متوقف مي‌كنند و در مسير نابودكننده‌اي قرار مي‌دهد؟

 

سليمي: مثلاً از سازنده موبايل مي‌پرسيم هدف شما از ساختن اين موبايل چيست؟ مي گويد: هدف اصلي من ايجاد ارتباط است اما با اين گوشي مي‌توان نقاشي كشيد. دفترچه تلفن هم دارد. مي‌توان از آن به عنوان mp3 هم استفاده كنيد. عكس هم مي‌اندازد، اما چيزي كه من مي‌توانم به شما بگويم اين است كه ارتباط خوبي از طريق اين دستگاه برقرارخواهيد كرد.

به سراغ انسان مي‌آئيم: دفترچه راهنمايش قرآن است. انسان مي‌پرسد خدايا من را براي چه خلق كردي؟ در قرآن آمده است «و ما خلقت الجن و الانس الا ليعبدون»؛ من بنده را نيافريده‌ام الا براي بندگي. انسان و جن را نيافريدم مگر براي بندگي.

يكي از مضراتي كه در آيه خمر و ميسر برمي‌شمرد اين است كه خمر و ميسر «يصدكم عن ذكرالله و عن الصلاه»؛ يعني شيطان مي‌خواهد به وسيله اين گناهان (خمر و ميسر) شما را از ياد خدا و نماز بازدارد.

جالب اينجاست كه طبق آيه قرآن شخص مست از همين موارد دور است يكي ذكر خدا و ديگري نماز. مي‌فرمايد: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تَقْرَبُواْ الصَّلاَةَ وَ أَنتُمْ سُكَارَى ...»؛ اي كساني كه ايمان آورديد، وقت مستي به نماز نزديك نشويد ...

باز هم تاكيد مي‌كند كه اي اهل ايمان آيا متنبه شديد كه به اين گناهان نزديك نشويد؟ انگار كه دليل كامل است، اما بايد روي آن فكر شود. متنبه شديد؟ فهميديد؟ چون از ذكر و ياد خدا دور مي‌شويد. يادتان باشد من شما را براي اين نيافريديم، بلكه براي بندگي آفريدم.

برخي فكر مي‌كنند بندگي فقط نماز خواندن و روزه گرفتن است. بحث بندگي در همه زندگي حتي بازي ما، سرگرمي‌ما در تمام اينها سرايت دارد. مي‌شود فوتبالی که ما بازی می‌کنیم، ذكر خدا باشد، خنداندن مادرمان ذكر خدا باشد.

پيشنهاد مي‌كنم بياييم بررسي كنيم چه كسي اجازه ورود بيلارد را داد و براي آن مجوز صادر كرد؟

 

مردم و حتي خود بيليارد بازها اين بازي را به چه مي‌شناسند؟ بياييد بررسي كنيد كه بيليارد از كجا آزاد شده، چه‌كسي گفته آزاد شده و چه كسي گفته اين از حالت قمار خارج شده، آيا عرف اين را گفته است؟

به نظر مي‌رسد بيليارد هنوز معروف به قمار است. نبايد با مردم تعارف داشت بايد مركزي باشد تا تعيين كند آيا هنوز بيليارد معروف به قمار است يا نه؟ اگر معروف است پس بايد جمع شود و اگر معروف نيست حساب متفاوت است.

ما با بازي‌هايي مثل بيليارد لج نيستيم. به شخصه اين بازي را بازي‌ متنوعي مي‌دانم، اما آيا با راه افتادن اين‌ها دوباره قمار راه نمي‌افتد؟!

در اسلام بازي كه در آن ضرر نهفته باشد مثل بوكس (كه برخي از علما آن را حرام مي‌دانند) يا بازي‌هايي مثل جنگ انداختن خروس (علي رغم اينكه نگه‌داري خروس سفيد در خانه توصيه شده) كه با وجود جذابيت‌هاي بسيار بستر هرزگي و الافي را فراهم مي‌كند، حرام است.

