عواملي كه موجب خود برتربيني قوم يهود شده است/به گفته پيامبر(ص)، خداوند اين اشخاص را با اعراب جاهليت برمي‌انگيزد

گروه دين و انديشه «خبرگزاري دانشجو» - زهرا سالاری طرزقی؛ تعصب و تبعیض نژادی پدیده شومی است که در طول تاریخ سرمنشا بسیاری از مصیبت‌های انسان بوده است. امروزه در قرن بیست و یکم، به رغم پیشرفت‌های مادی هنوز معضل تبعیض و فرقه گرایی بیداد می‌کند و در طول اعصار گذشته نه تنها این مسئله کمرنگ نشده، بلکه با پدیدار گشتن مصداق‌های جدید، وجدان‌های بیدار را به درد آورده است.

كاركردهاي دوگانه حب به وطن، نژاد و مليت

لازم به تذکر است که هر امری دارای کارکرد‌های طبیعی و غیر طبیعی است که اگر از حد اعتدال خارج شود، می‌تواند امر مثبت و سازنده‌ای را به امری منفی مبدل كند؛ در مورد حب به وطن، نژاد، ملیت و مذهب نیز به همین گونه است که اگر در مسیر اعتدال باشد، می‌تواند جامعه را به سوی کمال سوق دهد و اگر از مجرای طبیعی آن خارج شود، حقوق انسانی دیگر جوامع بشری و نژاد انسانی را تباه و ضایع می‌سازد.

عصبيت موجب سوءعاقبت و خروج از ايمان مي‌شود

از احادیث شریفه اهل بیت عصمت و طهارت استفاده می‌شود كه این خلق از مهلکات و موجبات سوء عاقبت و خروج از ایمان است؛ البته ناگفته نماند که یکی از ویژگی‌های هر انسانی، علاقه طبیعی به زادگاه، عشیره و نژاد است که همراهی کردن با خویشان و دفاع از آن‌ها در وجه سالم آن می‌تواند در قالب صله رحم به عنوان یکی از دستور‌های اسلام قرار گیرد.

بر این اساس، محبت به قوم خود با حفظ احترام و رعایت حقوق آن‌ها نه تنها عصیبت نیست، بلکه قوم‌گرایی مثبت است و این دوستی نه تنها در اسلام مذموم نیست، بلکه بدان سفارش شده است.

چه هنگام قوم‌گرايي تبديل به عصبيت مي‌شود؟

بر مبنای موازین دینی و اخلاقی، این همراهی زمانی می‌تواند منشا خیر شود که در اظهار حق و اماته باطل باشد که در این صورت نمی‌توان نام عصبیت را بر آن نهاد، ولی اگر در جریان این قوم‌گرایی، حقی از کسی سلب، و باطلی به جای آن نشانده شود یا از کسی در راه ستم یا عقیده باطل حمایت گردد، در این صورت ملکه خبیثه عصبیت جاهلیت بروز پیدا می‌کند.

بر اساس عصبیت، عده‌اي نژاد دیگر ملل را زیر سوال مي‌برند و دیگران را از هر گونه ارزش و اعتباری ساقط ساخته و حتی در برخی موارد آن‌ها را مورد استهزا و تمسخر قرار می‌دهند. امام سجاد (ع) عصبیت را چنین تعریف می‌کنند: «بدی‌‌های قوم و ملت خویش را بهتر از خوبی‌های دیگر اقوام دانستن.»

اولين نژادپرست تاريخ چه كسي بود؟

اما ریشه عصبیت چیست و این خصلت ناپسند از کجا نشات گرفته است؟ بر طبق آیات و روایات، عصبیت از خواص و ويژگي‌هاي شیطان است، لذا می‌توان شیطان را به عنوان اولین نژادپرست معرفی کرد؛ زیرا او نخستین کسی است که روحیه تعصب و برتری در او پدید آمد و بر انسان فخر فروخت و تکبر ورزید، به همین دليل از درگاه الهی رانده شد و ملعون ابدی گردید.

