نام دانشگاه آزاد نباید یادآور شهریه و پول باشد / قطع ارتباط بودجه پژوهشی و درآمدهای شهریه‌ای

گروه علمی «خبرگزاری دانشجو»؛ اهمیت پژوهش بر کسی پوشیده نیست. در سال های اخیر با تاکیدات مکرر مقام معظم رهبری، توجه به امر پژوهش بیشتر از قبل شده و این امر، به عنوان کلیدی ترین بخش تولید علم در حال پیگیری است.

رهبری در سخنرانی های خود عنصر تحقیق و پژوهش را یک اصل دانسته و آن را لازمه ی خدمت رسانی بهتر به مردم می دانند.

دانشگاه آزاد، با رشد کمی قابل توجهی در سال های اخیر مواجه بوده است؛ بطوری که نمی توان از نقش و تاثیرگذاری دانشجویان این دانشگاه در آینده علمی کشور چشم پوشید. اما گویا در سیستم مدیریتی اخیر دانشگاه آزاد، پژوهش یک اولویت محسوب نمی شده و تا کنون، اقدامات موثری در این زمینه صورت نگرفته است.

برای پیگیری اوضاع پژوهش در دانشگاه آزاد، پای صحبت معاونت پژوهشی این دانشگاه، دکتر عبدالله افشار نشستیم.

«خبرگزاری دانشجو»: دانشگاه آزاد رشد کمّی خوبی را در سال های اخیر به جهت تعداد دانشجو در بحث تحصیلات تکمیلی داشته، به طوری که شاید در سال های آینده، نیمی از فارغ التحصیلان دانشگاهی ما از این دانشگاه باشند. سیاست معاونت پژوهشی برای بحث تحقیقات در دانشگاههای کشور ما بیشتر به سمت چه حوزه ای است؟ تحقیقات کاربردی و یا تحقیقات بنیادی؟

افشار: دانشگاه آزاد یک دانشگاه جامع است، یعنی دربرگیرنده تمام گروه های آموزشی. بنابراین در حوزه‌های فنی و مهندسی، پزشکی، علوم اجتماعی، هنر، کشاورزی و تمام زمینه‌های دیگر فعالیتهایی در آن صورت می‌گیرد.

در 18 سالی که به صورت نیمه وقت با دانشگاه آزاد همکاری دارم متوجه شده ام اولویتی که بیشتر برای دانشگاه آزاد مطرح بوده بیشتر بحث گسترش آن است و تحقیقات هم به صورت پراکنده انجام می‌شده است.

این تحقیقات در یک زمینه خاص نبوده و در تمامی زمینه ها انجام می شده اما هدفمند نبوده است. در حال حاضر به سمت هدفمند کردن پروژه هایی حرکت می کنیم که انجام می شود.

ارتباط بین بودجه پروژه ها و شهریه دانشجو قطع می شود

دیگر اینکه در حال حاضر بودجه‌های این پروژه‌ها از شهریه دانشجویان تأمین می‌گردد، در پی این هستیم که ارتباط بودجه‌های پژوهشی و درآمدهای شهریه را قطع کنیم و یا آن را به حداقل برسانیم و از درآمدهای حاصل از پژوهش استفاده نماییم؛ به این معنی که ارتباط دانشگاه و بیرون از دانشگاه را برقرار سازیم.

به همین دلیل ما در معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد یک اداره کل تحت عنوان «اداره کل ارتباط با صنعت و جامعه» داریم و نام «جامعه» را هم روی آن گذاشتیم که در برگیرنده همه جوانب باشد.

لذا بخشنامه‌ای هم تهیه شده و طی همین یک سال صحبت‌هایی هم با رؤسای واحدها انجام شده و طی همایشی که دو نوبت در سال گذشته انجام شد ما مسئلة پژوهشی دانشگاه را اعلام کردیم و گفتیم ما می‌خواهیم در مسیری حرکت کنیم که ارتباط بین بودجه پروژه‌ها و شهریه دانشجو قطع شده و یا به حداقل خود برسد و ما باید با ارتباطی که برقرار می‌کنیم از درآمدهای برون دانشگاهی استفاده نماییم.

«خبرگزاری دانشجو»: چطور می شود این امر را محقق کرد؟

افشار: مفهوم این قضیه این است که ما دنبال پروژه های تقاضامحور می رویم. یعنی یک متقاضی وجود دارد که می گوید ما می خواهیم این کار را برای ما انجام دهید و هزینة آن را هم پرداخت می کنیم. ما می خواهیم به سمت نیازهای کشور برویم و بنابراین مشخصاً ابلاغیه مشخصی اعلام شده، قانون مشخصی مصوب شده و دستورالعمل مشخصی برای دانشگاهها ارسال شده که از این به بعد دانشگاه ها موظفند طبق آن عمل نمایند.