در كامل الزيارات آمده كه امام صادق(ع) به كسي توصيه مي‌كند كه در منزل «راعب» نگه داريد. راعب همان كبوتر است و امام فرمودند راعب وقتي بق بقو مي‌كند دشمنان اهل بيت را لعن مي‌كند، توجه داشته باشيد كه نگه‌داري كبوتر حرام نيست، اما وقتي به گونه‌اي شد كه بايد روي پشت بام باشد و كفترباز روي پشت بام به همسايه‌ها و منازل مردم تسلط دارد و چقدر سر همين كفتربازي قتل اتفاق افتاده، اين كفتربازي به سبب پيامدها و مسائل بدي كه پيرامونش ايجاد مي‌شود، حرام است.

درباره حرمت شطرنج روايت داريم، اما برخي از علما مي‌گويند حرمت شطرنج به سبب خود بازي نبوده بلكه به خاطر قمار است.

«خبرگزاري دانشجو»- برآورد شما از شيوع اين مسئله در جامعه چيست؟

سليمي: نسبت به آينده فرهنگي ايران و جهان اسلام بسيار خوش بينم. بله به قول حضرت آقا قتل عام فرهنگي داريم، اما قتل عام هميشه نتيجه‌اش پيروزي قاتل نيست. قتل عام نامردي است، نسل كشي است.

يكي از شروط اينكه شرط بندي رايج نشود اين است كه ما به حرف خداوند متعال در اين بحث عمل كنيم؛ به هرحال اگر مي‌خواهيم ظرط‌بندی شايع نشود جلوه رسمي به اين كار ندهيم. بحث امر به معروف و نهي از منكر را يعني منكر را به طور واضح توضيح دهيم و راه‌هاي مقابله با آن و آسيب‌هايش را هم شناسايي كنيم.

افراد اگر زماني كه با اين بازي‌ها مواجه مي‌شوند و به اين بازي‌ها كه شرع مقدس حرام دانسته، علاقمند مي‌شوند بايد صبر و مقاومت كنند؛ چراكه اگر مدتي صبر كنند ممكن است اين عمل از حرمت و شهرت به قمار در عرف ساقط شود و اينها بدون ارتكاب به گناه بتوانند آن بازي را انجام دهند.

 

نظر بعضي علما درباره پاسور هم در حال تغيير است؛ به اين معني كه اين بازي به تدريج در حال خروج از حالت آلت قمار است.

«خبرگزاري دانشجو»- بيشتر چه قشري از جوانان به اين كار رو مي‌آورند؟

سليمي: ما بايد از چيزهايي كه خداوند تبارك و تعالي به ما اجازه فرموده استفاده كنيم و به وسيله آنها شادابي خود را حفظ كرده و نياز خود به تفريح را تامين كنيم. از اينها قطعا استفاده كنيد.

مثلا حضرت آقا كوه مي روند. وقتي با جمع‌آوري يك آكواريوم در خانه و نگاه به آن مي‌توان آرامش كسب كرد، چرا آرامشمان را از راه موسيقي كسب كنيم؛ چيزي كه با اینکه اسلام صراحت در حرمتش ندارد اما در مورد آن حرف دارد و توصيه‌ای نیر به آن نيز ندارد، در حالي كه در اسلام توصيه‌هاي فراوان در نگاه به طبيعت و اجزاء آن داريم، مثل توصيه به نگاه كردن به آب.

كاري كه امام صادق (ع) انجام مي‌دهند مثلا در توحيد مفضل با استفاده از طبيعت و حيوانات و با استفاده از چيزهايي كه ما رويمان نمي‌شود روي منبر از آنها حرف بزنيم امام صادق (ع) از طريق آنها خدا را ثابت مي‌كنند.

بيشتر جوانان بيكار كه برنامه‌ريزي صحيح ندارند و تفريح سالم به آنها معرفي نشده در انتخاب تفريح و سرگرمي بي‌سليقگي مي‌كنند و جوگير مي‌شوند.

