باشگاه دانشجویان«خبرگزاری دانشجو»-سامان سفالگر- دانشگاه تربیت مدرس؛ پس از وقوع انقلاب اسلامی ایران در سال 1357، ما شاهد دگرگونی عمده ای در سیاست خارجی ایران بودیم که شاید مهم‌ترین شاخصه های آن خارج شدن ایران از زیر سلطه ایالات متحده آمریکا و بلوک غرب، در پیش گرفتن رویه ای مستقل در محیط بین‌الملل و همچنین تلاش در جهت توسعه مناسبات جنوب-جنوب باشد.
در دوران کنونی نیز افزایش فشارها بر ایران و تحمیل تحریم‌ها موجب شده ایران به طور جدی در صدد توسعه روابط خود با مناطقی چون شرق آسیا، آمریکای لاتین و آفریقا بر آید.
در بین مناطق یاد شده، قاره آفریقا، با وجود داشتن روابط عمیق تاریخی با ایران و پتانسیل‌های فراوان در زمینه های مختلف، چندان در عرصه سیاست خارجی ایران مورد توجه قرار نگرفته است.
این در حالی است که ایران به واسطه مناسبات عمیق تاریخی خود با این قاره و با به کار گیری یک دیپلماسی هوشمندانه، به خوبی می‌تواند از پتانسیل‌های قاره آفریقا به ویژه در زمینه های سیاسی و اقتصادی بهره جوید.
بررسی روابط ایران-آفریقا نشان دهنده این امر است که این روابط از سابقه ای دیرینه و تاریخی برخوردار است. ایرانیان از نظر تاریخی، در مناطق شمال و شرق این قاره حضوری گسترده داشته‌اند.
در واقع اهمیت و رونق شرق آفریقا به دلیل تلاش‌های اقتصادی ایرانیان در شهرهای آن خطه به ویژه تانزانیا بوده است. از نظر تاریخی، شیرازی‌ها چنان سلطه نظامی و نفوذ سیاسی در شرق آفریقا داشتند که قرن‌ها در مقابل بیگانگان قدرتنمایی آن‌ها ادامه داشت کما اینکه در سه دهه پس از استقلال تانزانیا نیز کسانی که از هویت ملی آفریقا دفاع کرده و در مقابل حزب تانزانیا مقاومت کردند نام حزب خود را افرو شیرازی گذاشتند.
در واقع شیرازی‌ها حضور سیاسی و اقتصادی مهمی در شرق آفریقا داشتند. از نظر فرهنگی نیز ایرانی‌ها تأثیر شگرفی بر منطقه داشتند.
تلاش ایرانیان در جهت گسترش اسلام در آفریقا و تأثیر گذاری بر آداب و فرهنگ مردمان این قاره مشهود است کما اینکه می‌توان گفت زبان سواحیلی در آفریقا بدون شک از زبان فارسی اثر پذیرفته است و همچنین ساختمان‌های تاریخی شرق آفریقا و به ویژه تانزانیا متأثر از معماری ایرانی است که این امر می‌تواند گواهی بر عمیق بودن روابط تاریخی ایران-آفریقا باشد.
در باب اهمیت سیاسی آفریقا برای ایران باید خاطر نشان کرد که، قاره آفریقا با دارا بودن 54 کشور و در بر گرفتن جمعیتی 900 میلیونی، می‌تواند نقش و جایگاه مهمی در سیاست خارجی ایران داشته باشد.
متأسفانه ایران به رغم داشتن روابط گسترده تاریخی با آفریقا چندان نتوانسته از پتانسیل‌های این قاره در راستای منافع ملی خود بهره جوید.
در حالی که ایران می‌تواند با توسعه مناسبات خود با کشورهای آفریقایی تا حدود زیادی از حمایت‌های کشور های آفریقایی در مجامع بین‌المللی استفاده کرده و مانع از تحقق دیپلماسی خصومت آمیز دول غربی علیه خود شود که چیزی جز انزوای سیاسی و نشان دادن چهره ای مخدوش از ایران نمی‌خواهند.
به یاد داشته باشیم که کشورهای آفریقایی نزدیک به یک سوم اعضای سازمان ملل متحد را تشکیل می‌دهند و حضور گسترده ای در جنبش عدم تعهد، سازمان کنفرانس اسلامی، اوپک و دیگر نهادهای موثر بین‌المللی دارند. از طرفی گسترش روابط با آفریقا دقیقاً متناسب با الگوی حاکم بر سیاست خارجی ایران که همانا توسعه مناسبات جنوب-جنوب و خارج شدن از سلطه مستکبرین است می‌باشد.
در مورد اهمیت اقتصاد آفریقا باید گفت، تصویری که در ذهن اغلب مردم جهان و همچنین ایران در قبال آفریقا وجود دارد تصویری تاریک و توأم با خشونت، جنگ، کودتا و فقر و بدبختی است. در حالی که آفریقا از پتانسیل‌های بالای اقتصادی برخوردار است.
وجود نفت و منابع معدنی عظیم در این قاره بر اهمیت اقتصادی آن افزوده است. در طول تاریخ نیز این قاره به دلیل منافع عمده اقتصادی، مورد طمع و حرص قدرت‌های بزرگ دنیا بوده است. ایران با داشتن روابط عمیق تاریخی فرهنگی و عاری از استعمار در قبال قاره آفریقا به خوبی می‌تواند از منافع اقتصادی این قاره استفاده کند که این موضوع در شرایط فشار تحریم‌های تحمیلی از جانب کشور های غربی اهمیتی دو چندان می‌یابد.
در واقع توسعه مناسبات با بازار 900 میلیون نفری آفریقا می‌تواند منافع عمده ای را برای ایران به همراه داشته باشد.
در نتیجه، ایران با اتخاذ رویکردی عمل گرا و دیپلماسی هوشمندانه و دراز مدت، می‌تواند تا حدود زیادی از شدت فشارهای بلوک غرب نسبت به خود در زمینه های گوناگون به ویژه در زمینه اقتصادی بکاهد و نسبت به تأمین منافع ملی خود با توجه به ظرفیت‌های عظیم ایران-آفریقا اقدام نماید. در این بین وجود سابقه تاریخی در روابط دو طرف و همچنین اشتراکات فرهنگی فراوان، می‌تواند تسهیل کننده توسعه مناسبات باشد.
تعداد نظرات: ۱
حسين حسيني
جمعه ۱۳ بهمن ۱۳۹۱
پاسخ
با تشکر از نوشته تامل برانگيز شما دوست عزيزا؛ اما شايان ذکر است که در طي سالهاي اخير مناسبات کشور با دولتهاي آفريقايي افزايش چشمگير، رو به رشد و نويد بخشي داشته است.
ارسال نظرات