ابوالفضل العباس، مصداق واقعی «قدم صدق» در زیارت عاشورا

گروه اندیشه «خبرگزاری دانشجو»_ زینب صارم ؛ واقعه عاشورا با تمام ابعاد و جهات مختلفی که در خود جای داده است به مانند منشوری چند وجهی می ماند که هر کدام از وجوه آن قابلیت تفکر و تامل بسیار دارد؛از جمله ابعاد مهم عاشورا بررسی و تامل در رابطه با افراد و شخصیت هایی است که به نحو خاص و یکتایی به دفاع از امام خویش همت گذاردند.

تمام یاران اباعبدالله از مقام والا و غبطه بر انگیزی برخوردار هستند اما  برخی از یاران و اصحاب حضرت در روز عاشورا چنان نقش آفرینی کردند که دیگر از آنان به عنوان یک فرد و شخصیت نمی توان نام برد بلکه به مفهومی فرا تاریخی و حتی فرا مذهبی تبدیل شده اند؛از جمله این افراد که نشانه های و آثار وجودی وی در تمام مقاطع حساس عاشورا به چشم میخورد حضرت ابالفضل العباس (ع) است؛ به همین علت شیعیان ارادت خاص و محبتی ویژه به ایشان دارند تا آنجا که شرح فداکاری ها و شجاعت عباس بن علی(ع) زبانزد خاص و عام است و حتی دیگر فرق و مذاهب نیز به آن بزرگوار متوسل می شوند و از ایشان طلب حاجت دارند .

در عظمت و بزرگی حضرت ابالفضل العباس(ع) همین مقدار کفایت میکند که سیدالشهدا(ع) در مقام امام معصوم با عبارت « بنفسی انت» جانم به فدای تو ایشان را مورد خطاب قرار می دهند و همچنین دیگر ائمه نیزدر احادیث خود  ایشان را مورد تایید و مدح قرار داده اند.

یادداشت ها و مقالات بسیاری در باب معرفی و شرح و بررسی مقام وجودی باب الحوائج نگاشته شده است اما بی شک هیچ قلمی را توان و یارای آن نیست که بتواند به شرح و وصف وجودی حضرت نائل شود؛ اما از آن جهت که حضرت عباس بن علی(ع) در اوج رستگاری و قله فوز عظیم قرار گرفته اند در حد توان و وسعت اندک خویش می بایست در درک مقام حضرت تلاش کرد.

در حقیقت عباس بن علی(ع) مصداق اتم و اکمل وفای به عهد و باقی ماندن بر بیعت است که خداوند در سوره مبارکه رعد آیه 20 این مومنان را این چنین توصیف میکند :« الَّذینَ یُوفُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَ لا یَنْقُضُونَ الْمیثاق‏» آنها که به عهد الهى وفا مى‏کنند، و پیمان را نمى‏شکنند. در کتاب مشارق الانوار الیقین در ذیل این «الَّذِینَ یُوفُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ‏» آمده است که عهد الهی ولایت امام علی(ع) است که این عهد در ازل گرفته شده است.«1»حضرت عباس بن علی(ع) مصداق واقعی و برجسته این آیه است که کسانی که به عهد خویش با خدا وفا میکنند و پیمان خویش را نمی شکنند.

نقش اساسی عباس بن علی(ع) به عنوان رکن سپاه سیدالشهداء (ع) بارها و بارها در واقعه عاشورا اثبات شده است تا بدین اندازه که تمام توجهات چه از جانب لشکریان دشمن و چه از سوی یاران اباعبدالله (ع) به سمت ایشان معطوف شده بود. شمر در شب عاشورا با پیشنهاد دادن امان نامه به حضرت سعی داشت تا سپاه امام حسین(ع) را متزلزل کند که با جواب با هیمنه حضرت که فرمودند: «خدا تو و امانت را لعنت کند! آیا در حالی ما را امان می دهی که فرزند رسول خدا بی امان است؟» سرخورده بازگشتتند.

از سوی دیگر یاران و اصحاب سیدالشهدا(ع) نیز با توجه به اینکه عباس بن علی(ع) رکن و پرچم دار سپاه بود به ایشان وفادارای به امام را یاد آوری کردند که باز با جواب قاطع حضرت رو به رو شدند. زهیر بن قَیْن به حضرت عرض کرد: «ای عباس مبادا تحت تاثیر سخنان و وعده های این فاسق، از حسین روی برتابی و از یاری او و خانواده اش باز ایستی؟» این سخن بر قمر بنی هاشم بسیار سخت آمد و در پاسخ به زهیر فرمود: «زهیر، آیا مرا به وفاداری در حق حسین فرا می خوانی؟ به خدا قسم در پایداری و وفاداری به حسین رفتاری نشان خواهم داد که هرگز نظیر آن را ندیده باشی».