 

 

 

«خبرگزاري دانشجو»- هزينه بالاي بعضي ورزش‌ها را نيز مي‌توان از عوامل رو آوردن به بازي‌هاي حرام دانست.

سليمي: اگرچه شرط‌بندي خود هزينه‌ بيشتري دارد، اما هزينه‌ها نيز مشكلي است كه بايد طرح و حل شود.

«خبرگزاري دانشجو»- اين حرف بين جوانان رايج است كه ما پاسور بازي مي‌كنيم اما غيبت نمي‌كنيم. نظر شما در اين باره چيست؟

سليمي: اين حرف بسيار بدي است كه خيلي مطرح و رايج شده، اگر خوب فكر كنيم در اين حرف هيچ‌ عقلانيت و دليل خاصي نمي‌توانيم بيابيم، بزرگ‌ترين گناهي كه بخشيده نمي‌شود اين است كه گناهكاري بگويد: اي كاش من در قيامت با همين يك گناه محشور شوم. در روايت است كه اين گناه بخشيده نمي‌شود.

به فرد مي‌گويند سر پدرت فرياد نزن. در جواب مي‌گويد: كاش با همين يك گناه محشور شوم يا مثلا نگاه با قصد و غرض به نامحرم دارد و با خود مي‌گويد كاش من همين يك گناه را داشته باشم. اين رفتار يعني چي؟ يعني گناه خود را كوچك شمرده است. در مقابل چه كسي كوچك شمرده؟ در مقابل خدا.

ما وقتي در جمع سرفه مي‌كنيم مي‌گوييم ببخشيد با اينكه گناهي نيست و اشكالي ندارد، اما محضر حضار يا گوينده خبر محضر بينندگان را خيلي بالاتر از اينها مي‌داند و مي‌گويد ببخشيد. مگر گناه كرده؟ مگر مي‌شود در محضر خدا چيزي را كوچك شمرد؟ ما تمام تلاشمان اين است كه در قيامت بدون گناه محشور شويم.

مي‌دانيد كه شرط پيغمبر بودن اين است كه پيغمبر بايد راستگو باشند؛ 124 هزار پيغمبر آمده‌اند و گفته‌اند: ريسك نكنيد قيامتي و آخرتي در راه است. حالا من بگويم يك گناه كوچك است؟

«خبرگزاري دانشجو»- علل اصلي گرايش جوانان به اين بازي ها چيست؟

سليمي: يكي از علل اصلي گرايش جوانان به اين بازي‌ها جو است، وقتي وارد بازي مي‌شوند و شيريني گناه به ذائقه ايشان مي‌نشيند و بازي برايشان لذت دارد، اگرچه شيريني كاذب است و لذتش نابه‌جاست.

با اين بحث مي‌توان وارد شرط‌بندي‌هاي حلال شويم. من اعتقاد دارم كه همه گناهان و محرمات، نعمت و حلال بوده و ما آن را تبديل به حرامش كرديم يعني همه چيز نعمت بوده و ما آن را تبديل به نقمت كرديم، مثل غيبت كردن.

غيبت جا دارد مثلا كسي به خواستگاري دختري مي‌رود. پرس و جو مي‌كنند كه اين كيست و چيست و چه جور آدمي است. مي‌گويند اين پسر خوبي است، اما من شك دارم فكر مي‌كنم كه سيگار مي‌كشد. ممكن است پشت بند سيگار يك چيز ديگر هم باشد، چون چند تا از دوستانش را ديدم كه سيگاري‌اند. دوستانش را ديده‌ام، اما خودش را نديدم. شما در اصل با اين حرف‌ يك نفر را خراب مي‌كني يا احتمال خراب بودن مي‌دهي.

يا مثلا مي‌گويي ايشون عصبي است در بحث خواستگاري اين مسئله اشكال ندارد، اما همين بحث را اگر در غير مورد خواستگاري بگوييد غيبت است و حرام.

