طرح هدفمندی یارانه‌ها روند گذشته و دورنمای آینده

به گزارش گروه فضای مجازی «خبرگزاری دانشجو»، در آخرین به روز رسانی وبلاگ «یاعلی مدد» چنین آمده است:

مرحله اول طرح هدفمندی یارانه‌ها در نیمه دوم سال 1389 یعنی 2 سال قبل شروع شد. بر اساس قانون مصوب مجلس، قرار است تا ظرف مدت 5 سال از آغاز هدفمندی، یارانه‌های انرژی، سوخت و نان به طور کامل هدفمند گردد. به این مفهوم که یارانه‌های غیر مستقیم که تا کنون دولت در بازار مصرف به مردم پرداخت می‌نموده است، تبدیل به یارانه‌های مستقیم درآمدی گردد. مبنای قیمت گذاری جدید برای انرژی و سوخت، برای اقسام مختلف آن متفاوت است. مبنای قیمت گذاری برای انواع وارداتی آن‌ها، قیمتهای بین المللی و برای انواع داخلی آن‌ها، هزینه تمام شده می‌باشد.

بر اساس این قانون تنها منبع درآمدی دولت برای پرداخت یارانه‌ها، بایستی‌‌ همان یارانه‌های غیر مستقیم و حذف شده باشد و دولت نبایستی درآمد‌های دیگر کشور را صرف اینکار نماید. همچنین براساس قانون، حد اقل 30 درصد از منابع درآمدی طرح هدفمندی برای جبران افزایش هزینه‌های تولید و اصلاح ساختار مصرف انرژی، بایستی در اختیار تولید کنندگان صنعتی، کشاورزی و.... قرار گیرد. دولت از ابتدای شروع این طرح اصرار داشت که کار هدفمندی یارانه‌ها را یکباره انجام دهد و معتقد بود که اگر این کار انجام شود، شوک‌های روانی و تورمی آن یکباره بروز می‌کند و در مجموع آثار تورمی طرح کمتر می‌گردد و به نفع اقتصاد کشور است در حالی‌که اغلب کار‌شناسان اقتصادی و نمایندگان مجلس اعتقاد داشتند که اجرای این طرح به طور عجولانه و یک دفعه، می‌تواند مشکلات بیشتری خصوصا از نظر میزان تورم و رکود اقتصادی ایجاد نماید.

با توجه به مصوبه قانونی مبنی بر اجرای تدریجی این طرح، دولت مرحله اول هدفمندی را در نیمه دوم سال 89 اجرا نمود و بنا به اظهارات مقامات مسئول در مجموع حدود 30 درصد از یارانه‌ها در این مرحله هدفمند گردید. لذا هنوز 70 درصد آن باقی مانده است و فرصت برای اصلاح شیوه کار در مراحل بعدی با ارزیابی صحیح از آنچه در مرحله اول اتفاق افتاده است، هنوز هم وجود دارد. مشکلی که در اجرای مرحله اول هدفمندی پس از گذشت دو سال به چشم می‌خورد، تقریبا از‌‌ همان ابتدای کار توسط اقتصاددانان گوشزد شده بود ولی آن طوری که باید مورد توجه مقامات مسئول اجرائی، قرار نگرفت. از جمله اینکه پیش بینی می‌شد که اجرای این طرح به میزان زیادی تورم بر اقتصاد کشور تحمیل نماید، در بخش تولید خصوصا تولیدات انرژی بر، رکود بوجود آورد، بیکاری افزایش یابد، فقر و اختلاف طبقاتی خصوصا در بین قشر فقیر و متوسط جامعه بیشتر گردد و موارد دیگری که پرداختن به همه آن‌ها امکان پذیر نیست.

اینکه اجرای مراحل بعدی هدفمندی یارانه‌ها بایستی انجام گردد و این طرح به طور کامل اجرا شود مورد اجماع همه کار‌شناسان اقتصادی و حتی نمایندگان مجلس و دولت است. اما زمان اجرای مراحل بعدی و نحوه اجرای آن مورد توافق همه آن‌ها نیست. دولت معتقد است تا همه یارانه باقی مانده را یک دفعه و طی یک مرحله دیگر و آن هم در اولین فرصت ممکن که آخر سال91 و یا ابتدای سال 92 می‌باشد، هدفمند نماید. توجیه دولت هم این است که مردم تحت فشار اقتصادی ناشی از تورم هستند، که بخشی از این تورم و فشار اقتصادی نتیجه مرحله اول هدفمندی و بخشی از آن در نتیجه تحریم‌های بین المللی و افزایش نرخ ارز است.

