شهیدی که «خمینی آذربایجان» لقب گرفت

گروه دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»، حامد صفایی؛‌ در بین آن همه مرجع و روحانی که در تبریز وجود داشت، تنها شهید قاضی بود که پرچم امام را در دست گرفت. بخصوص اینکه وی پس از قیام 15 خرداد دستگیر و زندانی شد، به طوری که تبریزی‌ها به ایشان خمینی آذربایجان می‌گفتند.

آیت الله قاضی طباطبایی از آن دسته علمای شیعه بود که در مقابل استبداد، بدون واهمه ایستاد. وی با تحمل فشار و سختی‌ها، حیله و کژروی‌های دشمن را برملا کرد.

ایشان در سال 1293 ه.ش در تبریز متولد شد و در سال 1316 بخاطر مبارزاتش در قیام مردم تبریز، به تهران تبعید شد. بعد از رهایی از تبعید هم برای ادامه تحصیل ابتدا به قم و بعد به نجف مسافرت کرد و زیر نظر اساتیدی چون سید محسن حکیم، سید ابوالقاسم خویی و شیخ محمد حسین کاشف الغطاء به طلب علم پرداخت.

حمایت از امام (ره) در برابر لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی

ایشان همچنین در سال 1341 به علت فعالیت علیه رژیم شاه به زندان قزل قلعه منتقل شد و سپس به شهرهای بافت، کرمان، زنجان و در آخر هم به عراق تبعید شد. وی یکسال پس از تبعید به عراق، به ایران بازگشت و تا زمان انقلاب اسلامی به مبارزات و فعالیت‌های انقلابی خود ادامه داد. از مهمترین نقش‌های انقلابی ایشان حمایتی است که از امام خمینی در برابر لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی انجام داد.

علاوه بر این، دشمنی با اسرائیل هم جزو ویژگی‌های بارز شهید قاضی بود. ایشان به پیروی از امام خمینی پس از سومین جنگ بین اعراب و اسرائیل، تلاش‌های فراوانی در قالب صدور اعلامیه مبنی بر لزوم جمع‌آوری کمک‌های مردمی برای آسیب دیدگان و آوارگان فلسطینی انجام داد.

مهم‌ترین اقدامات آیت‌الله قاضی پس از پیروزی انقلاب

با پیروزی انقلاب اسلامی، شهید قاضی به عنوان امام جمعه و نماینده تام‌الاختیار امام در تبریز منصوب شد. مهمترین کارهای وی در این دوره در تبریز شامل سازندگی‌ها، رفع نواقص، رهبری جریان‌ها و فضای سیاسی تبریز همسو با فضای انقلاب در قالب ایجاد امنیت و ثبات می‌باشد.

برای مثال در اواخر سال 58 همافران دست به تحصن زدند و خواسته‌هایی را مطرح کردند اما با تلاش‌ها و رهنمود‌های شهید قاضی دست از تحصن برداشتند. سرانجام عمر ایشان در 10 آبان سال 58 در روز عید قربان به پایان رسید. وی هنگامی که نماز مغرب و عشا را در مسجد شعبان به جا آورد و عازم منزل بود، بدست گروهک فرقان به شهادت رسید.

شیوه‌های مبارزاتی شهید قاضی

ایشان در نجف در درس آیت‌الله کاشف‌الغطاء شرکت می‌کرد و افکار مرحوم کاشف‌الغطاء بر وی تأثیر گذاشت و از هنگامی که به ایران برگشت، با دولت شاهنشاهی برخورد پیدا کرد و هیچ وقت هم نشد که ملایمت نشان دهد. در آن دوران آذربایجان از موقعیت حساسی برخوردار بود. وی در منطقه‌ای فعالیت‌های ضد استبدادی داشت که بسیار از علما، حکومت شاه را دو دستی چسبیده بودند.

منطقه‌ای که 30 فرسخ تا پرچم ناتو و 24 فرسخ هم با دولت شوروی فاصله داشت. به همین خاطر شرق و غرب آذربایجان را پشت جبهه خودشان فرض می‌کردند و هر دو هم علاقه‌مند بودند که زمینه‌های سیاسی این منطقه به نفع آنها شود. به همین خاطر روس‌ها حزب توده و پس از آن آمریکایی‌ها پان ترکیسم را رواج دادند.

