ضرورت هماهنگي وزارتخانه‌ها براي ساماندهي توليد تجهيزات پزشكي در كشور

گروه علمي «خبرگزاري دانشجو»؛ تجهیزات پزشکی از مهم ترین عناصر شکل گیری حوزه سلامت در کشور است و در حالی که پتانسیل بالایی برای تولید تجهیزات پزشکی در کشور وجود دارد، بیش از 80 درصد این تجهیزات از خارج وارد می شود.

 

در این نوشته، به بخشی از مشکلات این حوزه مي پردازيم كه چرا با وجود ظرفیت بالای متخصصان کشور در حوزه تجهیزات پزشکی، وضعیت این حوزه بحرانی توصیف می شود؟ در این نوشته به پاسخ این سوال نزدیک می شویم.

 

تجهيزات پزشكي چيست؟ تجهیزات پزشکی از مهمترین عناصر شكل گیری حوزه سلامت در کشور است؛ این تجهیزات طیف گسترده ای از ابزار و وسایل است که شامل تجهیزات تشخیصی، وسایل بیمارستانی، تجهیزات مصرفی، تجهیزات دندانپزشکی و تجهیزات آزمایشگاهی است و تامین این تجهیزات برای بهره مندی از ارائه خدمات بهداشتی و درمانی مطلوب، ضروری است.

 

گردش مالی صنعت تجهیزات پزشکی در جهان بیش از 200 میلیارد دلار است که سهم ایران از آن یک میلیارد دلار مي باشد.

 

 

در حال حاضر بیش از 1000 ميليارد تومان واردات و 200 تا 250 ميليارد تومان توليد تجهیزات پزشکی در کشور داريم و این بدین معنی است که کمتر از 20 درصد بازار، کالاهاي ايراني و بیش از 80 درصدِ آن کالاهای وارداتي است و عمده واردات در حوزه تجهیزات تشخیصی و بیمارستانی است.

 

با اینکه از قاچاق، آمار دقیقی در دست نیست، برآورد می شود که بیشتر در حوزه وسایل مصرفی قاچاق صورت می گیرد.

 

سهم صادرات كشور از این بخش در سال 84، 4 ميليارد تومان بود كه اين رقم در سال 89، به 12 ميليارد تومان رسيد؛ ولي با وجود افزايش سه برابري هنوز با وضع مطلوب فاصله زیادی داریم.

 

یکی از مشکلات عمده پیش پای صادرکنندگان، گرفتن تاییدیه ها و استانداردهای گران قیمت بین المللی است که با وجود داشتن کیفیت مناسب، برای تولیدکننده ها به صرفه نیست و مدلی از حمایت توسط دولت می تواند در این مسئله راهگشا باشد.

 

این وضعیت در حالی است كه ايران به دلیل بهره مندی از نیروی انسانی قوی و با توان فکری بالا، مزیت نسبی بالایی برای تولید در تجهيزات الکترونیک محور و نرم‌افزاری مانند مانيتورينگ، نوارهاي قلب و مغز، تجهيزات فلزی مانند تخت و ويلچر، وسايل مصرفي و غيره دارد.

 

متخصصان کشور ما داراي ظرفیت و توانايي ساخت بيش از 80 درصد تجهيزات پزشکي در داخل کشور هستند. 

 

 

با توجه به اینکه نزدیک به 90 درصد تخت هاي بيمارستانی دولتي است، مصرف کننده و خریدار اصلی تجهیزات پزشکی در کشور، وزرات بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و زیر مجموعه آن به خصوص دانشگاه های علوم پزشکی هستند.

 

این بدان معنی است که یکی از بازیگران اصلی در اجرای سیاست های حمایت از تولید، وزارت بهداشت است.

 

 

بیمارستان های دولتی تبديل به قبرستان تجهیزات پزشکی شده اند و دستگاه ها با خراب شدن یک قطعه، به انبار مي روند و مهمترین دلیل آن، ارائه نشدن پشتیبانی و خدمات پس از فروش توسط شرکت های خارجی و شرکت های واردکننده است.

 

از طرفی به علت دولتی بودن عمده مصرف کنندگان تجهیزات، تلاش برای به کار گرفتن توان متخصصان داخلی برای تعمیرات و نگهداری، کمتر به چشم می خورد.

 

در وزارت بهداشت، زیر ساخت هایی برای ساماندهی به وضعیت تجهیزات پزشکی در کشور فراهم شده است؛ از جمله شناسنامه دار شدن شركت هاي وارداتي و تولیدکننده؛ اما به نظر مي رسد که بعضی مشکلات ساختاری، مانع از اقدام جدی در این حوزه شده است. برای مثال در ساختار وزارت بهداشت و زیر مجموعه هایش بعضی سیاست‌گذاران و تصمیم گیران خود ذی‌نفع هستند و این باعث فساد احتمالی در تصمیم گیری ها مي شود.