دانشگاه آزاد بسیار گسترده است و اگر آن را با دانشگاه وزارت علوم مقایسه بکنید (به جز دانشگاه‌های غیرانتفاعی)، خواهید دید تقریباً 470 واحد دارد و این واحدها هم در کل کشور قرار دارند که این درواقع یکی از نقاط قوت دانشگاه آزاد است. از 4 میلیون دانشجو که وجود دارد 1 میلیون و 600 هزار تای آنها متعلق به دانشگاه آزاد است و از بین 500 هزار دانشجوی تحصیلات تکمیلی 250 هزار نفر برای دانشگاه آزاد هستند که این مسئله اهمیت دانشگاه را نشان می دهد.

همه واحدهای دانشگاه آزاد با هم هم‌سنگ نیستند. یعنی از مرکز آموزشی شروع می شود، سپس واحد کوچک، واحد متوسط، واحد بزرگ، واحد جامع و در بعضی مواقع واحدهای مستقل هم داریم؛ یعنی براساس معیارها و شاخصهای موجود همه اینها تعریف شده هستند.

تقاضامحور کردن پروژه ها؛ مهمترین هدف

«خبرگزاری دانشجو»: نقاط ضعف پژوهشی در دانشگاه آزاد چیست؟

افشار: ما طی مدت یک سال وقت زیادی گذاشتیم تا نقاط ضعف را پیدا کنیم. به نتایج خوبی هم رسیدیم و متوجه شدیم که باید پژوهشها تقاضامحور و هدفمند شود و بتواند مشکلات روزمره مملکت را برطرف نمایند.

«خبرگزاری دانشجو»: در حال حاضر به عنوان معاون پژوهشی دانشگاه آزاد چه روش و راهکار عملیاتی و برنامه ای برای عملیاتی شدن اهداف در نظر دارید؟ یعنی به طور مثال الان اگر به دانشگاه آزاد مشهد برویم و به رئیس دانشگاه یا معاون آموزشی آنجا بپرسیم برنامة امسال شما در حوزة پژوهش چیست، ایشان می‌داند که باید تقاضامحور حرکت نماید و با مؤسسات بیرونی و شرکتها و جاهای مختلف رایزنی کند و ارتباط بگیرد و قرارداد ببندد؟

 افشار: بله،  دانشگاه آزاد در گذشته یک دانشگاه بسته بوده و اگر نخواهم بگویم ارتباط آن با جامعه قطع اما کم بوده است، تقریباً می توانم بگویم ارتباط پژوهشی با بیرون از بعد بحث‌های دانشگاهی در مقایسه با بودجه‌های پژوهشی ما صفر بوده (یعنی خیلی ناچیز بوده است).

مثلاً شما یک کالایی را تولید می‌کنید. برای عرضه کالا نیاز است ابتدا خودتان را معرفی نمایید سپس کالا را عرضه بکنید، بنابراین دانشگاه آزاد هم باید قبل از اینکه بخواهد بحث تقاضامحوری را پیش ببرد، آنچه که دارد را عرضه نماید و این اتفاق در گذشته به دلیل بسته بودن دانشگاه نیفتاده است. اولین کاری که ما شروع کردیم عرضه کردن پتانسیل‌ها و امکانات موجود در دانشگاه آزاد و ظرفیت‌ها بود که بیرون با آن آشنا شود، حتی وزارت علوم هم امکانات دانشگاه آزاد را نمی‌شناخت.

«خبرگزاری دانشجو»: در این زمینه چه کاری انجام گرفت؟

افشار: بخشی از کارهایی که انجام شده در جهت شناساندن پتانسیل‌ها و امکانات دانشگاه آزاد به بیرون از آن بوده است. در این زمینه صحبت‌هایی کرده‌ایم و داریم امکانات و پتانسیلهای پژوهشی دانشگاه آزاد را در قالب یک کتاب منتشر می-کنیم که واحدهای دانشگاه و تجهیزات و امکانات موجود آن را ارائه دادند و تمام آن در قالب کتاب طی یک ماه آینده به چاپ خواهد رسید. پس این قدم اول در جهت شناساندن بود.

