كاش ما هم یتیم بودیم!

گروه دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»؛ ایام شهادت امام علی (ع) است؛ کسی که بیشترین افرادی که خلأ وجودشان را درک کردند یتیمان کوفه بودند، لذا شایسته است نگاهی به سیره ایشان در اطعام مستمندان میندازیم تا عمق این ماجرا را درک کنیم.

مردم کوفه ارزش و قدر امام علی (ع) را بعد از شهادت ایشان فهمیدند

بعد از مرگ افراد، اطرافیان فرد متوفی تازه متوجه می‌شوند که چه گوهر گران‌بهایی را از دست داده اند و یا حتی جای خالی او را بسیار بیشتر از زمانهای دیگر احساس می کنند.
 

در بسیاری مواقع، افراد بعد از مرگ عزیزان خود، از کارهای خیری که او می‌کرده مطلع می‌شوند و بسیار اتفاق افتاده که بعد از مرگ یک خیّر و با قطع شدن کمک های او، افراد تازه به خود می‌آیند که چه کسی تا به حال به ما کمک می‌کرده است؟
 

در 21 رمضان سال 40هجری مردم کوفه، انسان والایی را از دست می‌دهند که در زمان حیاتش قدر او را ندانسته و ارزش و قدر او را درک نکردند و تازه بعد از شهادتش می فهمند که چه ظلم ها و جورهایی در حق او روا داشته اند.

مردم کوفه آن قدر در روزمرگی و دنیاپرستی غوطه‌ور شده بودند که تنها بعد از شهادت علی علیه السلام فهمیدند که چه کسی را از دست داده اند،‌ البته بعضی آن قدر در حماقت خود غوطه ورند که حتی بعد از دست دادن کسی هم نمی فهمند که چه چیزی را از دست داده اند؛ آن که پیامبر(ص) در وصف او گفت:
 

يا علي‏ أنت‏ حجة اللّه‏، و أنت‏ باب‏ اللّه‏، و أنت‏ الطريق‏ الى‏ اللّه‏، و أنت‏ النبأ العظيم‏، و أنت الصراط المستقيم، و أنت المثل الأعلى، و أنت إمام المسلمين، و أمير المؤمنين، و خير الوصيين، و سيد الصديقين.(1)

یا علی: تو حجت خدایی و تو باب اللهی و تو مسیر به سوی خداوندی و تو نبا عظیمی و تو راه راستی و تو مثل اعلایی و تو امام مسلمانانی و امیر مؤمنانی و بهترین جانشینانی و سرور دوستانی.

آنها اگر ارزش و قدر علی علیه السلام را می‌فهمیدند؛ هیچ گاه با میوه دل آن حضرت، امام حسین (ع) این چنین نمی کردند.

یتیم شدن دوباره یتیمان کوفه با شهادت امام علی (ع)

بسیاری از مستمندان کوفه تحت سرپرستی و کمک‌های پنهانی امام علی (ع) قرار داشتند و تا زمان حیات ان حضرت متوجه وجود نازنین ایشان نبودند، اما زمانی که حضرت بر اثر ضربه ابن ملجم ملعون در بستر بیماری می افتند و 2 روز بعد به شهادت می‌رسند و کمک‌های ایشان به فقیران قطع می شود در این زمان است که یتیمان کوفه می فهمند ان که شبها و مخفیانه به انها کمک می کرده چه کسی بوده است؟

سخاوت علی چون‏ روز روشن است

الكاشفي در روضة الشهداء نقل می‌کند که سخاوت علی به قدری مشهور است که بر صغار و کبار مخفی نمانده است و بر همه‏ چون‏ روز روشن‏ است‏.

مولای متقیان، شأن نزول ایه «و الَّذِينَ‏ يُنْفِقُونَ‏ أَمْوالَهُمْ‏ بِاللَّيْلِ‏ وَ النَّهارِ سِرًّا وَ عَلانِيَةً» است

امام‏ واحدى‏ «رحمة اللّه‏ عليه‏» در أسباب‏ نزول‏ آورده‏ كه‏ مركز دايره‏ مناقب‏ ابو الحسن‏ على‏ بن‏ أبي‏ طالب‏ عليه‏ السلام‏ این است که از متاع‏ دنيا چهار درهم‏ داشت‏ كه‏ آن‏ را از خرج‏ ضروری خود می‌گرفت‏ و در راه‏ رضاى‏ حق‏ سبحانه‏ بر مستمندان انفاق می‏كرد. يكى‏ به‏ ظاهر، و يكى‏ در سرّ، و يكى‏ در روز نورانى‏، و يكى‏ در شب‏ ظلمانى‏. حق‏ تعالى‏ اين‏ آيه را نازل کرد «و الَّذِينَ‏ يُنْفِقُونَ‏ أَمْوالَهُمْ‏ بِاللَّيْلِ‏ وَ النَّهارِ سِرًّا وَ عَلانِيَةً»؛ كسانى كه مالشان را شب و روز، [و] نهان و آشكار، انفاق مى‌كنند. (بقره274)

انواع صدقه دادن از نظر امام علی علیه السلام

پیامبر «صلى‏ اللّه‏ عليه‏ و آله‏» پرسيد كه‏: اى‏ على‏ چرا این گونه صدقه می‌دهی‏؟ جواب‏ داد: كه راه های‏‏ صدقه‏ دادن را بیشتر‏ از چهار راه نديدم‏ جهت‏ رضاى‏ خداوند به همه ان روش‌ها (شب و روز، و نهان و آشكار) ‏انفاق کردم به امید این که یکی از این چهار نوع صدقه مورد پذیرش خداوند قرار گیرد .(2)

کاش ما هم یتیم بودیم

امام علی (ع) يتيمان‏ را دعوت‏ مى‏كرد و به‏ آنان‏ عسل‏ و هر خوراكى‏ كه‏ آماده‏ بود مى‏خوراند، آن چنان كه برخى مى‏گفتند اى كاش ما هم يتيم بوديم. (3)
 

امیرالمومنین در کنار یتیمان می‌نشست و با انگشتان مبارکش عسل در دهان یتیمان می‌گذاشت. مشاهده این تصاویر ان قدر زیبا و دل نشین بود که افراد آرزو می‌کردند که یتیم باشند تا حضرت آنها را در آغوش بگیرد و خاک دامن انها را بتکاند.

