چگونه می‌توان اخلاق محمدی را در فرزندان شیعه نهادینه کرد؟

گروه دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»؛ بعثت پیامبر در 27 رجب را می توان آغاز رسمی نبوت و رسالت حضرت ختمی مرتبت دانست که پس از آن اسلام برای نشر و گسترش خود باید مسیری سخت و طاقت فرسا را طی می‌کرد. مسیری که پس از سه سال تبلیغ پنهانی شروعی تازه برای مخالفت بنی امیه با پیامبر و شهادت یاران ایشان در زیر شکنجه‌های طاقت فرسا و مهاجرت مسلمانان به حبشه و سه سال محاصره در شعب ابی طالب و هجرت به مدینه و آغاز غزوه ها و سریه های پیامبر (ص) بود.

عوامل بسیار متعدد و تاثیر گذاری را می‌توان در پیروزی و گسترش اسلام با توجه به همه مشکلات و کارشکنی هایی که یهود و منافقین برای پیامبر ایجاد می کردند نام برد؛ اعم از قدرت تدبیر و سیاست گذاری‌های درست رسول الله تا داشتن یاوران با ایمان و شجاعی چون علی (ع) و امدادهای غیبی که به حضرت می رسید، اما یکی از مهم ترین نکاتی که باعث گسترش اسلام نه تنها در جزیره العرب، بلکه نفوذ آن در دل‌های مردم شد، مسئله رفتار و اخلاق رسول الله و نحوه برخورد ایشان با مؤمنین و کافرین بود.

عید مبعث را می توان آغاز رسمی نبوت پیامبر اکرم(ص) و نازل شدن وحی دانست، اما متاسفانه در جامعه امروزی شاهد هستیم که به علت برخی تهاجمات فرهنگی بیگانگان از اسلام و مسلمین تصویر خوشایندی در اذهان برخی جوانان شکل نگرفته و البته علت این امر را تنها نمی‌توان در تبلیغات سوء محیطی دانست و گاه برخی از رفتارهای تند و نادرست والدین و مبلغان مذهبی و مسئولیت تربیتی جامعه سبب شده تا علاقه جوانان به دین اسلام کمرنگ شود. عید مبعث بهانه مناسب و فرصتی مغتنم است تا با مرور کردن عوامل موثر موفقیت رسول الله در گسترش اسلام بتوانیم دوباره احیای مبعث را در دل‌های جوانان وطن داشته باشیم و علاقه آنان را به اسلام روز به روز گسترش دهیم.

از جمله موارد بسیار تاثیر گذار در جذب دل های مردم به سوی اسلام و رسول الله بنابر آیات قرآنی موضوع اخلاق خوش و حسنه ایشان است. به گفته قرآن سوره مبارکه آل عمران آیه 159 اگر پیامبر تندخو و سخت دل بود همه مردم از گردش پراکنده می شدند، «فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ، وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلِینَ‏»؛ بر اثر رحمت خدا تو با مردم مهربان گشتى و اگر تندخو و سخت دل بودى از گردت پراکنده مى‏شدند، پس از آنان درگذر و برایشان آمرزش خواه، و در کار  با ایشان مشورت نما و اگر تصمیم گرفتى به خدا اعتماد کن که خدا اعتماد کنندگان را دوست دارد.

خداوند در قرآن همواره هنگام توصیف پیامبر همواره به مکارم اخلاق و مهربانی وی با مردم اشاره می کند به عنوان نمونه در سوره توبه آیه 128 نیز دوباره همین مضمون تکرار شده است: «لَقَدْجاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ عَزیزٌ عَلَیْهِ ما عَنِتُّمْ حَریصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُؤْمِنینَ رَؤُفٌ رَحیم‏»؛ هر آینه پیمبرى از خودتان بسوى شما آمده است، که زیانکارى شما بر او گران مى‏آید، و او بر هدایت شما علاقه‏اى شدید دارد، و عطوفت و محبّتش نسبت بمؤمنان عظیم است.

اخلاق خوش پیامبر (ص) تا آنجا در روایات و نقل‌های تاریخی برای مردم امری پذیرفته شده است که اصطلاح اخلاق محمدی در میان آنان معنا دارد و رواج پیدا کرده است. در حقیقت اسلام با جنگ و خونریزی فتوحات خود را به دست نیاورده است، بلکه قبل از آن، پیامبر با اخلاق خوش و منطق عقلانی اسلام توانسته است دل های مردم را به سمت خود متمایل کند و در حقیقت آنان را واله و شیدای خویش کند.

مثال های فراوانی از زندگی پیامبر(ص) نقل شده است که نه تنها مهربانی و نرم خویی حضرت را برای مسلمانان یادآوری می‌کند، بلکه اصل تغافل و گذشت را نیز به مردم آموزش می‌دهد بدان معنا که رعایت اخلاق و حسن خلق پیامبر (ص) تنها با مسلمانان و مومنین نبوده است، بلکه ایشان با کفار و افراد جاهلی که با خشونت با ایشان نیز برخورد می‌کردند بسیار مهربان و با مدارا رفتار می کرده است.

داستان فردی که هر روز خاکروبه بر سر پیامبر(ص) می ریخت و چند روز از وی خبری نبود و حضرت سراغ ایشان را از دوستان گرفتند و متوجه شدند که آن فرد مریض است و به ملاقات وی رفتند و با این چشم پوشی و گذشت سبب گرایش وی به اسلام را فراهم کردند برای همگان آشنا و معروف است.

 همچنین گذشت پیامبر(ص) در فتح مکه برای همه تاریخ روشن است که آن افراد به طلقاء(آزاد شدگان) معروف شده اند. تواضع پیامبر (ص) در آغاز به سلام کردن حتی به کودکان و گرامی داشتن سالخوردگان روایت هایی از زندگی پیامبر است که برای همگان آشنا و حتی تکراری است، اما متاسفانه شاهد آن هستیم که والدین و مبلغان مذهبی در مقام عمل آن طور که شایسته است از خلق محمدی برخوردار نیستند.

بی شک یکی از مهم ترین و اساسی ترین دستورات اسلام و ائمه به شیعیان اخلاق خوش و مدارا با مردم است چنان که شیخ کلینی در اصول کافی بسیاری از احادیث اخلاقی را تحت عنوان ایمان و کفر مطرح می‌کند و این نشان از اهمیت موضوع اخلاق در اسلام دارد.

چه بسا امام جماعت مسجدی که با نرم خویی با کودکان و جوانان سبب جذب آنان به مسجد و آشنا شدن با معارف اهل بیت را فراهم می کند و از هزاران آسیب اجتماعی کودکان را مصون نگه می دارد؛ اما گاه برخی برخوردهای نادرست و همراه با تندخویی سبب فراری شدن دل ها از اسلام خواهد شد.

والدین و مبلغان مذهبی که لباس پیامبر را برتن دارند باید در داشتن اخلاق خوش محمدی برای جذب دل های مردم و نفوذ در آنان از همه کوشاتر باشند؛ چراکه پیامبر نیز با هزاران حسنه اخلاقی از قبیل عفو، حلم، تواضع، محبت و مهربانی توانست اسلام را از پس آن همه تهدید ها و فشارهای محیطی سرافراز و سربلند کند.