در این موقعیت بود که شهید قاضی به طرفداری از امام خمینی برخواست و راه سوم را انتخاب کرد. بعد از انقلاب هم در تداوم راه امام تمام تلاش خود را انجام داد. با وجود چنین شرایطی، عده‌ای از شهید قاضی درخواست می‌کردند که در جلوی شاه نایستد.

خمینی آذربایجان

در بین علمای مبارز آذربایجان کسی که از ابتدا طرفدار امام خمینی بود، شهید قاضی بود. در بین آن همه مرجع و روحانی که در تبریز وجود داشت، تنها شهید قاضی بود که پرچم امام را در دست گرفت. بخصوص اینکه وی پس از قیام 15 خرداد دستگیر و زندانی شد. به طوری که تبریزی‌ها به ایشان خمینی آذربایجان می‌گفتند. علاوه بر این، ایشان بعنوان فردی شجاع و نترس در برابر رژیم پهلوی مطرح شده بود.

تقسیم تبریز به 14 منطقه و انجام فعالیت‌های انقلابی

ایشان مدیریت مجموعه‌ای نیمه مخفی را در تبریز بر عهده داشت که علیه حکومت شاه فعالیت می‌کرد. این گروه با مدیریت شهید قاضی، تبریز را به 14 منطقه تقسیم کردند و برای هر منطقه مسئولی گذاشتند که با یک عده از جوان‌های دوچرخه سوار ارتباط داشتند و دوچرخه سواران هم با مردم در ارتباط بودند. این گروه دست به چاپ اعلامیه با همکاری مدیر روزنامه مهد آزادی می‌زدند.

دسیسه استعمار، ایجاد فرقه‌های متنوع در ایران است

شهید قاضی بر این اصل اعتقاد داشت که فرقه‌های بوجود آمده مانند مجاهدین خلق، نهضت آزادی، حزب توده، کمونیست‌های ایران و ... همگی دسیسه استعمار است. ایشان البته به این گروه‌ها در محور مبارزات ضد استعماری هم کمک می‌کرد و معتقد بود ملت ایران یکی است و این اختلافات ساخته و پرداخته استعمار است.

شهید قاضی به مجاهدین خلق می‌گفت پرچم جدا درست نکنید، تظاهرات جداگانه راه نیندازید و دسته بازی را کنار بگذارید. ما یک ملت هستیم و براساس اسلام همکاری می‌کنیم. بعد از آنکه کشور آزاد شد و استقلال کامل بدست آوردیم، می‌نشینیم و با هم صحبت می‌کنیم.

شخصیتی به دور از زر و زور و تزویر

شهید قاضی طباطبایی، شخصیتی آرام و عارف و سکاندار آذربایجان در قبل و بعد از انقلاب بود که مظلومانه مورد هجوم گروه فرقان قرار گرفت، بدون آنکه شاخصه‌ای از شاخصه‌های سیاسی – اقتصادی فرقان را که به قول خودشان علیه «زر و زور و تزویر» عمل می‌کردند، داشته باشد. زندگی شهید قاضی نشان می‌داد که وی از مقوله زر بسیار دور است. علاوه بر این، ایشان از فضای نطامی به معنای زور هم دور بود، لذا ترور ایشان به یک نوع ترور کور محسوب می‌شد.

منابع:
1. راهبرد مبارزاتی شهید آیت الله قاضی طباطبایی، مجله یاران، شماره 51، بهمن 88.
2. زندگانی و مبارزات شهید آیت الله قاضی طباطبایی، غلامرضا گلی زواره، نشریه ماه دین، شهریور80، شماره 47 و 48.
3. شهید آیت الله قاضی و جوانان، مجله یاران، شماره 51، بهمن 88.
4. گروه فرقان و شهادت آیت الله قاضی طباطبایی، مجله یاران، شماره 51، بهمن 88.