کاهش مقبولیت فیس‌بوک در ایران/ تنها 2درصد از ‌سایت‌های پرطرفدار فیلتر هستند

وب‌سایت الکسا امروز به‌عنوان یک منبع مفید از داده‌های وبگاه‌های اینترنتی شناخته می‌شود و این وبسایت از این جهت برای صاحبان وب‌سایت‌ها اهمیت زیادی دارد که آمار وب‌سایت‌های برتر کشور‌های مختلف را به تفکیک نشان دهد.

 

سرویس‌آنلاین تحلیلگر که توسط متخصصان داخلی تهیه و در دسترس عموم قرار گرفته بخشی از اطلاعات اولیه خود را از وب‌سایت الکسا تهیه می‌کند و در این سرویس آنلاین از ویژگی تفکیک‌پذیری آمار بر اساس کشورها برای 500 وب‌سایت اول که توسط کاربران ایرانی بازدید می‌شوند استفاده کرده است.

 

بررسی های صورت گرفته توسط سرویس تحلیلگر از مجموعه گردآوری شده وب‌سایت‌های فیلتر شده در میان 500 وب‌سایت برتر نشان می دهد که تنها 2 درصد از وب‌سایت‌های مورد علاقه کاربران ایرانی فیلتر هستند و بقیه آنها به راحتی در دسترس کاربران قرار گرفته‌اند.

 

 

با ریز شدن در این آمار به این نتیجه می‌رسیم که این تعداد وب‌سایت مسدود شده توسط کمیته تعیین مصادیق فیلترینگ، وب‌سایت‌هایی هستند که اغلب آنها فارسی زبان نیستند و مدیریت خارجی دارند که در این زمینه می توان به وب‌سایت‌هایی مانند یوتیوب و فیس بوک اشاره کرد.

 

در رتبه‌بندی جهانی الکسا، شبکه اجتماعی فیس بوک در حال حاضر رتبه اول را دارد و حتی از گوگل هم پیشی گرفته است؛ این شبکه اجتماعی به قدری در میان کاربران کشوری چون امریکا محبوب شده که طبق آمار از حدود یک میلیارد کاربر این شبکه اجتماعی 30 درصد آنان در داخل ایالات متحده هستند.

 

از کاربران ایرانی فیس بوک اگرچه اطلاعات درستی در دسترس نیست اما دانشنامه ویکی‌پدیا اعلام کرده است که آمار دقیقی از تعداد کاربران فیسبوک در ایران وجود ندارد اما برآوردهای مختلفی در این مورد تعداد کاربران را حدود 2 میلیون کاربر حرفه‌ای و 12 میلیون کاربر گذری معرفی می‌کند.

 

البته این گفته دانشنامه ویکی‌پدیا برای حدود یک سال گذشته است و حال با فرض اینکه آمار و اطلاعات دانشنامه ویکی‌پدیا در این‌باره درست و مستند باشد باید به این مورد توجه کرد که آیا تشدید و هوشمندسازی روند فیلترینگ در ایران در خصوص این نوع شبکه‌های اجتماعی تاثیری در رتبه‌بندی آن در میان پانصد وب‌سایت پربازدید توسط کاربران ایرانی داشته است یا خیر.

 

بررسی های صورت گرفته توسط سرویس‌آنلاین تحلیلگر نشان می دهد که در سه بازه زمانی قبل از سال 1391، سال 1391 و بعد از سال 1391 از میان 500 وب‌سایت برتر بازدید شده توسط کابران ایرانی، رتبه شبکه اجتماعی مورد نظر در بازه اول زمانی جزء 5 وب‌سایت برتر بوده و مورد مقبولیت و بازدید زیادی در ایران قرار گرفته و این آمار به زمانی مربوط می شود که فیلترینگ در ایران کارایی لازم را نداشته و کاربران با دور زدن سامانه فیلترینگ بدون نیاز به روش‌های پیچیده، دسترسی کافی به این نوع وب‌سایت‌ها داشته اند.

 

اما در سال 1391 با اعمال روشهای جدید در سامانه فیلترینگ ایران، کاربران گذری کمتری به این وب‌سایت دسترسی پیدا کرده و بدین ترتیب رتبه فیس بوک از صدر جدول به رتبه 147 تنزل یافت. شاید بتوان گفت که کاربران حرفه‌ای هیچ‌گاه شبکه اجتماعی محبوب خود را تنها نمی‌گذارند و همواره راههایی برای دور زدن فیلترینگ پیدا می کند اما کاربران به اصطلاح گذری که دلبستگی چندانی به این شبکه اجتماعی ندارند راه سخت را قبول نکرده و عطایش را به لقایش می‌بخشند؛ در نتیجه رتبه فیس بوک در وب‌سایت‌های برتر بازدید توسط کابران ایرانی سیر نزولی پیدا می‌کند.