باید ظرفیت های دانشگاه آزاد را به مسئولین بشناسانیم

دومین کار دعوت از مسئولین مختلف کشور است تا واحدها و امکانات دانشگاه را به آنها نشان بدهیم؛ زیرا نام دانشگاه آزاد نباید یادآور شهریه و پول باشد و گفته شود هر پولی که گرفته شده هزینه گردیده و تجهیزات و امکانات و غیره خریداری شده است.
 

مسئولین باید به این باور برسند که دانشگاه آزاد دارای پتانسیل است و می‌تواند کارهای بزرگ انجام دهد.به طور مثال ما از معاون پژوهشی وزارت علوم در گردهمایی معاونین پژوهشی دانشگاه آزاد قبل از عید در بندرعباس دعوت کردیم. ایشان آمدند و طی صحبت‌هایی که انجام گرفت دیدند که تصوراتی که در مورد دانشگاه آزاد وجود دارد، صحیح نیست، وقتی واحد ما را دیدند خیلی تحت تأثیر قرار گرفتند.

همچنین ما مدیران کل وزارت علوم را که در مسئولیت‌های صدور مجوزهای مختلف برای نشریات مراکز و شرکتهای دانش‌بنیان بودند به بدنه خود دانشگاه آزاد بردیم و آنها را در کمیسیون‌ها عضو نمودیم تا ببینند برنامه‌ریزی ما در دانشگاه آزاد چطور است و ببینند که ما در ارتباط با نشریات علمی خود چقدر سختگیری می کنیم .

علاوه بر آن با شرکت‌های دانش بنیان هم چنین ارتباط‌گیری‌هایی انجام شده است. الان موافقتی در ارتباط با ایجاد یک پارک علم و فناوری در استان تهران خاص دانشگاه آزاد اسلامی را از وزیر محترم آموزش عالی گرفتیم و همه این‌ها برنامه‌های ماست.

بنابراین اولین قدم ما بحث شناسایی بوده است که این کار را شروع کردیم و به واحدها هم گفتیم که شما از مسئولین مناطق خودتان دعوت کنید تا بیایند دانشگاه و امکانات آن را ببینند که اگر حرکتی برای انجام پروژه انجام دادید با طیب خاطر باشد که الحمدلله خیلی خوب شده است. بحث دیگر در زمینة هدفمند و تقاضامحور کردن پروژه‌ها، برگزاری سالانه حدود 200 همایش علمی در واحدهای مختلف دانشگاه آزاد است.

جذب اسپانسر برای برگزاری مسابقات و همایش ها

«خبرگزاری دانشجو»: اگر این همایش‌های علمی فقط در فضای داخلی دانشگاه باشد که اثری نخواهد داشت.

افشار: نه، ما آیین‌نامه‌ای است که نوشتیم و آن را ابلاغ نمودیم و برگزاری همایشها در دانشگاه آزاد اسلامی را به واحدهای بزرگ و جامع و ... بر مبنای رتبه‌ها تقسیم‌بندی نمودیم و گفتیم که اگر شما می‌خواهید چنین همایش‌هایی برگزار کنید حتماً باید اسپانسر با مشارکت بخش بیرون دانشگاه داشته باشید تا یک نیاز بیرونی وجود داشته باشد و او بیاید و سرمایه‌گذاری کند. حتی 70 درصد هزینه‌ها را به عهده کسانی گذاشتیم که از بیرون بیایند و تأمین بودجه می کنند و اگر تأمین نکردند ما این همایش را برگزار نمی‌کنیم.

ما این کار را ابتدا در سال 91 شروع کردیم و الان در سال 92 این تعداد را به حدود 100 همایش کاربردی مورد نیاز در مناطق مختلف کشور که متقاضی دارد، رساندیم.

یک نمونه محسوس آن مسابقات روبوکاپ بین‌المللی بود که اخیراً در قزوین برگزار شد. در مورد آن هم به همین صورت ما به واحد قزوین گفتیم شما تا به حال 7 دوره روبوکاپ برگزار کردید اما در هشتیمن دوره باید اسپانسر بیاورید و دیگر دانشگاه آزاد اسلامی کل هزینه ها را پرداخت نخواهد کرد.

گرچه خود واحد باید این هزینه را انجام دهد اما ما آن را تأیید نمی‌کنیم و الحمدلله خیلی خوب شد و حدود 10 اسپانسر از بیرون آورد و بیش از دو سوم هزینه‌های این روبوکاپ بین‌المللی ما را آنها تأمین نمودند که در این صورت هم صرفه‌جویی انجام می‌شود و هم ارتباط شکل می‌گیرد. ما الان حدود 67 مسابقه و جشنواره برای سال 92 پیش‌بینی کردیم.