ما اهل بیت موظف به اطعام کردن هستیم

على‏ عليه‏ السّلام‏ يقول‏: انا أهل‏ بيت‏ أمرنا أن‏ نطعم‏ و نصلى‏ اذا نام‏ الناس‏ (4)
 

امام علی علیه السلام می‌فرماید: همانا ما اهل بیت امر شده ایم به اطعام دادن و نماز خواندن ان هنگام که مردم خوابند.
 

علی علیه السلام اطعام دادن به فقیران و مستمندان را وظیفه خود می‌داند و با بیان این مطلب در واقع سایر شیعیان را متوجه این موضوع می‌کند که انها نیز به تأسی از مولای خویش در اطعام فقیران نهایت همّ و غم خود را بگذارند.

سه شبانه روز روزه گرفتن به خاطر اطعام ‏ مسكين‏ و يتيم‏ و اسير

در جود و سخاوت‏ آن‏ حضرت نقل شده‏ است‏ كه:‏ هر چه‏ به‏ دست‏ می‌آورد بذل‏ و بخشش می‌کرد و با فاطمه‏ و حسنين‏ عليه‏ السّلام‏ سه‏ شب‏، روزه‏ با روزه‏ پيوستند و طعام‏ خويش‏ را به‏ مسكين‏ و يتيم‏ و اسير دادند و در ركوع‏ انگشترى‏ قيمتى‏ انفاق‏ كرد و حقّ‏ تعالى‏ در شأن‏ او و اهل‏ بيت‏ او سوره‏ «هل‏ اتى‏» و آيه‏ «انّما» نازل‏ فرمود. (5)

صدقه دادن در حال رکوع فقط و فقط در شأن علی (ع) است
 

در شأن نزول آیه «الَّذِينَ‏ يُقِيمُونَ‏ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ‏ الزَّكاةَ وَ هُمْ‏ راكِعُونَ‏»؛‌ ولىّ و سرپرست شما تنها خدا و رسول اوست و كسانى كه ايمان آورده‌اند همانها كه نماز را برپا مى‌دارند و در حال ركوع زكات مى‌دهند.

نقل شده است که امير المؤمنين عليه السلام در نماز ظهر بودند و دو ركعت را گذارده و در ركوع بودند، و بر او حلّه‌ای بود كه قيمت آن هزار دينار شرعى بود و پيغمبر صلى الله عليه و آله آن حُلّه را به على عليه السلام پوشانيده بود، و نجاشى آن را به رسم هديه از براى آن حضرت فرستاده بود. پس سائلى آمد و عرض كرد كه: سلام بر تو باد اى ولىّ خدا، و سزاوارتر به مؤمنان از نفس‏هاى ايشان، بر گدا تصدّق فرما. حضرت آن حُلّه را به جانب سائل افكند، و به دست خويش اشاره به سوى او فرمود كه: اين را بردار. (6)

هرچند در طول تاریخ تلاش بسیاری شده است که این آیه را منتسب به افراد مختلفی غیر از علی (ع) بکنند، اما نتوانستند زیرا برخی افراد ظرفیت و گنجایش وجودی شان برای انجام بسیاری از کارها کم و ناچیز است. و اگر هزاران نفر نیز کارهای خارق العاده را به انها نسبت دهند مردم باور نمی‌کنند زیرا کوچک‌تر از انجام ان کارها هستند.

 

اکنون که در ماه رمضان، ماه بخشش و مغفرت قرار داریم با اطعام مستمندان و فقیران رحمت و مغفرت خداوند را برای خود طلب کنیم.

در روایات آمده است که‏ رسول‏ اللّه‏ صلى‏ اللّه‏ عليه‏ و آله‏ فرمودند:

من‏ موجبات‏ مغفرة الرّب‏ إطعام‏ الطّعام‏؛‌ از جمله اموری که بخشش خداوند را موجب می شود اطعام غذا است. (7)

پس چه بهتر که در این ماه با اطعام مستمندان و خویشاوندان و دیگر افراد جامعه سیره علوی را در پیش بگیریم و موجبات مغفرت و رحمت پروردگار را ایجاد کنیم.

 

1. ينابيع المودة، القندوزي، ج‏3، 402 الباب الخامس و التسعون ص : 401
2. روضة الشهداء، الكاشفي،  197 باب پنجم
3. مسند الإمام الباقر(ع)، العطاردي، ج‏4، 321 باب فضل الاطعام ..... ص : 321
4. ترجمه المعيار و الموازنة       205    
5. منتهى الآمال، شيخ عباس قمى، ج‏1، 376 [وجه يازدهم - نمونه‏اى چند از معجزات‏] ..... ص : 372
6.تحفة الأولياء (ترجمه أصول كافى) ؛ ج‏2 ؛ 15
7.مسند الإمام الكاظم(ع)، العطاردي، ج‏3، 65 - 3 -«باب إطعام الطعام» ..... ص : 65