استدلال نادرست شيطان كه موجب رانده شدن او از درگاه الهي شد

در وصف معنای تکبر باید خاطرنشان کرد که تكبر چیزی نیست جز برتر دیدن خود نسبت به دیگران و داشتن اعتقاد راسخ به این برتری؛ بر همین مبنا شیطان اصل و ریشه خود را برتر از انسان دانست. در قرآن به سخن شیطان در این مورد اشاره شده است: «خلقتنی من نار و خلقته من طین»

این استدلال شیطان نادرست است؛ زیرا اشرفیت انسان بر سایر موجودات به جهت بعد مادی و خاکی او نیست، بلکه بواسطه روح اعظمی است که خداوند در وجود او دمیده است و خود در بیان عظمت این روح می‌فرماید: «نفخت فیه من روحی»(ما از روح خودمان در بدن او دمیدیم.)

حال برخی افراد و ملل به تبع شیطان و بواسطه منسوب بودن به کشور، مذهب، نژاد و ملیتی خاص، خود را برتر از سایرین می‌دانند و بدون توجه به علت ارزشمندی مقام انسان و قرار گرفتن او در مقام اشرف مخلوقات، بواسطه مسائل مادی دچار خود برتربينی و تکبر می‌شوند. غافل از اینکه انسانی که به فرمایش امیرالمومنین علی(ع)، در ابتدا از آب گندیده خلق شده و در انتها نیز مردار خواهد شد، چه جای تکبر دارد؟

علي(ع) علت شكست در فتنه جمل را اين‌گونه معرفي كردند

حضرت علی (ع) بعد از فتنه جمل، خطبه‌ای معروف به نام«قاصعه» ایراد فرمودند و علت شکست خود در آن جنگ را جهل و عصبیت بی مورد سپاهیان خود معرفی کردند. ايشان در این خطبه پس از شرح حال شیطان و مدت طولانی عبادت او و بیان وقایعی که بر اثر تکبر و خود برتربینی به آن دچار شد و تمام اعمالش را تباه ساخت و اینکه چطور از رحمت خدا به دور ماند، مسلمانان را به پند گرفتن از وضعیت اسفبار او سفارش کردند و فرمودند:

«آیا نمی‌بینید که چگونه خداوند او را به علت کبر و نخوت، خرد و کوچک کرد و به سبب بلندپروازیش، وی را پست و زبون ساخت. در دنیا او را از درگاه حق تعالی رانده و به زبان همه پیامبران او را مورد لعن قرار داده است و در آخرت نیز در جهنم جاودانه خواهد بود.»

چرا شيطان به انسان رشك ورزيد؟

سپس این نکته را به مسلمین متذکر می‌شود که علت رشک شیطان بر آدم چیزی جز مقام خلیفة اللهی نیست که خداوند این مقام را در بین همه موجودات فقط به انسان عطا کرد.

علي(ع) بعد از بیان این مسائل، مسلمین را از عصبیتی که در دوران جاهلیت به آن دچار بودند برحذر داشت و فرمود: «پس آتش‌های عصبیت و کینه‌توزی زمان جاهلیت را که در سینه‌‌هایتان پنهان است خاموش کنید؛ زیرا این خودپسندی و تکبر از وسوسه‌‌ها و نخوت‌های شیطان است.»

اميرالمومنين(ع) سپس آن‌ها را به فروتنی و تواضع دعوت کردند: «تصمیم بگیرید که فروتنی کنید، پس فروتنی را چون افسری بر سر نهید و کبر و خودپسندی را زیر پاهایتان افکنید.»