 

این در حالی است که در بازه زمانی مورد نظر، شبکه اجتماعی فیس بوک همواره در رده‌های دوم و سوم جهانی در حال بالا و پایین شدن بود و حتی در بازه زمانی بعد از سال 1391 رتبه این شبکه اجتماعی در جهان به ثبات نسبی می‌رسد و در مقام اول جای خشک می‌کند اما در میان پانصد سایت برتر پربازدید توسط کاربران ایرانی، فیس بوک در این بازه زمانی روند نزولی خود را در پیش می‌گیرد و به رتبه 364 تنزل می‌کند.

 

 

نظرسنجی سرویس آنلاین تحلیلگر از میان فعالین وب و مخصوصا کاربران فعال شبکه‌های اجتماعی نیز نشان می دهد که کاربران گذری شبکه های اجتماعی که اکثریت کاربران را تشکیل می‌دهند، از وب‌سایت‌های فیلتر شده دوری می‌کنند و به سوی وب‌سایت‌های فیلتر نشده می‌روند و در این زمینه شاهد افزایش روزافزون مخاطبان شبکه‌های اجتماعی ایرانی فیلتر نشده هستیم.

 

نخستین سوالی که در این نظرسنجی مطرح شد مربوط به تاثیر استفاده از فیلترشکن‌های گوناگون در روند رتبه استفاده کاربران ایرانی از شبکه های اجتماعی بود که پاسخ کاربران منفی بود چرا که اگرچه استفاده از فیلترشکن‌ها باعث تغییر آی‌پی - نشانی پروتکل اینترنت- شده و الکسا دچار اشتباه می شود اما چند مسله مهم را نباید از یاد برد.

 

به عنوان مثال زمانی که به بعضی از سرویس‌های گوگل می‌خواهیم دسترسی پیدا کنیم صفحه‌ای در مقابل ما ظاهر می‌شود که بیان می‌کند استفاده از این سرویس در کشور شما ممنوع است؛ حال اگر برای استفاده از این سرویس از فیلترشکن استفاده کنیم باز هم همان پیغام ظاهر می‌شود؛ چرا که IP تنها ویژگی نیست که می‌توان مبدا را پیدا کرد.

 

در سیستم الکسا نیز همین‌‌طور است؛ وب‌سایت تحقیقاتی الکسا که متعلق به شرکت آمازون است برای رتبه‌بندی وب‌سایت‌ها و آمارهای دیگر خود تنها از IP استفاده نمی‌کند بلکه از راه‌های دیگر مانند نوار ابزار الکسا (حجم بسیاری از کاربران از این نوار ابزار استفاده می‌کنند) و پلاگین‌های دیگر نیز به این آمارگیری کمک می‌کنند؛ حتی گمانه‌زنی‌ها نشان از آن دارد که الکسا به روتر‌های جهانی نیز دسترسی کامل دارد، اما به دلیل سری بودن این عملیات، اطلاعات چندانی پیدا نمی‌شود.

 

اطلاعات مرورگر، سیستم عامل و دیگر اطلاعات هم مشمول داده‌های دریافتی از افراد می‌شود. باتوجه به محرمانه بودن عملیات الکسا حدسی که زده می‌شود آن است که الکسا این دیتای خام (IP) و دیگر دیتاهای دریافتی را جمع‌آوری کرده و از ترکیب و آنالیز اتوماتیک آنها به یک مقدار عددی تقریبی دست پیدا می‌کند. بنابراین تغییر IP توسط فیلترشکن‌ها تاثیر دارد ولی نه آنقدر که مارا به اشتباه وا دارد.

 

روند نزولی محبوبیت فیس بوک در میان کاربران ایرانی در اینجا تنها یک مثال برای فهم قدرت فیلترینگ در تاثیر رتبه‌بندی‌های سایت‌های پربازدید در داخل کشور بود؛ به نحوی که با اجرای فیلترینگ کارآمد شاید کاربران حرفه‌ای از گود خارج نشوند اما کاربران گذری که اکثریت کاربران را تشکیل می‌دهند، از وب‌سایت‌های فیلتر شده دوری می‌کنند و به سوی وب‌سایت‌های فیلتر نشده می‌روند و در این زمینه ما شاهد افزایش روزافزون مخاطبان شبکه‌های اجتماعی ایرانی فیلتر نشده خواهیم بود.

 

منبع: مهر