«خبرگزاری دانشجو»: آیا این‌ها با رویکرد کاربردی است یا خیر؟

افشار: همه اینها کاربردی و با اسپانسر است. یعنی ما طی یک سال گذشته و حتی در سال 92 به نمایان کردن پتانسیل‌ها و امکاناتی که در دانشگاه آزاد نهفته است، پرداختیم که انشاءالله بتوانیم در سال‌های بعد کل هزینه‌های پژوهشی خود را از بیرون تأمین نماییم.

علاوه بر این ما باید به این سمت حرکت کنیم که پروژه‌های دانشگاهی را چه در دوره کارشناسی ارشد و چه در سطح دکتری و تحصیلات تکمیلی به سمت تقاضامحور بودن ببریم و فکر می‌کنیم این تقاضامحور بودن در قالب مراکز رشد، شرکتهای دانش‌بنیان و نهایتاً پارک‌های علم و فناوری (که نسبت به بقیه مقداری طولانی‌تر است) صورت گیرد.

ولی برای سال جدید پیش‌بینی ما بر این است که 200 شرکت دانش‌بنیان ایجاد نماییم و تعداد مراکز رشد خود را که الان حدود 38 مورد است به مرز 100 برسانیم و محدودیتی برای آن نداشته باشیم.

کسانی که می‌توانند در این مراکز فعالیت کنند شامل دانشجویان دانشگاه آزاد، اساتید دانشگاه آزاد و فارغ‌التحصیلان دانشگاه آزاد است؛ یعنی ایده‌ها را در این قالب بیاورند و دانشگاه هم مقداری برای آنها سرمایه‌گذاری و کمک کند و فضا را در اختیار آنها قرار دهد که نهایتاً به شرکت‌های دانش‌بنیان بیایند و بعد از آن هم به سمت تجاری‌سازی بروند. لذا ما از این مراکز رشد و شرکت‌های دانش‌بنیان و بعد هم پارکهای علم و فناوری به سمت تجاری‌سازی می‌رویم و از طرف دیگر ما فکر می‌کنیم که تقاضامحور کردن این پژوهشها باید در یک قطبهای پژوهشی انجام گیرد. مفهوم قطب پژوهشی انجام پروژه های تحقیقاتی و به صورت پراکنده در کل کشور است.

«خبرگزاری دانشجو»: آیا این قطب ها مشخص شده است؟

افشار: ما اینها را به صورت مدون درآورده و کار کرده‌ایم و یک کتابچه‌ای داریم که در آن پتانسیل‌های مناطق مشخص شده است.

این درواقع یک آمایش آماری است که عضو هیئت علمی، ظرفیت تکمیلی و ... موجود باشد و آن منطقه هم آمادگی داشته باشد. یعنی ما حتماً این آمایش اولیه را انجام می‌دهیم و الان در مورد قطب‌های پژوهشی بر این مبنا پیش می‌رویم. ما البته دنبال مراکز تحقیقاتی هم هستیم که این مراکز تحقیقاتی به همان قطب‌های پژوهشی ما ختم می‌شود. یعنی مثلاً اگر کسی بگوید من مشکل پسته دارم ما می‌گوییم باید بروید رفسنجان.

«خبرگزاری دانشجو»: این چیزی که می گویید الان در حد برنامه است یا مرکز مشخصی در این زمینه تعیین شده است؟

افشار: بله، البته مراکز تحقیقاتی در گذشته داشتیم اما قطب راه نیفتاده است، چون من باید ابتدا اعضای هیئت علمی پژوهشی آن را تعیین کنم، چون آموزشیها وظیفه آموزشی را انجام می¬دهند و اگر فرصت کردند وارد حیطه پژوهشی می‌شوند، اما اگر این کار را انجام دهیم اعضای هیئت علمی باید به صورت تمام وقت در زمینة پژوهشی کار کنند.

ما مقدمات همه اینها را فراهم کردیم و انشاءالله امسال به ثمر بنشیند. برای ایجاد قطب‌های پژوهشی باید هماهنگی‌هایی بین هر استانی صورت بگیرد و ما باید به سمتی برویم که واحدها هماهنگ بشوند، یعنی با توجه به امکانات واحدها یک مرکز تحقیقاتی در هر کدام از آنها ایجاد بشود، بنابراین ما باید این زیرساختها را فراهم نماییم که اگر زیرساختها فراهم شود دیگر مشکلی پیش نخواهد آمد. 

ادامه دارد...