يا دروغ، دروغ جا دارد دو نفر با هم دعوا مي‌كنند. زن و شوهرند مي‌خواهند با هم طلاق بگيرند شما واسطه مي‌شويد و به يكي از طرفين دروغ مي‌گوييد و به طرف ديگر هم مي‌گويد كه گفته من پشيمان شدم من عاشق او هستم نمي‌دانم چطور بعد از او زندگي كنم.

شرط‌بندي و … هم همين‌گونه است راه‌هاي حلال دارد راه‌هاي حرام را هم شيطان مي‌گذارد جلوي پاي انسان. ما به جاي استفاده حلال از اينها نا به جا استفاده مي‌كنيم.

با چشم مي‌توان داستان بي‌فايده خواند يك رماني كه از روابط نامشروع و عاشقانه سخن مي‌گويد مطالعه كرد يا يك مطلب طنز كه روحيه ات را عوض كند خواند كه در آن بي‌ادبي نباشد با اين چشم همه اين كارها را كرد.

شرط‌بندي يك تشويق بوده براي برخي چيزها خداوند آن را قرار داده بوده در شرط‌بندي هدفي بود كه در عالم الان هست يك استفاده بايد داشته باشد چاقو بالاخره يك استفاده داشته مي‌توان با آن ميوه پوست كند مي‌توان با آن رگ دست را زد همين الان با همين چاقو دو كار مي‌توان كرد.

شرط‌‌بندي هم لطفي بوده كه خداوند متعال در حق ما كرده و آن را در جايي معين و مناسب براي ما حلال قرار داده است. شارع مي‌گويد اين بد است يا خوب. البته برخي اوقات براي تنبيه هم بعضي چيزهاي حلال، حرام مي‌شد.

مثلا زمان بني‌اسرائيل اينها انقدر اذيت مي‌كردند كه ناگهان پي (چربي گوشت) برايشان حرام شد بايد دقت مي‌كردند از لاي گوشت هر چه چربي وجود داشت در مي‌آوردند و اين تنبيهي بود براي ايشان. طرف بي‌چاره مي‌شد وقتي يك ران گوسفند مي‌خريد بايد 2 ساعت وقت مي‌گذاشت دانه دانه تكه‌هاي چربي را در مي‌آورد.

يا مثلا آب جزو پاك‌كننده‌ها نبود. فكر كنيد اگر شارع مقدس آب را پاك كننده قرار نمي‌داد، چه مي‌شد؟ اين را در دعاي وضو داريم كه «الحمدالله الذي جعل الماء طهورا و لم يجعله نجسا» دليلش را ما نمي‌دانيم خدا در حق ما لطف كرده. خدا لطف كرده حالا ما آن لطف خدا را در جايي كاملا نابجا استفاده كنيم.

 

 

آن بازي‌هايي كه شرط‌بندي‌ در آن را خدا حلال كرده و اجازه داده دو ورزش است، يكي تيراندازي است و ديگري سواركاري كه برخي اشتباها شرط‌بندي در سه ورزش را حلال مي‌دانند و شنا را هم مخلوط آن مي‌كنند.

اگر اشتباه نكنم غريب به اتفاق آقايان شرط‌بندي در شنا را هم حرام مي‌دانند و همه آقايان نظرشان اين است كه شنا را جزو مسابقاتي كه شرط‌بندي در آن حلال است، نشمرده‌اند. اگر چه در اسلام به ياديگري شنا توصيه شده اما شرط‌بندي در شنا حرام است.

شرط‌بندي بين دو طرف مسابقه يا شركت‌كنندگان مسابقه با هر تعدادي كه بودند در بازي سواركاري يا تيراندازي اشكال ندارد و فرد سومي كه در مسابقه شركت نمي‌كند نمي‌تواند شرط‌بندي كند. شرط‌بندي در صورتي حلال است كه بين دو طرف بازي كننده بسته ‌شود.

در تيراندازي اگر شما از كسي ذره‌اي نفرت داشته باشي نمي‌تواني نمره كامل را بياوري. در تيراندازي تا 60 درصد مسئله تكنيك است. 35 درصد بحث آرامش است و البته 5 درصد هم شانس گذاشته‌اند، كه يكي از برنامه‌هاي من حذف نام شانس از تيراندازي است. ما اصلا شانس نداريم «و ما رميت اذ رميت ولكن الله رمي» وقتي خدا هست كلمه شانس اصلا بي‌معناست؛ اصلا شانس در عالم وجود ندارد.