خداوند در سوره یونس آیه 2 می فرماید:« أَ کانَ لِلنَّاسِ عَجَباً أَنْ أَوْحَیْنا إِلى‏ رَجُلٍ مِنْهُمْ أَنْ أَنْذِرِ النَّاسَ وَ بَشِّرِ الَّذینَ آمَنُوا أَنَّ لَهُمْ قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَ رَبِّهِمْ قالَ الْکافِرُونَ إِنَّ هذا لَساحِرٌ مُبین‏» آیا براى مردم، موجب شگفتى بود که به مردى از آنها وحى فرستادیم که مردم را (از عواقب کفر و گناه) بترسان، و به کسانى که ایمان آورده‏اند بشارت ده که براى آنها، سابقه نیک (و پاداشهاى مسلم) نزد پروردگارشان است؟! (اما) کافران گفتند: «این مرد، ساحر آشکارى است!

در ذیل این آیه« وَ بَشِّرِ الَّذینَ آمَنُوا أَنَّ لَهُمْ قَدَمَ صِدْقٍ» امام صادق (ع) می فرماید:ولایت امیرالمومنین (ع) است. قمر بنی هاشم (ع) از مصادیق این آیه است که در قدم صدق خویش در ولایت امام حسین(ع) ثابت ماند. چنانچه در زیارت نامه ای که امام صادق علیه السلام آن را به اصحاب خود تعلیم می دادند می فرمایند «شهادت می دهم که تو، ای عباس، نسبت به جانشینی رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم (امام حسین علیه السلام ) در مقام تسلیم و تصدیق نهایت تلاش را به انجام رساندی و تا وقتی زنده بودی وفادار ماندی و خیرخواهی را در حق او به تمامی به جای آوردی». تقریبا در تمام زیارت نامه هایی که از ائمه اطهار علیه السلام در حق حضرت قمر بنی هاشم وارد شده است، شهادت به وفاداری بی نظیر آن حضرت تصریح شده است: «اَشْهدُ لَکَ... بِالوَفاء و النَّصیحة لَخَلَفِ النّبی صلی الله علیه و آله وسلم ».
 
 وفاداری حضرت عباس در رجزهای ایشان نیز در کنار شریعه فرات نیز نمایان است؛ایشان در هنگام مواجهه با آب می فرمایند:«ای نفس بعد از حسین زندگی تو چه ارزشی دارد؟ آیا می خواهی پس از حسین زنده باشی؟ در حالی که حسین لب تشنه است و خطر مرگ او را تهدید می کند، می خواهی آب گوارا و خنک بیاشامی؟ سوگند به خدا، دین من چنین اجازه ای به تو نمی دهد. به خدا سوگند، تا حسین تشنه است به تو اجازه نوشیدن آب نخواهم داد»

لب عطشان حضرت عباس و ننوشیدن آب را می توان نمادی از اوج وفا و محبت وی نسبت به امام زمان خویش دانست؛ هرچند که حب و علاقه به مرام ومسلک حضرت عباس(ع) در قلب شیعیان خانه کرده است و ریشه ای بسیار با قدمت دارد اما سوال اساسی که باید در روز عاشورا از خود بپرسیم آن است که ما چگونه در راه امام زمان و بیعت با ایشان وفادار باشیم؟

آیا ما نیز همچون حضرت عباس(ع) در وفای به عهد ولایت و ثابت بودن در قدم صدق محکم و استوار هستیم؟ یکی از راههای بیعت با امام زمان (عج) و باقی ماندن بر قدم صدق دوری کردن از معاصی و گناهانی است که سبب خشم و آزردگی قلب حضرت می شود. یکی از بهترین مصادیق بیعت با امام زمان (عج) در ایام تاسوعا و عاشورا آن است که با امام زمان خویش عهد بربندیم که از محرمات دوری کنیم و به انجام واجبات اهتمام بیشتری داشته باشیم. همان گونه که قمر بنی هاشم با نیاشامیدن آب بزرگترین ابراز علاقه وارادت خود را به آل محمد ابراز داشتند ما نیز با پیروی و تأسی به حضرت محکم و پایدار در انجام واجبات و ترک محرمات محکم و ثابت قدم باشیم.

همان گونه که در زیارت عاشورا می خوانیم:« فَاسُئلُ الله اَلذی اَکرَمَنی بِمَعرفَتِکُمْ وَ مَعرفَةِ اَولیائِکُمْ وَرَزَقنِی اَلبرائَةَ مِن اَعدائِکُمْ اَنْ یَجعَلنِی مَعَکُمْ فی الدُّنیا وَ الاخرةِ وَ اَن یُثَبِتَ لی عِنْدَکُمْ قَدَمَ صِدْقٍ فی الدُّنیا وَالأخرةِ»

حضرت عباس (ع) مصداق واقعی کسی است که قدم صدق دارد و در این قدم صدق ثابت مانده است؛ ما نیز از خداوند متعادل درخواست میکنیم که با شناخت و معرفت اهل بیت و این که برائت و دشمنی آل محمد را روزی ما کند به مقام ودرجه حضرت عباس در قدم صدق برسیم.
 
«1»مشارق أنوار الیقین فی أسرار أمیر المؤمنین علیه السلام  ص : 308