 

ارتباط پزشکان و بیمارستان ها با بعضی مراکز و شرکت های ذی‌نفع در واردات و عدم نظارت بر این روند، علاوه بر آسیب جدی به فعالیت های سالم تولیدی، سلامت بیماران را نیز تهدید می کند.

 

یک مشکل ساختاری جدی تر در این حوزه، مشخص نبودن متولی تولید تجهیزات پزشکی در کشور است.

 

عمده تولیدکنندگان در کشور، اداره کل تجهیزات پزشکی وزارت بهداشت را به عنوان متولی و سیاست گذار این حوزه می شناسند، اما وزارت بهداشت متولی سلامت است نه تولید.

 

وظیفه وزارت بهداشت در این زمینه، تامین تجهیزات مورد نیاز برای چرخه سلامت و نظارت بر ایفای درست نقش آنها در فرایند درمان است.

 

بر اساس قانون وظیفه وزارت بهداشت، تعیین ضوابط مربوط به ورود، ساخت، نگهداری، صدور مجوز و انهدام تجهیزات و مواد مصرفی پزشکی، دندانپزشکی، آزمایشگاهی و توانبخشی و نیز ارزشیابی، نظارت و کنترل این ضوابط است.

 

 

متولی تولید در کشور، وزارت صنعت، معدن و تجارت است و حمایت از تولید، به طور ویژه وظیفه این نهاد دولتی است.

 

با توجه به اینکه فعالان حوزه تجهیزات پزشکی به طور عمده در بخش خصوصی هستند، مهمترین وظیفه وزارت صنعت، حمایت از تولیدات انجام شده و تسهیل روند است.

 

در سال های گذشته، تجهیزات گوناگون پزشکی به دلیل تفاوت در مواد اولیه در بخش های مختلف وزارت صنعت پراکنده بود و تولیدکنندگان برای تعامل با این وزارتخانه با مشکل روبرو بودند.

 

در سال های اخیر، بخش جدیدی در وزارت صنعت شکل گرفت با عنوان «اداره صنایع پزشکی» و اقداماتی انجام داد؛ برای مثال، تجهیزات پزشکی را در یکجا جمع کرد و برای حمایت از تحقیق و توسعه تولید کالاهای دارای فناوری نوین (های-تک)، طرح ها و اقداماتی را صورت داد.

 

تلاش برای رفع محدوديت فعاليت توليدكنندگان تجهيزات پزشكي در محدوده 120 كيلومتري شهرهاي بزرگ از این جمله است؛ ولی در جریان ادغام وزارتخانه ها، این طرح ها و اقدامات متوقف شد و به ثمر نرسيد.

 

 

هماهنگی و ایفای نقش صحیح دو نهاد دولتی یاد شده، از مهم ترین عوامل ساماندهی به وضعیت تولید تجهیزات پزشکی است.

 

وزارت صنعت و وزارت بهداشت در تعامل با یکدیگر باید روند رو به جلویی برای پیشرفت صنعت داخلی تعریف کنند و در این تعامل، نیازسنجی بیمارستان ها و مراکز بهداشتی و درمانی یکی از اقدامات مهم است.

 

خروجی این کار، می تواند به عنوان نقشه راهی برای تولیدکنندگان داخلی عمل کند، به سرمایه گذاران خط بدهد که برای تولید کدام تجهیزات سرمایه گذاری کنند و به متخصصان این حوزه اعم از اساتید، فارغ التحصیلان و دانشجویان رشته مهندسی پزشکی، موضوعات پژوهشی مهم و مورد نیاز کشور را پیشنهاد کند.

 

نیازسنجی سال های آینده باید توسط وزرات بهداشت انجام شود و وزارت صنعت با مکانیسم هایی مثل پیش خرید، وام های بلاعوض، وام های استراحت دار و... به تولید این تجهیزات در داخل کمک کند.

 

در کنار این اقدامات، جلوگیری از حضور ذی نفعان در مناصب سیاست‌گذاری و اصلاحات ساختاری در وزارت بهداشت و زیر مجموعه هایش، به حل مشکلات نظام سلامت کشور کمک مي كند.

 

هماهنگی و ایفای نقش صحیح وزارت صنعت و وزارت بهداشت، از مهمترین عوامل ساماندهی به وضعیت تولید تجهیزات پزشکی است.