فروتني، پادزهر كبر و غرور است

بی تردید فروتنی، پادزهر کبر و غرور است، چیزی که خداوند در قرآن بار‌ها انسان را از متصف شدن به این صفت رذیله برحذر داشته است؛ همچنان ‌که در آیه 35 سوره غافر می‌فرماید: «خداوند بر قلب هر متکبر جباری مهر می‌زند.» و در آیه 72 سوره زمر دوزخ را جزای افراد متکبر معرفي می‌كند: «به آنان (متکبران) گفته می‌شود که از در‌های جهنم وارد شوید، جاودانه در آن بمانید، چه بد جایگاهی است جایگاه متکبران.»

به گفته پيامبر (ص) خداوند اين اشخاص را با اعراب جاهليت برمي‌انگيزد

رسول مکرم اسلام، حضرت محمد (ص) نیز در این‌باره می‌فرمایند: «اگر کسی به اندازه دانه خردلی از عصبیت در دل او باشد، خداوند او را با عرب‌های جاهلیت برمی‌انگیزد» این همه تاکید و توصیه در دوری از این خلق ناپسند، بدان علت است که با وجود اين خلق، امور باطل به صورت حق جلوه می‌نماید و دیگر جایی برای عدالت باقی نمی‌ماند.

متاسفانه امروزه در ادارات و مراکز دولتی، روابط جای ضوابط را گرفته است. از سوي ديگر، در سطح بالاتر و در عرصه‌‌های بین المللی نيز نژادپرستی موجب می‌شود تا حقوق طبیعی دیگر ملت‌ها تباه گردد.

سرمنشا جنگ‌ها و بي عدالتي‌ها در طول تاريخ

در نتیجه به جرات می‌توان گفت که سرمنشا بسیاری از کشتار‌ها، جنگ‌ها و بی عدالتی‌‌ها در صحنه جهانی در طول تاریخ، همین عصبیت و نژادپرستی است.

نمونه بارز این بی عدالتی که جوامع بشری خاصه مسلمین را تهدید می‌کند، خطر نژادپرستی صهیونیست‌هاست. اینان همچون ابلیس ندای «انا خیر منه» را سرداده‌اند و با شعار «نحن ابنا الله» (ما فرزندان خداییم) جنایات و نسل کشی‌‌های خود را توجیه می‌کنند.

خود برتربيني قوم يهود به اين سه عامل برمي‌گردد

در واقع اساس تشکیل این رژیم، چیزی جز فرقه‌گرایی و افزون طلبی نیست؛ این قوم برتری خود را در سه عامل نژاد، خاک و دین می‌دانند، به طوری‌که به اورشلیم و بیت‌المقدس به عنوان سرزمین موعود، عصبیت خاصی دارند و در نتیجه همین حس نسبت به دینشان از تبلیغ و ارائه مذهب در میان سایر ملل پرهیز کرده و از پذیرش غیر نژاد یهود در دين خود امتناع می‌ورزند.

يهوديان مسلمانان را به نژادپرستی و عصبیت متهم می‌کنند؛ اين در حالي است كه در پذیرش دین اسلام هیچ عاملی بجز ایمان به خدا و رسولش مدنظر نبوده است.

البته در اینجا باید متذکر شد که خصلت عصبیت سابقه دیرینه‌ای در تاریخ یهودیت دارد که خداوند در آیات 84 و 85 سوره بقره بدان اشاره کرده و ضمن خطاب قرار دادن یهودیان و متذکر شدن عهدشان مبنی بر عدم ظلم و خونریزی، آن‌ها را از بیرون راندن افراد ضعیف و اسیران از دیارشان منع نموده است: «با آن که از آن‌ها پیمان گرفته شد که اهل وطن را آواره نکنند اما باز پیمان شکستند.»

از دیگر پرچمداران تبعیض نژادی می‌توان به غربی‌ها و در راس آن‌ها آمریکا اشاره کرد؛ برخلاف اینکه این حکومت خود را پرچمدار دموکراسی جهانی می‌داند، ولی گزارش هاي موجود حاکی از آن است که در آن كشور برخی اقوام و نژاد‌ها به بدترین وجه ممکن مورد تبعیض قومی قرار می‌گیرند که وضعیت اسفبار سیاه پوستان از نمونه‌‌های بارز آن است.