لذا دولت معتقد است با اجرای کامل طرح، طی یک مرحله می‌توان مبلغ قابل توجهی که برآورد آن گا‌ها تا 250 هزار تومان بوده، را ماهیانه به مردم پرداخت نماید و به اعتقاد دولت، فشار تورم موجود بر زندگی مردم را به این وسیله حل کند. کار‌شناسان اقتصادی و برخی از نمایندگان مردم در مجلس معتقدند که اجرای یکباره طرح و آن هم در این مقطع زمانی که تورم زیاد، مشکلات عدیده‌ای را برای مردم و تولید کنندگان ایجاد کرده، نه تنها نمی‌تواند به مردم و بخش تولید در کشور کمکی بکند، بلکه شرایط را دشوار‌تر و پیچیده‌تر می‌کند. اقتصاددانان معتقدند که اجرای کامل طرح در این مقطع زمانی، اشتباه بزرگی است که تبعات بسیار دشواری را خواهد داشت. بایستی دولت صبر کند تا شوکهای تورمی ناشی از مرحله اول هدفمندی و افزایش نرخ ارز کمی فرو کش نماید و سپس به طور تدریجی طی زمان باقی مانده طرح هدفمندی کامل گردد. از طرفی اقتصاددانان معتقدند که اجرای یکباره طرح و پرداخت یارانه با میزان پیش بینی شده به مردم اولا در میان مدت و بلند مدت امکان پذیر نیست و حتی اگر هم دولت بتواند آن را به طور مداوم پرداخت کند، مشکلات اقتصادی از جمله تورم بسیار شدید، بیکاری گسترده، رکود شدید در بخش تولید و حتی فقر و اختلاف طبقاتی گسترده بین طبقات متوسط و فقیر جامعه از تبعات آن خواهد بود که به صلاح اقتصاد کشور نیست.

شاید بهتر این است که دولت، ضمن تامل بیشتر در اجرای مرحله بعدی هدفمندی یارانه‌ها، به الزامات قانونی طرح که همانا پرداخت حد اقل 30 درصد یارانه به تولید می‌باشد، توجه بیشتری نماید. چون اگر بخش تولید در کشور بیشتر از این، تحت فشار قرار گیرد، به نظر می‌رسد جبران آن در آینده با صرف هزینه‌های چندین برابری هم ممکن نباشد. جزئیاتی از سناریوی جدید دولت برای قیمت‌های سوخت و انرژی در فاز دوم هدفمندی نیز اخیرا در رسانه‌ها مطرح شده که نشان می‌دهد پیش‌بینی‌های قبلی مبنی بر افزایش شدید قیمت‌ها در مرحله بعدی هدفمندی درست بوده و در این روز‌ها دولت مشغول مطالعه درباره کم و کیف اجرای آن است. با توجه به قطعی نبودن این قیمتهای جدید، فعلا از ذکر قیمتهای احتمالی صرف نظر می‌گردد. امید است تا دولت و مجلس با توافق و تفاهم و به صورت کاملا کار‌شناسانه، برنامه ریزی لازم را برای اجرای مراحل بعدی هدفمندی یارانه‌ها انجام دهند. به اعتقاد اینجانب، به نظر می‌رسد زمان مناسب برای اجرای مراحل بعدی این طرح، نیمه دوم سال 1392 و یا نیمه اول سال 1393 باشد. لذا هر گونه تعجیل برای اجرای آن می‌تواند مشکلاتی را برای مردم و اقتصاد کشور ایجاد نماید. البته از این زملن تا قبل از اجرای مرحله بعدی، برای حل مشکلات معیشتی مردم، بایستی فکر جدی شود و برنامه‌های مقطعی و کوتاه مدت، برای کاستن از فشار اقتصادی خصوصا فشار بر طبقات ضعیف و متوسط و عبور عزتمندانه از فشارهای تورمی موجود، اجرا گردد. منابع درآمدی برای اجرای این برنامه مقطعی یکساله حمایتی، بایستی از سایر محل‌های درآمدی و یا از محل صرفه جوئی دولت در برخی هزینه‌های غیر ضرور تامین گردد و اصرار بر تامین آن از محل اجرای مرحله جدید طرح هدفمندی، نگردد.