 

من مي‌توانم اين را ثابت كنم عالم به قدري منظم و مرتب است كه حركت سنگي بي‌حكمت نيست. تيراندازاني كه كرامات اخلاقي‌شان بالاتر است معمولا تيراندازان قوي‌تر هستند.

قبل از اينكه وارد فدراسيون تيراندازي شوم فكر مي‌كردم كه تيراندازي صرفا جهت نظامي دارد اما ديدم كه نه، بحث‌هاي بسياري غير از بحث نظامي در تيراندازي خوابيده است كه يكي از آنها بحث نظامي است.

در رابطه با سواركاري هم كه مي‌دانيد نگه‌داري اسب باعث بركت است. روايت است كه در پيشاني اسب بركت است. بعضي‌ها مثل آيت‌الله نوري همداني معتقدند اگر موتورسواري هم استفاده نظامي داشته باشد و اگر صراحت داشته باشد در اين داستان، شرط‌بندي در آن هم اشكال ندارد. براي من به شخصه واقعا هيچ ورزشي به اندازه تيراندازي مفرح نبوده است.

از پيامبر(ص) سوال كردند كه در آيه «واعدوا لهم مستطعتم من قوه» منظور از قوه چيست؟ حضرت سه بار در پاسخ فرمودند: «الرمايه الرمايه الرمايه». آيت‌الله نوري مي‌فرمودند: اين مسابقه مي‌تواند در ساخت موشك هم باشد مثلا دو دانشجو بر سر ساختن دو موشك هم مي‌توانند با هم شرط‌بندي كنند. حقيقتا تيراندازي يك ورزش كاملا اخلاقي است.

خداوند حكيم است شما نمي‌توانيد حكمت را از خدا جدا كنيد، بعضي خيال مي‌كنند خدا يك فيل را بيشتر از يك مورچه مي‌بيند يا من را بيشتر از يك مورچه مي‌بيند خدا براي مورچه به طوري خدايي مي‌كند كه انگار فقط همين يك مورچه وجود دارد و خلق شده است.

خدا وقتي امري دارد و دستوري مي‌دهد تمام جوانب قضيه را مي‌بيند، خدا به گونه‌اي به تك‌تك سلول‌هاي بدن من احاطه دارد كه بر همه عالم احاطه دارد، اوامر و نواهي خدا عين مصلحت ماست.

تيراندازي خيلي راحت‌تر، كم‌خرج‌تر و دم دست‌تر است. دوستان ما در رسانه متاسفانه به تفريحاتي كه اسلام توصيه دارد هيچ لطفي ندارند. چرا ما بايد يك ورزش استعماري مثل فوتبال را به ورزشي كه پيامبراكرم(ص) توصيه كرده‌اند، ترجيح دهيم.

يكي از پيشنهادات من در بدو ورود به فدراسيون تيراندازي ساخت يك مستند از بانوان محجبه تيرانداز بود. گفتند براي پخش هر مستندي در اين رابطه حدود 200 تا 250 ميليون پول طلب مي‌كند. فدراسيون تيراندازي هيچ ديد اقتصادي به مسئله تيراندازي ندارد.

در تيراندازي اخلاق و سلامت روحي بالاست. ما مي‌خواهيم اين مسئله فراگير باشد، به‌طوري كه همه مهارت تيراندازي را فراگيرند.

جالب اينجاست كه خانم‌ها خيلي در تيراندازي موفق‌ترند. مثلاً خانم احمدي از 40 تير همه را 10 مي‌زند. خانم جان‌بزرگ، خانم امام‌قلي يكي از سرعتي‌ترين تيراندازان جهان هستند يا خانم سپيده سيراني در اهداف پروازي در سطح جهاني رتبه دهم را كسب كرد.