بسیاری از سیاهان در محله‌‌های سیاه‌پوست‌نشین سکونت دارند و غالباً درآمدشان نصف درآمد سفیدپوستان است. وضعیت مردم آفریقا نیز دست کمی از سیاهپوستان آمریکا ندارد. از هنگام ورود استعمارگران اروپایی، ساکنان این سرزمین، همانند مردم بومی قاره آمریکا مورد بهره‌کشی قرار گرفته و از بسیاری از حقوق مسلم خود محروم هستند.

نازيسم در آلمان و فاشیسم در ایتالیا نيز در دوره جنگ جهاني دوم بسيار فعال بودند و بر اساس اعتقاد به برتری نژادی تشکیل شدند و از دیگر پدیده‌‌های شوم تبعیض نژادی هستند.

در خاتمه باید گفت برای مقابله با این پدیده بر ماست که مفاهیم اخلاقی و ارزشی را زنده نگه داریم و در راه اعتلای اصل هویت انسانی و فطری در قالب دین و خداباوری بکوشیم.

چيزهايي كه باعث برتري انسان‌ها نسبت به هم مي‌شوند

این مهم میسر نیست مگر از طریق عمل به آموزه‌‌های دینی که در آن از مومنان خواسته شده تا دنباله‌رو عرب‌های جاهلیت نباشند و به جای علاقه‌‌های نژادپرستی افراطی، برادری ایمانی را اصالت بخشند و این نکته را در نظر داشته باشند که آنچه باعث برتری می‌شود، تقوا و عمل صالح است.

همچنان‌که خداوند در آیه 26 سوره فتح بعد از بیان حمیت و عصبیت جاهلیت به نقد و نکوهش آن می‌پردازد و در پایان تقوا را به عنوان بالاترین عامل برتری معرفی می‌نمايد.

كرامت انساني و تقوا بايد در برقراري عدالت مدنظر قرار گيرد

لذا با توجه به مطالب مطروحه، این گونه افکار و اندیشه‌‌ها باید در راس برنامه‌‌های دولتمردان قرار گیرد؛ زیرا بدون در نظر گرفتن کرامت انسانی و تقوا به عنوان تنها معیار برتری و ارزشمندی هرگز نمی‌توان عدالت را برقرار کرد و در مسیر بالندگی و پیشرفت گام برداشت.

اين کاری بود که حضرت علی(ع) در مدت کوتاه حکومت خود توانستند به خوبی آن را به انجام رسانند. کسی که به عنوان یکه سوار میدان انسانيت نظام فاسد کهن را درهم ریخت و مقام والای انسان را آشکار ساخت.

منابع:

1- قرآن مجید
2- حاتم پوری کرمانی، محمد رضا. 1389. در محضر امیرالمومنین(شرح نهج البلاغه). تهران: زعیم
3-شهیدی، سیدجعفر. 1379. ترجمه نهج البلاغه. تهران: علمی فرهنگی
4-صوفی تبریزی، ملا عبدالباقی. 1378. منهاج الولایه فی شرح نهج البلاغه. تهران: آینه میراث
5-عطاردی، عزیز الله. 1371. ترجمه الایمان و الکفر بحارالانوار علامه مجلسی تهران: عطارد
6-محمدی مقدم، قربانعلی. 1375. ترجمه شرح نهج البلاغه(ابن میثم). مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی
7-موسوی خمینی، روح الله. شرح چهل حدیث

مقالات:
1- پرور، سید جمال‌الدین. سلسله درس‌هایی از نهج البلاغه(شرحی بر خطبه قاصعه)، پاییز 1385. شماره 18و17، 201-191
2-www. samamos.com ملی‌گرایی افراطی و نژاد پرستی جاهلی
3-www.hankh.ir تبعیض نژادی و نژادی پرستی